Wyrok z dnia 2023-05-12 sygn. II SA/Łd 1013/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział II w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Agata Sobieszek-Krzywicka Sędziowie Sędzia WSA Michał Zbrojewski (spr.) Asesor WSA Beata Czyżewska po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 maja 2023 r. sprawy ze skargi M. C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Łodzi z dnia 11 października 2022 r. znak SKO.4111.54.2022 w przedmiocie odmowy odroczenia terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego 1. oddala skargę; 2. przyznaje i nakazuje wypłacić z funduszu Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi radcy prawnemu M. W. prowadzącemu Kancelarię Radcy Prawnego w Ł. przy alei [...] kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu. ał

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 października 2022 r., znak: SKO.4111.54.2022 Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, po rozpatrzeniu odwołania M.C., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 2000), powoływanej dalej jako: "k.p.a." art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (tekst jedn., Dz. U. z 2018 r., poz. 570) oraz art. 27 i art. 30 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn., Dz. U. z 2022 r., poz. 1205), powoływanej dalej jako: u.p.o.u.a." utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 7 września 2022 r., znak: SOCIII.522.116934.2022.098374.003.2022.U odmawiającą odroczenia terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz N.C. w wysokości 16 294,87 zł wraz z odsetkami naliczonymi na dzień wydania niniejszej decyzji w wysokości 2548,69 zł, co łącznie stanowi kwotę 18 843,56 zł.

Z akt sprawy wynika, że pismem z dnia 1 czerwca 2022 r. M.C. złożył wniosek do Prezydenta Miasta Łodzi o odroczenie terminu płatności należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz N.C.

Po uwzględnieniu wpłat dokonanych na konto organu właściwego wierzyciela ustalono, że według stanu na dzień 7 września 2022 r. do zwrotu pozostaje kwota należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz N.C. w wysokości 18 843,56 zł (z czego 16 294,87 zł to kwota główna należności, a 2548,69 zł to odsetki za opóźnienie naliczone do dnia wydania decyzji).

Prezydent Miasta Łodzi decyzją z dnia 7 września 2022 r. odmówił odroczenia terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz N.C. wskazując, że skarżący jest osobą w wieku aktywności zawodowej, nie legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności, zatem istnieją szanse na to, że podczas odbywania kary pozbawienia wolności, jak również po jej zakończeniu skarżący znajdzie zatrudnienie, z którego będzie osiągał dochód, co pozwoli na poprawę sytuacji bytowej i wywiązanie się z zobowiązań wobec Skarbu Państwa powstałych w wyniku wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej. Ponadto ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów wynika, że również przed rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności skarżący nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego, a postępowanie egzekucyjne u komornika sądowego zostało wszczęte w styczniu 2018 r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M.C. wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji w całości.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi, po rozpoznaniu powyższego odwołania, utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Kolegium po przywołaniu treści art. 27 ust. 1 i art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. wskazało, że rozpatrując wniosek o umorzenie kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego organ bierze pod uwagę sytuację dochodową, rodzinną i zdrowotną strony. Kwestia możliwości umorzenia lub odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego wraz z należnymi odsetkami pozostawiona została uznaniu organowi administracyjnemu. Organ administracji zobowiązany jest do zbadania sytuacji dochodowej i rodzinnej strony ubiegającej się o umorzenie. Instytucja uznania administracyjnego oznacza, że organ administracyjny może, ale nie musi umorzyć kwoty wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, co oznacza możliwość negatywnego dla strony rozstrzygnięcia nawet w sytuacji istnienia przesłanek do jej umorzenia. Korzystanie z uznania administracyjnego oznacza, że organ administracji ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia, ale wybór ten nie może być dowolny, musi on wynikać z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.

Na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów ustalono, że M.C. od dnia 28 stycznia 2022 r. odbywa karę pozbawienia wolności, której przewidywany koniec przypada na dzień 28 maja 2023 r. Z treści zaświadczenia Zakładu Karnego w K. z dnia 20 lipca 2022 r. wynika, że M.C. nie jest zatrudniony na terenie jednostki penitencjarnej ani nie legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności. Zdaniem organu sytuacja materialna skarżącego jest obecnie trudna, to jednak nie może zostać uznana za wystarczającą przesłankę uzasadniającą odroczenie terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej. Nie zachodzą bowiem żadne szczególne okoliczności o charakterze szczególnym czy nadzwyczajnym. Sama okoliczność przebywania w Zakładzie Karnym nie stanowi podstawy do odroczenia terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Odbywanie kary pozbawienia wolności jest efektem zabronionych działań M.C., więc tego stanu nie można uznać za sytuację wyjątkową. W obecnej sytuacji M.C. znalazł się wyłącznie z własnej winy wskutek dotychczasowego postępowania. Nie jest zatem ona następstwem działań, na które skarżący nie miał wpływu. Sytuacja majątkowa M.C. może ulec poprawie, co pozwoli mu na podjęcie zatrudnienia i spłatę ciążących na nim zobowiązań z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego po zakończeniu odbywania kary.

Ponadto przebywanie w Zakładzie Karnym nie zwalnia z obowiązku zwrotu wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz odpowiedzialności za rosnące zadłużenie. Fakt pozostawania w trudnej sytuacji materialnej winien być bowiem traktowany jako przejściowy i nie jest wykluczone, że ulegnie on poprawie w przyszłości umożliwiając spłatę zadłużenia.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego wypłacane są w zastępstwie osób zobowiązanych do alimentacji, które z różnych powodów nie są w stanie ich regulować. Osoby takie zwykle znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, nie posiadają dostatecznych środków na wywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego wobec własnych dzieci. W ich zastępstwie obowiązek alimentacyjny przejmują organy państwa. Jednakże pomoc ta udzielana jest w zastępstwie osób zobowiązanych, a nie zamiast tych osób jest to pomoc zwrotna zatem dłużnik alimentacyjny zobowiązany jest do zwrotu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej.

Jednocześnie organ stwierdził, że niezależnie od argumentacji dotyczącej sytuacji dochodowej i bytowej dłużnika alimentacyjnego należy rozważyć także inne istotne okoliczności sprawy – przyczyny powstania zadłużenia oraz ochronę interesu społecznego. Bezspornym jest, że zadłużenie M.C. powstało na skutek niedopełnienia obowiązku alimentacji na rzecz N.C. Obowiązek alimentacyjny wobec dzieci spoczywa na rodzicach a nie na organach państwa, zatem dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego w jego zastępstwie. Zważywszy, że załatwienie każdej sprawy administracyjnej wymaga wyważenia słusznego interesu obywatela i interesu społecznego, uwzględnienie prośby M.C. godziłoby w interes społeczny poprzez przyznanie kolejnej ulgi dłużnikowi alimentacyjnemu, który nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego.

Kolegium podkreśliło, że również przed rozpoczęciem odbywania przez M.C. kary pozbawienia wolności nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego, a postępowanie egzekucyjne u komornika sądowego zostało wszczęte w styczniu 2018 r., wobec czego organ nie widzi zasadności odroczenia terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi M.C., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, zaskarżył w całości decyzję organu II instancji stwierdzając, że Kolegium pominęło w całości jego stan zdrowia uniemożliwiający podjęcie zatrudnienia. Organ pominął zaświadczenie lekarskie z dnia 16 września 2022 r. o skierowaniu skarżącego na leczenie rehabilitacyjne.

Następnie skarżący stwierdził, że osobie skazanej wobec której orzeczone jest świadczenie alimentacyjne, zgodnie z art. 122 § 2 k.k.w. w pierwszej kolejności zapewnia się zatrudnienie, którego skarżący nie podejmuje zatrudnienia z uwagi na jego sytuację zdrowotną, tj. kontuzję lewego stawu kolanowego w postaci uszkodzonych więzadeł i kilku struktur kolana, w związku z którą został skierowany na rehabilitację, której termin wyznaczono na marzec 2023 r. W jego ocenie nie pracuje on z przyczyn niezależnych i niezawinionych, a podjęcie zatrudnienia nie będzie możliwe do czasu zakończenia odbywania kary pozbawienia wolności. Jednocześnie skarżący stwierdził, że podjąłby zatrudnienie jak najszybciej nie tylko z uwagi na obowiązek świadczenia alimentacyjnego.

Odnosząc się do kwestii braku wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego przed rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności skarżący wyjaśnił, że do dnia 13 kwietnia 2022 r. tworzył związek z A.A., matką N.C. Do czasu osadzenia mieszkali razem, a główne źródło dochodu stanowiły środki finansowe, które zarobił skarżący. Prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, wszystkie dochody oddawał partnerce. Przed długi okres czasu był przekonany, że alimenty wobec córki są wycofane, a sytuacja jest uregulowana pod względem prawnym i materialnym.

Skarżący nadmienił, że wnioskuje wyłącznie o odroczenie terminu płatności zaległości do czasu powrotu do zdrowia i możności podjęcia zatrudnienia, w szczególności do czasu zakończenia wykonywania kary pozbawienia wolności w całości.

Pismem z dnia 7 listopada 2022 r. skarżący złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii o stanie zdrowia z dnia 26 sierpnia 2022 r. sporządzonej na wniosek Dyrektora Zakładu Karnego w K.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi wniosło o jej oddalenie podtrzymując argumentację wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia 7 marca 2023 r. pełnomocnik skarżącego uzupełnił skargę i wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej jej decyzji Prezydenta Miasta Łodzi z dnia 7 września 2022 r. oraz o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w całości.

W uzasadnieniu wskazał, że przewidziana w art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. możliwość udzielenia ulgi w spłacie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami oparta jest na konstrukcji uznania administracyjnego. Oznacza to sytuację, w której organ ma możliwość wyboru takiego rozstrzygnięcia, które uważa za najwłaściwsze dla osiągnięcia celów funkcjonowania funduszu alimentacyjnego, realizacji obowiązku alimentacyjnego oraz sytuacji faktycznej dłużnika, zarówno co do przyznania, jak i odmowy przyznania wnioskowanej ulgi. O ile rozstrzygnięcie musi wynika z okoliczności sprawy, ustalonych w trakcie postępowania administracyjnego, to zastosowana instytucja uznania administracyjnego powoduje, że organ nie jest zobowiązany spełnia każdego żądania strony w pełnym zakresie. W ramach uznania administracyjnego organ może zatem, ale nie musi wydać decyzję zgodną z wnioskiem.

Samodzielność przyznana w ramach uznania nie świadczy o dowolności działania organu. Niezbędnym warunkiem podjęcia rozstrzygnięcia na podstawie art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. jest prawidłowe ustalenie sytuacji dochodowej i rodzinnej dłużnika alimentacyjnego oraz dokonanie wszechstronnej i wyczerpującej oceny tej sytuacji. Korzystanie z uznania administracyjnego oznacza wprawdzie, że organ ma prawo wyboru treści rozstrzygnięcia, przy czym wybór taki musi wynika z wszechstronnego i dogłębnego rozważenia wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.

Organy zaś skupiły się jedynie na wniosku skarżącego o odroczeniu terminu płatności pozostałej do spłaty kwoty należności, pomijając w całości pozostałe możliwości udzielenia skarżącemu ulgi w spłacie, a w szczególności rozłożenia należności na raty. Wymienione w art. 30 ust. 2 u.p.o.u.a. rodzaje ulg w spłacie należności alimentacyjnych powinny by stosowane w określonym porządku, a więc od środka wywołującego najmniejszy skutek aż po środek wywołujący skutek najbardziej definitywny. Obowiązkiem organów było zatem rozważenie pozostałych ulg wymienionych w powołanym przepisie, a nie poprzestanie jedynie na tej wnioskowanej przez Skarżącego. Organy winny zatem zbadać, czy nie zachodzą przesłanki do rozłożenia należności na raty jako ulgi wywołującej najmniejszy skutek, biorąc pod uwagę sytuację rodzinną i dochodową skarżącego, czego jednakże zaniechały.

Ponadto ocena organów w zakresie braku podstaw faktycznych do przyznania wnioskowanej przez skarżącego ulgi jest także wadliwa, gdy nie uwzględniono żadnych z okoliczności powołanych przez M.C., a obszernie przedstawionych w toku postępowania administracyjnego, a następnie powtórzonych w skardze, w szczególności w zakresie wykazywanej złej sytuacji zdrowotnej skarżącego spowodowanej urazem kolana.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Skarga jest niezasadna.

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału II z 12 kwietnia 2023 r. niniejsza sprawa została skierowana do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1842 - ustawa covidowa). W związku ze zmianą art. 15 zzs4 tej ustawy wynikającą z art. 4 pkt 3 ustawy z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1090), która weszła w życie 3 lipca 2021 r., w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny przeprowadzają rozprawę przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, z tym że osoby w niej uczestniczące nie muszą przebywać w budynku sądu. Zgodnie zaś z art. 15 zzs4 ust. 3 wskazanej ustawy covidowej przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na posiedzeniu niejawnym w tych sprawach sąd orzeka w składzie trzech sędziów.

Jednocześnie należy wskazać, że na tle powołanego przepisu w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażono pogląd, iż "prawo do publicznej rozprawy nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniu, w tym także ze względu na treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w którym jest mowa o ograniczeniach w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, gdy jest to unormowane w ustawie oraz tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie m.in. dla ochrony zdrowia. Nie ulega wątpliwości, że celem stosowania konstrukcji przewidzianych przepisami uCOVID-19 jest m.in. ochrona życia i zdrowia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia wirusem COVID-19 (...). Z perspektywy zachowania prawa do rzetelnego procesu sądowego najistotniejsze jest zachowanie prawa przedstawienia przez stronę swojego stanowiska w sprawie (gwarancja prawa do obrony). (...) Dopuszczalne przepisami szczególnymi odstępstwo od posiedzenia jawnego sądu administracyjnego na rzecz formy niejawnej winno bowiem następować z zachowaniem wymogów rzetelnego procesu sądowego" (zob. uchwała NSA z 30 listopada 2020 r., II OPS 6/19).

W okolicznościach niniejszej sprawy należy stwierdzić wypełnienie się warunków określonych w art. 15 zzs4 ust. 3 ustawy covidowej. Rozpoznanie przedmiotowej sprawy jest konieczne, co znajduje potwierdzenie w zarządzeniu o rozprawie zdalnej z 9 marca 2023 r., jednakże rozprawy tej, wymaganej przez ustawę, nie można przeprowadzić na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku z uwagi na fakt, że pełnomocnik skarżącego nie potwierdził możliwości technicznych w zakresie uczestniczenia w tej rozprawie, mimo wezwania, co skutkowało skierowaniem sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym w trybie wskazanego przepisu, o czym strony zostały zawiadomione w drodze zarządzenia z 12 kwietnia 2023 r. Nie ulega przy tym wątpliwości, że wymagany przywołaną wyżej uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego standard ochrony praw stron i uczestników w niniejszej sprawie został zachowany, skoro wskazanym powyżej zarządzeniem strony zostały powiadomione o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne i miały możliwość zajęcia stanowiska w sprawie, względnie uzupełnienia dotychczasowej argumentacji.

Przechodząc zatem do kontroli legalności zaskarżonej decyzji należy wyjaśnić, że stosownie do treści art. 1 § 1 i 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2492) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 259 z zm. - p.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W ramach owej kontroli sąd administracyjny nie przejmuje sprawy administracyjnej do jej końcowego załatwienia, lecz ocenia, nie będąc przy tym związany granicami skargi, czy przy wydawaniu zaskarżonego aktu nie naruszono reguł postępowania administracyjnego i czy prawidłowo zastosowano prawo materialne.

Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, bądź inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Przy czym stosownie do art. 134 § 1 ustawy p.p.s.a. rozstrzygając daną sprawę sąd, co zasady, nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi, może zastosować przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi, sąd skargę oddala odpowiednio w całości albo w części (art. 151 p.p.s.a.).

Dokonując kontroli w ramach tak zakreślonej kognicji sądów administracyjnych, sąd doszedł do przekonania, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji zostały wydane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Podstawę materialnoprawną wydanych w sprawie rozstrzygnięć stanowiły przepisy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1205). W myśl art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną.

Z zacytowanego przepisu wynika, że decyzja w zakresie odroczenia zadłużenia powstałego z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego pozostaje w sferze tzw. uznania administracyjnego i jest odstępstwem od ogólnej zasady, że osoba zobowiązana do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, przeciwko której egzekucja okazała się bezskuteczna, ma obowiązek zwrócić świadczenia wypłacone uprawnionemu do alimentów. Stosownie do art. 27 ust. 1 omawianej ustawy, dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Tym samym odroczenie płatności takich należności dopuszczalne jest wyjątkowo i tylko wtedy, gdy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji dochodowej i rodzinnej zobowiązanego. Przy czym podkreślenia wymaga, że powyższe okoliczności należy wiązać z sytuacją, w której ciężka sytuacja dochodowa i rodzinna wnioskodawcy jest rezultatem okoliczności obiektywnych, niezależnych od wnioskodawcy. Inaczej mówiąc, odroczenie terminu płatności jest możliwe wtedy, gdy na skutek działań, na które nie miał wpływu dłużnik alimentacyjny, jego sytuacja dochodowa lub rodzinna uległa pogorszeniu w stopniu uniemożliwiającym mu bieżącą spłatę powstałej należności.

W rozpoznawanej sprawie skarżący wskazywał, że jego sytuacja dochodowa jest wyjątkowo trudna i uzasadnia uwzględnienie wniosku z powodu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności i niezatrudnienia go przez zakład karny, mimo składanych wniosków w tym przedmiocie. Równocześnie powoływał się na zły stan swojego zdrowia spowodowany kontuzją lewego stawu kolanowego w postaci uszkodzonych więzadeł i kilku struktur kolana, w związku z którą został skierowany na rehabilitację, której termin wyznaczono na marzec 2023 r. Z załączonej do skargi opinii o stanie zdrowia z dnia 26 sierpnia 2022 r. osoby pozbawionej wolności wynika, że uraz stawu kolanowego lewego miał miejsce w 2011r. i że leczony był on zachowawczo. Skarżący nie ma innych dolegliwości. Sąd pragnie zauważyć, że zakład karny (areszt) nie ma bezwzględnego obowiązku zapewnienia skazanym zatrudnienia. Zgodnie z art. 121 § 1 k.k.w. skazanemu zapewnia się w miarę możliwości świadczenie pracy. W sprawie istotnym jest, że skarżący popełnił czyn zabroniony, za który został skazany na karę pozbawienia wolności, pozbawiając się tym samym możliwości zarobkowania. Z akt sprawy wynika, że przed skazaniem także nie płacił alimentów. Jest więc sam odpowiedzialny za sytuację, w jakiej się znalazł. Tym samym, mimo niewątpliwych trudności finansowych związanych z posiadaniem zadłużenia, położenia skarżącego nie można oceniać jako wyjątkowego, w znaczeniu zasługującym na zastosowanie dobrodziejstwa z art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

W myśl art. 133 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich z obowiązku świadczenia na rzecz dzieci. Skoro skarżący sam przyczynił się do zaistniałej w jego życiu sytuacji, trudno sprzeciwić się stanowisku organów, że jego sytuacja nie jest szczególna i wyjątkowa, co uzasadniałoby zastosowanie wnioskowanej przez niego ulgi. Okoliczność odbywania przez skarżącego kary pozbawienia wolności nie stanowi wystarczającej przesłanki do uwzględnienia jego wniosku, gdyż jest ona efektem zabronionych z punktu widzenia prawa jego działań. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku 17 listopada 2020 r., sygn. akt I OSK 2909/18, w sprawie dotyczącej umorzenia należności, (publ. w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej jako: "CBOSA"), "odbywanie kary pozbawienia wolności należy oceniać w kategoriach nagannego działania dłużnika alimentacyjnego sprzecznego z normami prawa karnego i w związku z tym - mając na względzie charakter świadczeń wypłacanych z funduszu alimentacyjnego (finansowanie świadczeń z budżetu państwa), jak też samych zobowiązań alimentacyjnych (obligatoryjność) - nie można tej okoliczności traktować jako wyjątkowej - w rozumieniu art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (...)". Ponownie bowiem podkreślić należy, że zasadą jest zwrot należności, natomiast instytucje ulg – umorzenia, rozłożenia na raty albo odroczenia terminu płatności są odstępstwem od ogólnej zasady obowiązku zwrotu należności i jako wyjątki mogą mieć miejsce w sytuacjach szczególnych, nadzwyczajnych (por. wyrok NSA z dnia 18 czerwca 2020 r., sygn. akt I OSK 2611/19; CBOSA).

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozwala stwierdzić, że w toku postępowania poprzedzającego wydanie kontrolowanych decyzji organy prawidłowo ustaliły i udokumentowały sytuację dochodową i rodzinną skarżącego. Organy obu instancji dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zgodnie z regułami wynikającymi z art. 7, 77 § 1 i 80 k.p.a., doszły bowiem do trafnej konkluzji o braku podstaw do zastosowania ulgi w spłacie zadłużenia w postaci odroczenia terminu płatności należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego wraz z odsetkami. Zaskarżona decyzja nie narusza też granic uznania administracyjnego.

W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie organy orzekające słusznie uznały, że obecna sytuacja i stan zadłużenia skarżącego nie jest efektem okoliczności o charakterze obiektywnym, a więc niezależnych od skarżącego, czyli takich, na które skarżący nie miał wpływu. Skoro skarżący na skutek własnych wyborów życiowych odbywa karę pozbawienia wolności, to nie może oczekiwać, że jego sytuacja zostanie oceniona jako wyjątkowa w rozumieniu art. 30 ust. 2 omawianej ustawy.

Reasumując dotychczasowe rozważania wskazać należy, że w przypadku skarżącego nie zaistniała przesłanka określona w art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, uzasadniająca odroczenie terminu płatności wymaganej należności.

Odnosząc się do pisma pełnomocnika stanowiącego uzupełnienie skargi Sąd stoi na stanowisku, że organy działają na wniosek dłużnika alimentacyjnego i nie są zobowiązane z urzędu badać wszelkich możliwych ulg wymienionych w art. 30 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, szczególnie, że wszystkie one mogą być zastosowanej jedynie gdy sytuacja skarżącego zostanie oceniona jako wyjątkowa, co w przedmiotowej sprawie nie ma miejsca.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie art. 151 p.p.s.a., skargę oddalił jako niezasadną.