Wyrok z dnia 2023-05-25 sygn. VIII SA/Wa 115/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Iwona Szymanowicz-Nowak (sprawozdawca) Sędziowie Sędzia WSA Leszek Kobylski Sędzia WSA Marek Wroczyński po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Radomiu w trybie uproszczonym w dniu 25 maja 2023 r. sprawy ze skargi O. D. i O. D. reprezentowanych przez przedstawiciela ustawowego I. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w R. z dnia 9 grudnia 2022 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy K. z 19 września 2022 r. znak: [...].

Decyzją z 19 września 2022 r. znak: [...] Wójt Gminy K. (dalej: Wójt, organ I instancji), działając m.in. na podstawie art. 2, art. 9, art. 15 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1205, dalej: u.p.o.u.a.) oraz art. 104 i art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735 ze zm., dalej: k.p.a.), odmówił przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego na okres od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. dla małoletnich: O. D., urodzonego [...] 2007 r. i O. D., urodzonego [...] 2014 r., reprezentowanych przez przedstawiciela ustawowego - matkę I. D.

W uzasadnieniu decyzji Wójt wskazał, że powodem odmowy był brak tytułu wykonawczego zasądzającego alimenty na rzecz dzieci. Przedłożone postanowienie Sądu Okręgowego w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r. w sprawie

[...] nie jest bowiem tytułem wykonawczym w rozumieniu u.p.o.u.a., gdyż nie określa zakresu obowiązku alimentacyjnego, a jedynie zobowiązuje męża do zaspokajania potrzeb rodziny poprzez uiszczanie wskazanej kwoty.

Od decyzji organu I instancji I. D., działająca w imieniu małoletnich, wniosła odwołanie, zarzucając naruszenie art. 2 pkt 11 w związku z art. 15 ust. 4 pkt 3 lit. b) u.p.o.u.a. poprzez nieuwzględnienie, że postanowienie Sądu Okręgowego

w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r. sygn. akt [...] zasądza alimenty na rzecz O. D. i O. D. Ponadto naruszony został też art. 11 pkt 1 tej ustawy poprzez jego pominięcie przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego i ich wysokości.

Decyzją z 9 grudnia 2022 r. znak: [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w R. (dalej: Kolegium, organ odwoławczy, organ II instancji), działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu decyzji Kolegium podniosło, że 24 sierpnia 2022 r. matka małoletnich złożyła w organie I instancji wniosek o ustalenie prawa do świadczeń

z funduszu alimentacyjnego dla osób uprawnionych, to jest dla O. D. (lat 15)

i O. D. (lat 8). We wniosku wskazała, że w skład rodziny wchodzą 3 osoby, to jest ona i ww. dzieci, a także dołączyła postanowienie Sądu Okręgowego w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r. o sygnaturze [...], którym po rozpoznaniu sprawy z powództwa I. D. przeciwko M. D. o rozwód, w przedmiocie wniosku powódki o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny, Sąd postanowił udzielić zabezpieczenia do czasu prawomocnego zakończenia procesu poprzez zobowiązanie pozwanego M. D. do przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez uiszczanie do rąk powódki I. D. kwoty po 11.000 zł miesięcznie, począwszy od 23 lutego 2021 r. Matka małoletnich złożyła też oświadczenie, że w okresie ostatnich dwóch miesięcy egzekucja alimentów należnych do M. D. na podstawie ww. postanowienia na rzecz synów O. i O. jest bezskuteczna, co jednocześnie zostało potwierdzone zaświadczeniem z 23 sierpnia 2022 r. Syndyka masy upadłości M. D. – A. S.

Organ odwoławczy uznał, że dołączone do wniosku ww. postanowienie Sądu Okręgowego w R. nie jest tytułem wykonawczym, o którym mowa w art. 15 ust. 4 pkt 3 lit. b) u.p.o.u.a., ponieważ z jego treści wynika, że jest jedynie zabezpieczeniem do czasu prawomocnego zakończenia procesu rozwodowego, poprzez zobowiązanie M. D. do przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, a więc nie tylko dzieci, ale i ich matki.

Zdaniem Kolegium takie orzeczenie Sądu ma szerszą treść od zwykłego obowiązku alimentacyjnego; jego celem jest uzyskanie od obojga małżonków

(w niniejszej sprawie od jednego z nich) środków materialnych dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny jako całości. Ma ono więc charakter zbiorowy, podczas gdy zwykły obowiązek alimentacyjny w tym przypadku ma na celu zapewnienie środków od ojca na rzecz dzieci. Ma to istotne znaczenie przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, bowiem jak wynika z art. 2 pkt 11 u.p.o.u.a. osobą uprawnioną jest dziecko. Stąd niezbędne jest legitymowanie się tytułem wykonawczym zasądzającym alimenty na rzecz konkretnego dziecka lub dzieci, ze wskazaniem kwoty tych alimentów.

Od powyższej decyzji I. D. (dalej: matka małoletnich skarżących) wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zarzucając naruszenie:

1) przepisów postępowania, tj. art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a., polegające na bezzasadnym utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji Wójta w przedmiocie odmówienia przyznania świadczenia alimentacyjnego, w sytuacji gdy prawidłowe było uchylenie przedmiotowej decyzji;

2) przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 2 pkt 11 w związku z art. 15 ust. 4 pkt 3 lit. b) u.p.o.u.a. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że postanowienie Sądu Okręgowego w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r. sygn. akt [...] nie jest tytułem wykonawczym wymaganym dla ustalenia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego;

b) art. 11 pkt 1 u.p.o.u.a. poprzez jego niezastosowanie przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego i ich wysokości.

W konsekwencji powyższych naruszeń matka małoletnich skarżących wniosła

o uchylenie zaskarżonej i poprzedzającej ją decyzji.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 137) sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. W świetle powołanego przepisu do kompetencji sądu administracyjnego należy badanie aktów administracyjnych pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego. Na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U

z 2022 r. poz. 329, dalej: p.p.s.a.) sąd uwzględnia skargę tylko w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych, mających wpływ na wynik sprawy, wad w postępowaniu administracyjnym. Zgodnie natomiast z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc związany zarzutami

i wnioskami skargi.

W ocenie Sądu kontrola wydanych w sprawie decyzji, dokonana według powyższych kryteriów, doprowadziła do uznania, że decyzje organów obu instancji zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego mających wpływ na wynik sprawy.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.o.u.a. ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego. Z kolei ilekroć w ustawie jest mowa

o osobie uprawnionej - oznacza to osobę uprawnioną do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna (art. 2 pkt 11 u.p.o.u.a.).

W przedmiotowej sprawie podstawowym zagadnieniem wymagającym rozważenia jest kwestia, czy na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego

w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r., sygn. akt [...], można uznać małoletnich O. i O. braci D. za uprawnionych do alimentów od rodzica, stosownie do art. 2 pkt 11 u.p.o.u.a. W ww. postanowieniu Sąd Okręgowy

w R. w toku sprawy o rozwód udzielił zabezpieczenia roszczenia w ten sposób, że M. D. (ojciec małoletnich skarżących) został zobowiązany do przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny poprzez uiszczanie do rąk matki małoletnich kwoty po 11.000 zł miesięcznie, płatnych z góry do 10 każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, począwszy od 23 lutego 2021 r.

Sąd nie podziela stanowiska organów, że powyższe postanowienie nie może być uznane za dokument, który na podstawie art. 15 ust. 4 pkt 3 lit. b) u.p.o.u.a. należy złożyć wraz z wnioskiem o przyznanie alimentów z funduszu alimentacyjnego. Przepis ten wskazuje dowody niezbędne do ustalenia praw do świadczenia w postaci: odpisu podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, odpisu postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty oraz odpisu protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem. Postanowienie Sądu Okręgowego w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r., sygn. akt [...], w ocenie Sądu, ma podstawę w treści art. 27 ustawy

z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 6, poz. 59 ze zm., dalej: k.r.o.), w myśl którego oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie sądowym poglądem świadczenia z art. 27 k.r.o., jakkolwiek nie nazwane wprost w ustawie, posiadają charakter alimentacyjny,

a ich celem jest dostarczenie osobie uprawnionej środków do zaspokojenia bieżących potrzeb (por. wyrok WSA w Lublinie z 2 października 2018 r., sygn. akt II SA/Lu 493/18, wyrok WSA w Szczecinie z 28 października 2009 r., sygn. akt II SA/Sz 885/09, publ. CBOSA). W wyroku z 5 stycznia 2011 r. w sprawie sygn. akt III UK 69/10 (publ. Lex nr 1001326) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wprawdzie wynikającego z art. 27 k.r.o. obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny nie należy utożsamiać

z obowiązkiem alimentacyjnym sensu stricto, gdyż są to instytucje odrębne i odmienne, a obowiązek z art. 27 k.r.o. można traktować jako quasi alimentacyjny, to dominuje pogląd, że funkcja i cel tych instytucji są takie same, zaś orzeczenie obowiązku z art. 27 k.r.o. prowadzi do potwierdzenia alimentacyjnego zobowiązania małżonków do wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny, obejmującego także powinność przyczyniania się do utrzymania współmałżonka.

Z kolei w doktrynie podkreśla się, że przedmiot unormowania zawartego w art. 27 k.r.o. jest nie tylko pokrewny z przedmiotem uregulowań art. 128 - 140 k.r.o., dotyczących obowiązku alimentacyjnego, ale nadto posiada on szerszą treść od zwykłego obowiązku alimentacyjnego. Wskazuje się w przypadku powyższych obowiązków na analogiczny charakter prawny, jak też podobne znaczenie moralne oraz zbliżoną funkcję społeczną. Podnosi się również, że pomimo istnienia pewnych różnic obowiązek ustanowiony w art. 27 k.r.o. nie zatraca swojego charakteru alimentacyjnego, a roszczenia oparte na jego podstawie, mające charakter alimentacyjny, korzystają ze wszystkich przywilejów, jakie przepisy regulują w stosunku do roszczeń z art. 128 i nast. k.r.o. (por. J. Ignatowicz, K. Piasecki, J. Pietrzykowski,

J. Winiarz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, pod. red. Janusza Pietrzykowskiego, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1990, s. 131-132).

W kontekście powyższych unormowań, zdaniem Sądu, należy przyjąć, że postanowienie Sądu Okręgowego w R. [...] Wydział Cywilny z dnia 23 sierpnia 2021 r., sygn. akt [...], stanowi tytuł wykonawczy, który uprawnia do przyznania świadczenia zgodnie z art. 2 pkt 11 u.p.o.u.a. Wątpliwości Sądu nie budzi okoliczność, że choć w sentencji postanowienia wymieniona jest jedynie I. D., to osobami uprawnionymi do korzystania z zasądzonego świadczenia alimentacyjnego były wszystkie osoby wchodzące w skład rodziny, tj. oprócz matki małoletnich skarżących także jej synowie – O. i O. (tak również wyrok WSA w Lublinie z 20 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Lu 879/12, wyrok WSA w Szczecinie z 28 października 2009 r., sygn. akt II SA/Sz 885/09, publ. CBOSA). W istocie potrzeb dzieci w praktyce nie da się oddzielić od potrzeb tego z rodziców, przy którym dzieci pozostały (uchwała SN z 16 grudnia 1987 r., sygn. akt III CZP 91/86, publ. OSNC 1988/4/42).

Zgodnie natomiast z art. 11 pkt 1 u.p.o.u.a. przy ustalaniu prawa do świadczeń

z funduszu alimentacyjnego i ich wysokości, w razie ustalenia łącznej kwoty alimentów dla kilku osób uprawnionych, za kwotę alimentów przysługujących jednej osobie uważa się część łącznej kwoty proporcjonalną do liczby osób uprawnionych, dla których ustalono alimenty. Możliwe jest zatem przyznanie świadczenia także wtedy, gdy z tytułu wykonawczego nie wynika konkretnie kwota przyznana dla danego uprawnionego (wyrok WSA w Lublinie z 2 października 2018 r. sygn. akt II SA/Lu 493/18, publ. CBOSA). W sytuacji uprawnienia do świadczeń alimentacyjnych małoletnich skarżących oraz ich matki (3 osoby), ustalenie wysokości alimentów przysługujących dzieciom na podstawie złożonego postanowienia o sygnaturze [...] jest, zdaniem Sądu, matematycznie proste (tak również w wyroku WSA w Poznaniu z 5 października 2021 r., sygn. akt II SA/Po 150/21, publ. CBOSA).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że organy orzekające naruszyły przepisy prawa materialnego mające wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 2 pkt 11 i art. 15 ust. 4 pkt 3 lit. b) u.p.o.u.a. przez ich błędną wykładnię oraz niezastosowanie przepisu art. 11 pkt 1 u.p.o.u.a. Dlatego, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a)

w związku z art. 135 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Ponownie rozpoznając sprawę organy uwzględnią powyższe stanowisko Sądu, zgodnie z art. 153 p.p.s.a.