Postanowienie z dnia 2022-09-27 sygn. C-307/21

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (ósma izba)

z dnia 27 września 2022 r.

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem – Transport lotniczy – Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 – Wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odwołania lub dużego opóźnienia lotów – Artykuł 5 ust. 1 lit. c) – Prawo do odszkodowania w przypadku odwołania lotu – Umowa przewozu zawarta za pośrednictwem internetowego biura podróży – Informacja dotycząca odwołania lotu za pośrednictwem adresu poczty elektronicznej wygenerowana automatycznie przez biuro podróży – Brak skutecznego poinformowania pasażera

W sprawie C-307/21

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Landgericht Kleve (sąd krajowy w Kleve, Niemcy) postanowieniem z dnia 25 marca 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 14 maja 2021 r., w postępowaniu:

AB i in.

przeciwko

Ryanair DAC,

TRYBUNAŁ (ósma izba),

w składzie: N. Jääskinen, prezes izby, M. Safjan (sprawozdawca) i N. Piçarra, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Pikamäe,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–        w imieniu AB i in. – C. Jansen, Rechtsanwalt,

–        w imieniu Ryanair DAC – S. Hensel, Rechtsanwältin,

–        w imieniu Komisji Europejskiej – G. Braun, K. Simonsson oraz G. Wilms, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy w drodze postanowienia z uzasadnieniem zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem,

wydaje następujące

Postanowienie

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. 2004, L 46, s. 1).

2        Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między AB i innymi pasażerami a Ryanair DAC, będącym przewoźnikiem lotniczym, w przedmiocie odmowy zapłaty przez tego przewoźnika na rzecz owych pasażerów odszkodowania z tytułu odwołania ich lotu.

 Ramy prawne

3        Motywy 1, 7 i 12 rozporządzenia nr 261/2004 mają następujące brzmienie:

„(1)      Działanie [Unii Europejskiej] w dziedzinie transportu lotniczego powinno mieć na celu, między innymi, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów. Ponadto, powinno się w pełni zwracać uwagę na ogólne wymogi ochrony konsumentów.

[…]

(7)      Aby zapewnić efektywność stosowania niniejszego rozporządzenia, zobowiązania z niego wynikające powinny dotyczyć przewoźników lotniczych, którzy wykonują lub zamierzają wykonywać loty, bez względu na to [czy] samoloty są ich własnością czy też są przedmiotem dzierżawy bezzałogowej (dry lease) lub załogowej (wet lease) lub na jakiejkolwiek innej podstawie.

[…]

(12)      Powinno się również zminimalizować trudności i niedogodności dla pasażerów wynikające z odwołania lotów. W tym celu należy nakłaniać przewoźników do informowania pasażerów o odwołaniach lotów przed planową godziną odlotu i ponadto do oferowania pasażerom możliwych do przyjęcia zmian planów podróży, tak by mieli oni możliwość dostosowania się do nich. W przypadku nieuczynienia tego, przewoźnicy lotniczy byliby zobowiązani do wypłacenia odszkodowania pasażerom, chyba że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem wyjątkowych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków”.

4        Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”, przewiduje:

„Dla celów niniejszego rozporządzenia:

[…]

b)      »obsługujący przewoźnik« oznacza przewoźnika lotniczego wykonującego lub zamierzającego wykonać lot zgodnie z umową zawartą z pasażerem lub działającego w imieniu innej osoby, prawnej lub fizycznej, mającej umowę w tym pasażerem;

[…]”.

5        Artykuł 3 owego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres zastosowania”, stanowi w ust. 5:

„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika lotniczego, który świadczy usługi transportowe na rzecz pasażerów spełniających wymogi ust. 1 i 2. Gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, nie będąc związanym umową z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem”.

6        Artykuł 5 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Odwołanie”, stanowi w ust. 1 i 4:

„1.      W przypadku odwołania lotu pasażerowie, których to odwołanie dotyczy:

[…]

c)      mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego zgodnie z art. 7, chyba że:

(i)      zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu; lub

[…]

4.      Ciężar dowodu tego czy i kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu lotu spoczywa na obsługującym przewoźniku lotniczym”.

7        Artykuł 7 rozporządzenia nr 261/2004, zatytułowany „Prawo do odszkodowania”, stanowi w ust. 1:

„W przypadku odwołania do niniejszego artykułu pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:

[…]

b)      400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 kilometrów;

[…]”.

8        Artykuł 13 rozporządzenia nr 261/2004, zatytułowany „Prawo do odszkodowania za poniesioną szkodę”, stanowi:

„W przypadku gdy obsługujący przewoźnik lotniczy wypłaca odszkodowanie lub wypełnia inne zobowiązania nałożone na niego przez niniejsze rozporządzenie, przepisy niniejszego rozporządzenia nie mogą być interpretowane jako ograniczające prawo przewoźnika lotniczego do dochodzenia, zgodnie z właściwym prawem, odszkodowania od jakiejkolwiek innej osoby, w tym od osób trzecich. W szczególności, niniejsze rozporządzenie w żaden sposób nie ogranicza prawa obsługującego przewoźnika lotniczego do dochodzenia odszkodowania od organizatora wycieczek lub innej osoby, z którą przewoźnik podpisał umowę. Analogicznie, przepisy niniejszego rozporządzenia nie mogą być interpretowane jako ograniczające prawo organizatora wycieczek lub osoby trzeciej, niebędącej pasażerem, z którym obsługujący przewoźnik lotniczy podpisał umowę, do dochodzenia, zgodnie z właściwym prawem, odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego”.

 Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne

9        AB i inni skarżący w postępowaniu głównym żądają od Ryanair, obsługującego przewoźnika lotniczego, odszkodowania w wysokości 400 EUR na rzecz każdego ze skarżących, wraz z odsetkami, na podstawie art. 7 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 261/2004 z tytułu odwołania ich lotu obsługiwanego przez tego przewoźnika lotniczego.

10      Skarżący dokonali rezerwacji u tego przewoźnika za pośrednictwem biura podróży kiwi.com na lot przewidziany na dzień 6 kwietnia 2019 r., łączący Düsseldorf-Weeze (Niemcy) z Tangerem (Maroko).

11      Podczas rezerwacji przewoźnik lotniczy otrzymał numer telefonu i adres poczty elektronicznej, do którego wspomniani skarżący nie mieli dostępu i który był prawdopodobnie automatycznie generowany przez biuro podróży kiwi.com. Pod tym adresem obsługujący przewoźnik lotniczy przekazał w dniu 14 grudnia 2018 r. wiadomość elektroniczną wskazującą, że lot zarezerwowany przez owych skarżących został odwołany.

12      W pierwszej instancji skarżący w postępowaniu głównym podnieśli, że podczas rezerwacji wskazali swój osobisty adres poczty elektronicznej oraz numer telefonu. Nie wiedzieli oni, że biuro podróży przekazało obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu inny adres poczty elektronicznej.

13      Ponieważ biuro podróży w żaden sposób nie przekazało wiadomości obsługującego przewoźnika lotniczego, wspomniani skarżący dowiedzieli się, że ich lot został odwołany, dopiero w dniu 5 kwietnia 2019 r., kiedy próbowali zarejestrować się online.

14      Wyrokiem z dnia 29 lipca 2020 r. Amtsgericht Geldern (sąd rejonowy w Geldern, Niemcy) oddalił powództwo wskazanych skarżących z uzasadnieniem, że obsługujący przewoźnik lotniczy wypełnił w wystarczającym stopniu swój obowiązek informacyjny na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) ppkt (i) rozporządzenia nr 261/2004, przekazując informację dotyczącą odwołania lotu na adres elektroniczny dostarczony w ramach rezerwacji.

15      W związku z tym, że skarżący w postępowaniu głównym wnieśli apelację od tego wyroku do Landgericht Kleve (sądu krajowego w Kleve, Niemcy), będącego sądem odsyłającym, sąd ów zastanawia się, czy w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym obsługujący przewoźnik lotniczy spełnił ciążący na nim obowiązek informacyjny na podstawie rozporządzenia nr 261/2004. W szczególności sąd ten zastanawia się, czy dla spełnienia przesłanek określonych w art. 5 ust. 1 tego rozporządzenia istotna jest kwestia, czy przewoźnik lotniczy nie wiedział o istnieniu pośrednika, czy też przepis ten przewiduje raczej pewien rodzaj obiektywnej odpowiedzialności przewoźnika lotniczego.

16      W tych okolicznościach Landgericht Kleve (sąd krajowy w Kleve) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy wykładni art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia [nr 261/2004] należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku odwołania lotu, o którym pasażer nie został poinformowany co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, obsługujący przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania również wówczas, gdy ów przewoźnik lotniczy wysłał informację w odpowiednim czasie przed upływem dwóch tygodni na jedyny adres poczty elektronicznej podany mu w ramach rezerwacji, nie wiedząc, że rezerwacja została dokonana za pośrednictwem biura podróży lub strony internetowej tego biura, a za pośrednictwem adresu poczty elektronicznej wskazanego przez platformę rezerwacyjną można było skontaktować się co najwyżej z biurem podróży, nie zaś bezpośrednio z pasażerem?”.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

17      Zgodnie z art. 99 regulaminu postępowania przed Trybunałem, jeżeli odpowiedź na pytanie prejudycjalne można wywieść w sposób jednoznaczny z orzecznictwa lub nie pozostawia ona żadnych uzasadnionych wątpliwości, Trybunał może w każdej chwili, na wniosek sędziego sprawozdawcy i po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem.

18      Przepis ów należy zastosować w niniejszej sprawie.

19      Poprzez swoje pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku odwołania lotu, o którym pasażer nie został poinformowany co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, obsługujący przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania przewidzianego w tych przepisach, gdy ów przewoźnik lotniczy przekazał informację w odpowiednim czasie na jedyny adres poczty elektronicznej podany mu w ramach rezerwacji, nie wiedząc, że adres ów umożliwiał jedynie kontakt z biurem podróży, za pośrednictwem którego dokonano rezerwacji, a nie bezpośredni kontakt z pasażerem, oraz że biuro podróży nie przekazało pasażerowi informacji w odpowiednim czasie.

20      W tym względzie art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 261/2004 stanowi, że w przypadku odwołania lotu pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego zgodnie z art. 7 tego rozporządzenia, chyba że zostali poinformowani o odwołaniu lotu zgodnie z wymogami przewidzianymi w tym pierwszym przepisie.

21      Zgodnie z art. 5 ust. 4 tego rozporządzenia ciężar dowodu na okoliczność, czy i kiedy pasażerowie zostali poinformowani o odwołaniu danego lotu, spoczywa na obsługującym przewoźniku lotniczym.

22      Z jasnego brzmienia tych przepisów wynika, że jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest w stanie udowodnić, iż dany pasażer został poinformowany o odwołaniu lotu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, jest on zobowiązany do wypłaty odszkodowania zgodnie z art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 (wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 51).

23      W tym względzie Trybunał orzekł już, że taka wykładnia znajduje zastosowanie nie tylko wówczas, gdy umowa przewozu została zawarta bezpośrednio między danym pasażerem a przewoźnikiem lotniczym, lecz także wówczas, gdy umowa ta została zawarta za pośrednictwem osoby trzeciej, na przykład – jak w sprawie w postępowaniu głównym – platformy online (wyroki: z dnia 11 maja 2017 r., Krijgsman, C‑302/16, EU:C:2017:359, pkt 26; z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 52).

24      Jak wynika bowiem zarówno z art. 3 ust. 5 rozporządzenia nr 261/2004, jak i z motywów 7 i 12 tego rozporządzenia, jedynie obsługujący przewoźnik lotniczy wykonujący lub zamierzający wykonać lot jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania pasażerom z powodu uchybienia zobowiązaniom wynikającym z tego rozporządzenia, w tym zwłaszcza obowiązkowi poinformowania przewidzianemu w art. 5 ust. 1 lit. c) tego rozporządzenia (wyroki: z dnia 11 maja 2017 r., Krijgsman, C‑302/16, EU:C:2017:359, pkt 27; z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 53).

25      Jedynie taka wykładnia wychodzi naprzeciw wyrażonemu w motywie 1 rozporządzenia nr 261/2004 celowi zapewnienia wysokiego poziomu ochrony pasażerów i gwarantuje, że pasażer, którego lot został zarezerwowany za pośrednictwem osoby trzeciej, jest w stanie przed odwołaniem tego lotu wskazać podmiot zobowiązany do zapłaty odszkodowania przewidzianego w art. 5 ust. 1 lit. c) i w art. 7 tego rozporządzenia (wyrok z dnia 11 maja 2017 r., Krijgsman, C‑302/16, EU:C:2017:359, pkt 28).

26      Wykładni tej nie podważa okoliczność, że obsługujący przewoźnik lotniczy nie wiedział, iż w chwili wysłania informacji dotyczącej odwołania danego lotu nie kontaktował się bezpośrednio z pasażerem. Istotne jest bowiem, że pasażer nie został poinformowany o odwołaniu swego lotu we właściwym czasie. W takim przypadku, jak wskazano w pkt 24 i 25 niniejszego postanowienia, obsługujący przewoźnik lotniczy jest jedynym zobowiązanym do zapłaty odszkodowania należnego pasażerowi z powodu uchybienia obowiązkowi informacyjnemu.

27      Jednakże, jeśli pasażer wyraźnie upoważnił pośrednika do odbioru informacji przekazanej przez obsługującego przewoźnika lotniczego, a przewoźnik ten o owym upoważnieniu wiedział, można uznać, że warunki określone w art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 261/2004 są spełnione, gdy obsługujący przewoźnik lotniczy przekazuje informacje dotyczące zmian lotu pośrednikowi, a pośrednik ten nie przekazuje ich następnie pasażerowi (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 44). Tymczasem z postanowienia odsyłającego wynika, że w postępowaniu głównym brak było takiego upoważnienia.

28      Należy jednak wskazać, że zobowiązania, jakie obsługujący przewoźnik lotniczy wypełnia na mocy rozporządzenia nr 261/2004, pozostają bez uszczerbku dla prawa wspomnianego przewoźnika do dochodzenia odszkodowania, zgodnie z właściwym prawem krajowym, od jakiegokolwiek podmiotu – w tym osoby trzeciej – który spowodował, że przewoźnik uchybił spoczywającym na nim zobowiązaniom, co przewiduje art. 13 tego rozporządzenia (wyroki: z dnia 11 maja 2017 r., Krijgsman, C‑302/16, EU:C:2017:359, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 54).

29      Z uwagi na to, że ów art. 13 wprost wymienia osoby trzecie, wynika z niego, iż rozporządzenie nr 261/2004 nie uzależnia prawa obsługującego przewoźnika lotniczego do dochodzenia odszkodowania od istnienia umowy wiążącej go z pośrednikiem, do którego pasażer lotniczy zwrócił się w celu zarezerwowania swojego lotu (wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Airhelp, C‑263/20, EU:C:2021:1039, pkt 55).

30      Mając na względzie wcześniejsze rozważania, na pytanie prejudycjalne należy udzielić odpowiedzi, że wykładni art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia nr 261/2004 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku odwołania lotu, o którym pasażer nie został poinformowany co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, obsługujący przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania przewidzianego w tych przepisach, gdy ów przewoźnik lotniczy przekazał informację w odpowiednim czasie na jedyny adres poczty elektronicznej podany mu w ramach rezerwacji, nie wiedząc, że adres ów umożliwiał jedynie kontakt z biurem podróży, za pośrednictwem którego dokonano rezerwacji, a nie bezpośredni kontakt z pasażerem, oraz że biuro podróży nie przekazało pasażerowi informacji w odpowiednim czasie.

 W przedmiocie kosztów

31      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91,

należy dokonywać w ten sposób, że

w przypadku odwołania lotu, o którym pasażer nie został poinformowany co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, obsługujący przewoźnik jest zobowiązany do zapłaty odszkodowania przewidzianego w tych przepisach, gdy ów przewoźnik lotniczy przekazał informację w odpowiednim czasie na jedyny adres poczty elektronicznej podany mu w ramach rezerwacji, nie wiedząc, że adres ów umożliwiał jedynie kontakt z biurem podróży, za pośrednictwem którego dokonano rezerwacji, a nie bezpośredni kontakt z pasażerem, oraz że biuro podróży nie przekazało pasażerowi informacji w odpowiednim czasie.