Wyrok z dnia 2022-10-06 sygn. C-436/21

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

WYROK TRYBUNAŁU (ósma izba)

z dnia 6 października 2022 r.

Odesłanie prejudycjalne – Transport lotniczy – Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 – Artykuł 3 ust. 1 lit. a) – Zakres stosowania – Artykuł 2 lit. f)–h) – Pojęcie „biletu” – Pojęcie „rezerwacji” – Pojęcie „lotu łączonego” – Rezerwacja za pośrednictwem biura podróży – Artykuł 7 – Odszkodowanie przysługujące pasażerom lotniczym w przypadku dużego opóźnienia lotu – Operacja transportowa złożona z kilku lotów różnych obsługujących przewoźników lotniczych – Lot łączony mający wylot z lotniska znajdującego się w państwie członkowskim, międzylądowanie w Szwajcarii i miejsce docelowe w państwie trzecim

W sprawie C-436/21

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy) postanowieniem z dnia 22 czerwca 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 15 lipca 2021 r., w postępowaniu:

flightright GmbH

przeciwko

American Airlines Inc.,

TRYBUNAŁ (ósma izba)

w składzie: N. Jääskinen, prezes izby, M. Safjan i N. Piçarra (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: T. Ćapeta,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–        w imieniu flightright GmbH – M. Michel i R. Weist, Rechtsanwälte,

–        w imieniu Komisji Europejskiej – G. Braun, G. Wilms i N. Yerrell, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2, 3 i 7 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. 2004, L 46, s. 1), a także art. 2 i załącznika do umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie transportu lotniczego, podpisanej w Luksemburgu w dniu 21 czerwca 1999 r. i zatwierdzonej w imieniu Wspólnoty Europejskiej decyzją 2002/309/WE, Euratom Rady i – w odniesieniu do Umowy w sprawie współpracy naukowej i technologicznej – Komisji z dnia 4 kwietnia 2002 r. w sprawie zawarcia siedmiu umów z Konfederacją Szwajcarską (Dz.U. 2002, L 114, s. 73), zmienioną decyzją nr 1/2017 Wspólnego Komitetu ds. Transportu Lotniczego Unia Europejska/Szwajcaria ustanowionego na mocy tej umowy, z dnia 29 listopada 2017 r. (Dz.U. 2017, L 348, s. 46) (zwanej dalej „umową WE–Szwajcaria”).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy flightright GmbH, spółką świadczącą pomoc prawną pasażerom linii lotniczych, a American Airlines Inc., przewoźnikiem lotniczym, w przedmiocie odszkodowania na podstawie rozporządzenia nr 261/2004, dochodzonego z powodu dużego opóźnienia lotu w chwili przylotu do miejsca docelowego.

 Ramy prawne

3        Motyw 1 rozporządzenia nr 261/2004 stanowi:

„Działanie Wspólnoty w dziedzinie transportu lotniczego powinno mieć na celu, między innymi, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów. Ponadto powinno się w pełni zwracać uwagę na ogólne wymogi ochrony konsumentów”.

4        Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Dla celów niniejszego rozporządzenia:

[…]

b)      »obsługujący przewoźnik« oznacza przewoźnika lotniczego wykonującego lub zamierzającego wykonać lot zgodnie z umową zawartą z pasażerem lub działającego w imieniu innej osoby, prawnej lub fizycznej, mającej umowę w tym pasażerem;

[…]

d)      »organizator wycieczek« oznacza organizatora w rozumieniu art. 2 pkt 2 [dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U. 1990, L 158, s. 59)];

[…]

f)      »bilet« oznacza ważny dokument uprawniający do przewozu lub coś równoważnego w formie innej niż papierowa, w tym w formie elektronicznej, wydany lub autoryzowany przez przewoźnika lotniczego lub jego autoryzowanego przedstawiciela;

g)      »rezerwacja« oznacza fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek;

h)      »miejsce docelowe« oznacza miejsce lądowania określone na bilecie przedstawionym na stanowisku kontrolnym lub, w przypadku lotów łączonych, miejsce lądowania ostatniego lotu; […]

[…]”.

5        Artykuł 3 omawianego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres zastosowania”, stanowi w ust. 1:

„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie:

a)      do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, do którego ma zastosowanie traktat;

[…]”.

6        Artykuł 7 tego rozporządzenia, zatytułowany „Prawo do odszkodowania”, stanowi w ust. 1:

„W przypadku odwołania do niniejszego artykułu pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:

a)      250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1500 kilometrów;

b)      400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1500 do 3500 kilometrów;

c)      600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

[…]”.

7        Artykuł 13 rozporządzenia nr 261/2004, zatytułowany „Prawo do odszkodowania za poniesioną szkodę”, stanowi:

„W przypadku gdy obsługujący przewoźnik lotniczy wypłaca odszkodowanie lub wypełnia inne zobowiązania nałożone na niego przez niniejsze rozporządzenie, przepisy niniejszego rozporządzenia nie mogą być interpretowane jako ograniczające prawo przewoźnika lotniczego do dochodzenia, zgodnie z właściwym prawem, odszkodowania od jakiejkolwiek innej osoby, w tym od osób trzecich. W szczególności niniejsze rozporządzenie w żaden sposób nie ogranicza prawa obsługującego przewoźnika lotniczego do dochodzenia odszkodowania od organizatora wycieczek lub innej osoby, z którą przewoźnik podpisał umowę […]”.

 Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

8        W celu odbycia podróży ze Stuttgartu (Niemcy) do Kansas City (Stany Zjednoczone) w dniu 25 lipca 2018 r. pasażerka zawarła z biurem podróży umowę pośrednictwa w postaci jednego biletu elektronicznego, wystawionego na lot ze Stuttgartu do Zurychu (Szwajcaria) obsługiwany przez Swiss International Air Lines AG oraz na dwa loty, z Zurychu do Filadelfii (Stany Zjednoczone) i z Filadelfii do Kansas City, obsługiwane przez American Airlines. Numer tego biletu znajdował się na kartach pokładowych dotyczących tych lotów. Ponadto z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że wspomniany bilet wskazywał American Airlines jako usługodawcę i zawierał jednolity numer rezerwacji („Filekey”) dotyczący całej trasy. Biuro podróży wystawiło fakturę wskazującą jedną „cenę użytkownika” za całość wspomnianej trasy, a także za powrót z Kansas City do Stuttgartu przez Chicago (Stany Zjednoczone) i Londyn (Zjednoczone Królestwo).

9        Loty ze Stuttgartu do Zurychu oraz z Zurychu z Filadelfii odbyły się zgodnie z planem, natomiast przylot lotu z Filadelfii do Kansas City opóźnił się o ponad cztery godziny.

10      Przed sądami niemieckimi flightright, na którą przeniesiono prawa wynikające z tego opóźnienia, domaga się od American Airlines zapłaty odszkodowania w wysokości 600 EUR na podstawie art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia nr 261/2004.

11      Oddalenie powództwa w pierwszej instancji zostało utrzymane w mocy w postępowaniu apelacyjnym przez Landgericht Stuttgart (sąd okręgowy w Stuttgarcie, Niemcy), który uznał, że American Airlines nie była obsługującym przewoźnikiem lotniczym w odniesieniu do lotu z terytorium państwa członkowskiego, w związku z czym rozporządzenie nr 261/2004 nie ma wobec niej zastosowania i w konsekwencji nie należy się żadne odszkodowanie na podstawie tego rozporządzenia. Zdaniem tego sądu nic nie wskazywało na to, by pozwana w postępowaniu głównym zobowiązała się do przewozu danej pasażerki ze Stuttgartu do Kansas City ani by przejęła odpowiedzialność za ten przewóz w wykonaniu umowy o wspólnej obsłudze połączeń.

12      flightright wniosła wówczas skargę rewizyjną do sądu odsyłającego, Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy), który uważa, że rozstrzygnięcie sporu zależy od wykładni art. 2, 3 i 7 rozporządzenia nr 261/2004, a także ewentualnie – umowy WE–Szwajcaria.

13      W pierwszej kolejności sąd ten wskazuje, że w niniejszej sprawie rozporządzenie to znajduje zastosowanie, zgodnie z jego art. 3 ust. 1 lit. a), jeżeli trzy rozpatrywane loty składające się na przewóz ze Stuttgartu do Kansas City należy postrzegać jako „jedną całość” w rozumieniu orzecznictwa Trybunału, w szczególności wyroków z dnia 31 maja 2018 r., Wegener (C‑537/17, EU:C:2018:361) i z dnia 11 lipca 2019 r., České aerolinie (C‑502/18, EU:C:2019:604).

14      Zdaniem sądu odsyłającego mimo iż z orzecznictwa tego wynika, że co najmniej dwa loty objęte jedną rezerwacją należy, jako lot łączony, uznać za całość do celów prawa do odszkodowania przewidzianego w rozporządzeniu nr 261/2004, to powstaje jednak pytanie, czy dla uznania, że chodzi o jedną rezerwację, wystarczy, że biuro podróży połączy loty obsługiwane przez różnych przewoźników lotniczych w jedną operację transportową i wystawi za nią pasażerowi fakturę na łączną sumę oraz jeden bilet elektroniczny, czy też wymagany jest przy tym również szczególny stosunek prawny pomiędzy tymi przewoźnikami lotniczymi.

15      Sąd ten skłania się do uznania, po pierwsze, że rezerwacja za pojedynczą cenę, na podstawie której wystawia się jeden bilet na wszystkie omawiane loty, wystarcza do stwierdzenia, że loty te są przedmiotem „jednej rezerwacji” w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 13 niniejszego wyroku, a po drugie, że z art. 2 lit. f) i g) rozporządzenia nr 261/2004 wynika, iż pasażer jest uprawniony do otrzymania odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, jeżeli przewoźnik ten, nie uczestnicząc w rezerwacji lub jej potwierdzeniu, pozwala, by pośrednik lub organizator wycieczek przyjął i zarejestrował taką rezerwację. Sąd ten uważa, że wykładnia ta jest zgodna z celem polegającym na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1 tego rozporządzenia, dzięki czemu zwiększa się zaufanie osób korzystających przy nabywaniu biletów z pośredników upoważnionych przez przewoźnika lotniczego.

16      W drugiej kolejności, na wypadek gdyby przeważyła przeciwna wykładnia tych przepisów, sąd odsyłający podnosi, że jeżeli przynajmniej dwa z rozpatrywanych lotów, obsługiwane przez American Airlines, to znaczy loty z Zurychu do Filadelfii oraz z Filadelfii do Kansas City, należy postrzegać jako lot łączony, to pojawia się pytanie, czy rozporządzenie nr 261/2004 znajduje zastosowanie do lotu ze Szwajcarii do państwa trzeciego.

17      W tych okolicznościach Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy loty łączone w rozumieniu art. 2 lit. h) [rozporządzenia nr 261/2004] mają miejsce już wtedy, gdy biuro podróży łączy częściowe loty różnych przewoźników lotniczych w jedną operację transportową, pobiera za to od pasażera łączną cenę i wystawia jeden bilet elektroniczny, czy też wymagany jest dodatkowo szczególny stosunek prawny pomiędzy obsługującymi przewoźnikami lotniczymi?

2)      W przypadku, gdyby wymagany był szczególny stosunek prawny pomiędzy obsługującymi przewoźnikami lotniczymi:

Czy dla rezerwacji tego rodzaju jak opisana w pytaniu pierwszym wystarczy połączenie dwóch kolejnych lotów częściowych wykonywanych przez tego samego przewoźnika lotniczego?

3)      W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

Czy art. 2 [umowy WE–Szwajcaria] i odesłanie do [rozporządzenia nr 261/2004] zawarte w załączniku do [tej umowy] […] należy interpretować w ten sposób, że rozporządzenie to stosuje się również do pasażerów podróżujących z lotnisk położonych na terytorium Szwajcarii do państwa trzeciego?”.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie pytania pierwszego

18      Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 lit. h) rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „lotu łączonego” obejmuje operację transportową składającą się z kilku lotów wykonywanych przez różnych obsługujących przewoźników lotniczych, którzy nie są związani żadnym szczególnym stosunkiem prawnym, jeżeli loty te zostały połączone przez biuro podróży, które wystawiło na tę operację fakturę na łączną cenę oraz jeden bilet, w związku z czym pasażer odlatujący z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, który dotarł do miejsca docelowego ostatniego lotu z dużym opóźnieniem, może powołać się na prawo do odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia.

19      Artykuł 2 lit. h) omawianego rozporządzenia definiuje pojęcie „miejsca docelowego” jako miejsce lądowania określone na bilecie przedstawionym na stanowisku kontrolnym lub, w przypadku lotów łączonych, miejsce lądowania ostatniego lotu danego pasażera (zob. podobnie wyroki: z dnia 26 lutego 2013 r., Folkerts, C‑11/11, EU:C:2013:106, pkt 34, 35; a także z dnia 31 maja 2018 r., Wegener, C‑537/17, EU:C:2018:361, pkt 17).

20      W rozumieniu tego przepisu pojęcie „lotu łączonego” odnosi się do dwóch lub większej liczby lotów, które stanowią jedną całość dla celów prawa pasażerów do odszkodowania przewidzianego w rozporządzeniu nr 261/2004. Jest tak w przypadku, gdy dwa loty lub ich większa liczba są przedmiotem jednej rezerwacji (wyrok z dnia 31 maja 2018 r., Wegener, C‑537/17, EU:C:2018:361, pkt 18, 19).

21      Pojęcie „rezerwacji” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004 jako „fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana”. Przyjęcia i rejestracji rezerwacji może dokonać zarówno przewoźnik lotniczy, jak i organizator wycieczek w rozumieniu lit. d) tego artykułu. Pojęcie „biletu” w rozumieniu art. 2 lit. f) tego rozporządzenia obejmuje każdy materialny lub niematerialny dowód uprawniający do przewozu (postanowienie z dnia 11 października 2021 r., Vueling Airlines, C‑686/20, niepublikowane, EU:C:2021:859, pkt 28), wydany lub autoryzowany przez przewoźnika lotniczego albo przez jego autoryzowanego przedstawiciela.

22      Pojęcia te, w interesie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1 rozporządzenia nr 261/2004, należy interpretować szeroko (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 listopada 2009 r., Sturgeon i in., C‑402/07 i C‑432/07, EU:C:2009:716, pkt 45; a także z dnia 4 października 2012 r., Finnair, C‑22/11, EU:C:2012:604, pkt 23).

23      Tak więc w odniesieniu do lotu łączonego w rozumieniu art. 2 lit. h) rozporządzenia nr 261/2004 stosowanie tego rozporządzenia należy oceniać w świetle pierwszego miejsca odlotu i miejsca docelowego tego lotu. Ponieważ rozporządzenie to ma zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) w szczególności zastosowanie do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, lot łączony z wylotem z takiego portu lotniczego jest objęty zakresem stosowania tego rozporządzenia (wyrok z dnia 11 lipca 2019 r., České aerolinie, C‑502/18, EU:C:2019:604, pkt 16, 18).

24      W niniejszej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że pasażerka, której dotyczy postępowanie główne, posiadała jeden bilet elektroniczny wystawiony przez biuro podróży, co pozwoliło jej odbyć podróż ze Stuttgartu do Kansas City trzema kolejnymi lotami, oraz że numer tego biletu był podany na kartach pokładowych dotyczących tych lotów. Ponadto z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że wspomniany bilet wskazywał tylko jednego usługodawcę, a mianowicie American Airlines, oraz jednolity numer rezerwacji („Filekey”) dotyczący całej trasy, za który została wystawiona faktura na łączną cenę.

25      Bezsporne jest, że opóźnienie przekraczające cztery godziny w chwili przylotu dotyczyło wyłącznie ostatniego lotu, który odbywał się w całości poza terytorium Unii. W celu ustalenia, czy pasażerka, taka jak ta w postępowaniu głównym, może uzyskać odszkodowanie za to opóźnienie na podstawie rozporządzenia nr 261/2004, należy zatem zbadać, zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 20 niniejszego wyroku, czy należy uznać, że ten ostatni lot stanowi część lotu łączonego w rozumieniu art. 2 lit. h) tego rozporządzenia, mającego miejsce wylotu z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego.

26      W tym względzie, z zastrzeżeniem weryfikacji, których powinien dokonać sąd odsyłający, wiadomo, że pasażerka, której dotyczy postępowanie główne, posiadała bilet w rozumieniu art. 2 lit. f) rozporządzenia nr 261/2004, stanowiący dowód na to, że rezerwacja na całość trasy ze Stuttgartu do Kansas City została zaakceptowana i zarejestrowana przez organizatora wycieczek, jak przewiduje to lit. g) tego artykułu. Należy uznać, że podstawę takiej operacji transportowej stanowi jedna rezerwacja i że w konsekwencji jest to „lot łączony” w rozumieniu orzecznictwa przytoczonego w pkt 20 niniejszego wyroku.

27      Prawdą jest, że sąd odsyłający wskazuje, iż loty składające się na operację transportową rozpatrywaną w postępowaniu głównym miały różnych obsługujących przewoźników lotniczych, mianowicie Swiss International Air Lines i American Airlines, przy czym nie istniał między nimi żaden szczególny stosunek prawny.

28      Jednakże żaden przepis rozporządzenia nr 261/2004 nie uzależnia kwalifikacji lotu łączonego od istnienia szczególnego stosunku prawnego pomiędzy przewoźnikami lotniczymi obsługującymi w danym przypadku składające się nań loty (wyrok z dnia 31 maja 2018 r., Wegener, C‑537/17, EU:C:2018:361, pkt 22).

29      Taki dodatkowy warunek byłby ponadto sprzeczny z realizowanym przez to rozporządzenie celem polegającym na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1, ponieważ mógłby on ograniczyć przyznane pasażerom przez to rozporządzenie prawa, w tym w szczególności prawo do odszkodowania przysługujące im na podstawie art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli w chwili przylotu ich lot będzie miał duże, czyli wynoszące co najmniej trzy godziny opóźnienie (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 listopada 2009 r., Sturgeon i in., C‑402/07 i C‑432/07, EU:C:2009:716, pkt 60, 61; z dnia 23 października 2012 r., Nelson i in., C‑581/10 i C‑629/10, EU:C:2012:657, pkt 34, 40).

30      Należy wreszcie przypomnieć, że zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 261/2004 obsługujący przewoźnik lotniczy, który wykonywał loty składające się na dany lot łączony, może dochodzić odszkodowania od organizatora wycieczek lub innej osoby, z którą zawarł umowę, zgodnie z właściwym prawem krajowym. Tym samym rozporządzenie to nie stoi na przeszkodzie temu, by obsługujący przewoźnik lotniczy, który musiał wypłacić odszkodowanie przewidziane w omawianym rozporządzeniu, mógł dochodzić rekompensaty za to obciążenie finansowe, w szczególności od osoby, za której pośrednictwem bilety zostały wystawione, w przypadku uchybienia zobowiązaniom ciążącym na tej ostatniej (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Azurair i in., C‑146/20, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, EU:C:2021:1038, pkt 61 i przytoczone tam orzecznictwo).

31      W związku z powyższym odpowiedź na pytanie pierwsze powinna brzmieć następująco: art. 2 lit. h) rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że pojęcie „lotu łączonego” obejmuje operację transportową składającą się z kilku lotów wykonywanych przez różnych obsługujących przewoźników lotniczych, którzy nie są związani żadnym szczególnym stosunkiem prawnym, jeżeli loty te zostały połączone przez biuro podróży, które wystawiło na tę operację fakturę na łączną cenę oraz jeden bilet, w związku z czym pasażer odlatujący z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, który dotarł do miejsca docelowego ostatniego lotu z dużym opóźnieniem, może powołać się na prawo do odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia.

 W przedmiocie pytań drugiego i trzeciego

32      Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielenia odpowiedzi na pytania drugie i trzecie.

 W przedmiocie kosztów

33      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (ósma izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 2 lit. h) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91

należy interpretować w ten sposób, że:

pojęcie „lotu łączonego” obejmuje operację transportową składającą się z kilku lotów wykonywanych przez różnych obsługujących przewoźników lotniczych, którzy nie są związani żadnym szczególnym stosunkiem prawnym, jeżeli loty te zostały połączone przez biuro podróży, które wystawiło na tę operację fakturę na łączną cenę oraz jeden bilet, w związku z czym pasażer odlatujący z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, który dotarł do miejsca docelowego ostatniego lotu z dużym opóźnieniem, może powołać się na prawo do odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia.