Wyrok z dnia 2007-05-09 sygn. II CSK 42/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CSK 42/07

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2007 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Jan Górowski

SSN Maria Grzelka

w sprawie z powództwa R. D. przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w Ł. o zapłatę,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 maja 2007 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 8 września 2006 r., sygn. akt I ACa […],

oddala skargę kasacyjną;

nie obciąża powoda kosztami postępowania kasacyjnego; przyznaje adwokatowi M. W. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w […] kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych wraz z podatkiem od towarów i usług 22% tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

R. D. żądał zasądzenia na jego rzecz od Skarbu Państwa-Aresztu Śledczego w Ł. kwoty 300.000 złotych z odsetkami ustawowymi tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w postaci rozstroju zdrowia i cierpień psychicznych spowodowanych umieszczeniem go w jednej celi z osobą zakażoną wirusami HIV i WZW typu C oraz trwającą kilka miesięcy niepewnością co do możliwości zakażenia tymi wirusami, a nadto za naruszenie jego dobra osobistego w postaci wolności od lęku.

Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 4 stycznia 2006 r. zasądził na rzecz powoda kwotę 5.000 zł z odsetkami ustawowymi, a w pozostałej części powództwo oddalił. Po rozpoznaniu apelacji obu stron od tego wyroku Sąd Apelacyjny w  […] wyrokiem z dnia 8 września 2006 r. wyrok Sądu pierwszej instancji zmienił o tyle że zasądzoną nim kwotę podwyższył do kwoty 7.500 zł, poza tym apelację powoda w pozostałej części i apelację pozwanego w całości oddalił.

W sprawie zostało ustalone, że powód w czasie, gdy kolejny już raz został osadzony w areszcie, został pouczony o problemach związanych z nosicielstwem i zakażeniem wirusem HIV. Już w czasie poprzedniego pobytu w areszcie stwierdzono u niego występowanie zaburzeń wymagających stosowania leków antydepresyjnych i uspakajających w związku z problemami ze snem, stanem agresji i postawą roszczeniową. W okresie od dnia 24 grudnia 2004 r. do dnia 20 stycznia 2005 r. powód przebywał w pięcioosobowej celi razem z aresztantem zakażonym wirusami HIV i WZW typu C. Osadzeni mieli do dyspozycji jednorazowe maszynki do golenia. Wspólnie korzystali z dwóch misek do mycia. O fakcie zakażenia towarzysza z celi powód dowiedział się od innego aresztanta podczas spaceru. Zgłosił wówczas wychowawcy, że zaczął palić, co spowodowało przeniesienie go do innej celi. Obawiając się, że został zakażony, w dniu 9 marca 2005 r. zażądał przeprowadzenia badań na obecność wirusa HIV. Zlecenie badań lekarz wydał w dniu 1 września 2005 r., a badania przeprowadzono w dniu następnym. Dały wynik ujemny.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego umieszczenie powoda w jednej celi razem z osobą zakażoną wirusami HIV i ZWZ typu C stwarzało zagrożenie dla zdrowia powoda. Do naruszenia dobra powoda w postaci zdrowia doszło natomiast przez przeprowadzenie przez Areszt Śledczy w Ł. badań na obecność HIV dopiero po prawie sześciu miesiącach od chwili, gdy powód zwrócił się o wykonanie tych badań. Przedłużający się czas oczekiwania na badania wpłynął ujemnie na jego stan psychiczny (powód stał się przygnębiony, martwił się o swoje zdrowie, nie można było z nim rozmawiać). Sąd Apelacyjny uznał, że odpowiednią sumą należną powodowi tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę jest suma 7.500 złotych (art. 448 k.c.).

Wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej jego apelację w zakresie dotyczącym kwoty 72.500 złotych powód zaskarżył skargą kasacyjną. Podstawę skargi stanowi naruszenie prawa materialnego: art. 23 k.c. poprzez uznanie, że umieszczenie powoda w jednej celi z osobą zakażoną wirusami HIV i WZW, przy jednoczesnym niepoinformowaniu powoda o zakażeniu współosadzonego, nie stanowią naruszenia dobra osobistego powoda w postaci zdrowia i poczucia bezpieczeństwa oraz art. 24 i 448 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda zadośćuczynienia pieniężnego za  doznaną  krzywdę rażąco niskiego

i nieadekwatnego do okoliczności sprawy. Powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę wyroku Sądu Apelacyjnego przez podwyższenie zasądzonego nim zadośćuczynienia pieniężnego do kwoty 80.000 złotych.

Pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania lub jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. W sprawie jest bezsporne, że samo zdarzenie umieszczenia powoda w jednej celi z osobą zakażoną wirusem HIV i WZW typu C i niepoinformowania go o zakażeniu tej osoby, nie doprowadziło do zachorowania powoda na AIDS, zapalenie wątroby typu C ani na inną chorobę, a zatem nie spowodowało naruszenia jego dobra osobistego – zdrowia (art. 23 k.c.). Zdarzenie to nie spowodowało też naruszenia żadnego innego dobra osobistego powoda. Wprawdzie katalog dóbr osobistych pozostających pod ochroną prawa cywilnego jest otwarty, ale brak jest podstaw do wykreowania, jak chce tego skarżący, samodzielnego dobra w postaci „wolności od lęku” o stan zdrowia czy „poczucia bezpieczeństwa” zdrowotnego. Dobrem prawnie chronionym jest zdrowie (art. 23 k.c.). Działanie godzące w bezpieczeństwo zdrowotne, powodujące obawę o stan zdrowia, jest działaniem zagrażającym zdrowiu. Naruszenie bezpieczeństwa zdrowotnego pociągające za sobą lęk o stan zdrowia w istocie stanowi więc zagrożenie dobra osobistego – zdrowia.

Dla wyniku sprawy bez znaczenia jest zaś, czy umieszczenie powoda w jednej celi z osobą zakażoną wirusem HIV i WZW typu C i niepoinformowanie go o zakażeniu tej osoby spowodowało zagrożenie dla zdrowia powoda. Powód dochodzi bowiem jedynie zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, a zadośćuczynienie to może przysługiwać tylko w razie naruszenia (ale nie zagrożenia) dobra osobistego (art. 448 w zw. z art. 24 § 1 zd. trzecie k.c.).

2. Stan niepewności co do stanu zdrowia, spowodowany niemal półrocznym oczekiwaniem na przeprowadzenie i wynik odpowiednich badań przełożył się na zły stan psychiczny powoda. Krzywda z tym związana, którą doznał powód, była wynikiem zsumowania się uświadomionego przez niego faktu przebywania w jednej celi z osobą zakażoną wirusem HIV I WZW typu C i naruszenia jego dobra osobistego – zdrowia, przez jego uszczerbek wyrażający się czasowym pogorszeniem się stanu psychicznego, wywołanym przedłużającym się oczekiwaniem na badania i ich wynik. Nie tylko trwałe, ale także przemijające zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, polegające na znoszeniu cierpień psychicznych, usprawiedliwiają przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2002 r., V CKN 909/00, „Przegląd Sądowy 2003, nr 4, s. 141), jak również na podstawie art. 448 k.c.

Suma zadośćuczynienia pieniężnego przyznanego za krzywdę doznaną na skutek naruszenia dobra osobistego powinna być, stosownie do art. 448 k.c., „odpowiednia”. Określenie jej, uwzględniające wszystkie okoliczności sprawy, zależy od swobodnego uznania sędziowskiego. W ramach kontroli kasacyjnej nie jest możliwe wkraczanie w sferę tego uznania. Zarzut przyznania zadośćuczynienia w wysokości nieodpowiedniej może być w postępowaniu kasacyjnym skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia (wyroki Sądu Najwyższego; z dnia 15 września 1999 r., III CKN 339/98, OSNC 2000, nr 3, poz. 58, z dnia 17 stycznia 2001 r., II KKN 351/99, LEX nr 51452, z dnia 4 lipca 2002 r., I CKN 837/00, LEX nr 56891). Powód w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych nie zachorował ani na AIDS, ani na zapalenie wątroby typu C. Zaburzenia psychiczne stwierdzono u niego już w czasie poprzedniego pobytu w areszcie. Naruszenie jego dóbr osobistych spowodowało zaburzenia w funkcjonowaniu organizmy polegające na pogorszeniu się stanu psychicznego, przy czym stan ten, trwający około sześciu miesięcy, miał charakter przejściowy. Okoliczności te sprawiają, że wbrew zarzutowi skarżącego, przyznanego mu zadośćuczynienia nie można ocenić jako rażąco niskie i nieadekwatne do okoliczności sprawy.

Mając na uwadze powyższe względy skargę kasacyjną, jako nie mającą uzasadnionych podstaw, należało oddalić (art. 398¹⁴ k.p.c.).

Ze względu na sytuację majątkową i rodzinną powoda, uzasadniającą zwolnienie go od kosztów sądowych, Sąd Najwyższy na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył go kosztami postępowania kasacyjnego.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu kasacyjnym przez adwokata ustanowionego z urzędu Sąd Najwyższy postanowił stosownie do § 19 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 4 pkt 2, § 6 pkt 6 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).