Opieka lekarska (opieka medyczna) w warunkach izolacyjnych

Artykuł 3 Konwencji nie może być interpretowany jako ustanawiający generalny obowiązek zwalniania osadzonego z przyczyn zdrowotnych albo przetransportowywania do szpitala cywilnego, nawet jeżeli cierpi na chorobę trudną w leczeniu. Jednakże przepis ten wymaga od Państwa zapewnienia, aby więźniowie byli osadzeni w warunkach, które zapewniają poszanowanie ludzkiej godności, aby sposób oraz metoda wykonywania środka nie naraziły ich na cierpienie lub trudności o intensywności przekraczającej nieunikniony poziom cierpienia nieodłącznie związany z osadzeniem oraz - biorąc pod uwagę praktyczne wymagania osadzenia - aby ich zdrowie i samopoczucie były odpowiednio chronione, między innymi poprzez zapewnienie niezbędnej pomocy medycznej (zobacz Mouisel).

“Adekwatność” opieki medycznej pozostaje najtrudniejszym elementem do określenia. Trybunał przypomina, że sam fakt, że osadzony jest widywany przez lekarza oraz że jest mu przepisywana konkretna forma leczenia nie może automatycznie prowadzić do konkluzji, że opieka medyczna była właściwa (zobacz Hummatov przeciwko Azerbejdżanowi, nr. 9852/03 i 13413/04). Władze muszą także zapewnić przechowywanie całości dokumentacji uwzględniającej stan zdrowia osadzonego oraz leczenia przeprowadzonego podczas jego osadzenia (zobacz Khudobin przeciwko Rosji, nr 59696), a także, że diagnoza i leczenie jest bezzwłoczne i właściwe (zobacz Melnik przeciwko Ukrainie, nr 72286/01) oraz że - gdy to konieczne ze względu na stan medyczny - kontrola jest regularna i systematyczna oraz obejmuje raczej całościową strategię terapeutyczną ukierunkowaną na właściwe leczenie problemów zdrowotnych osadzonego albo na zapobieżenie ich pogłębianiu niż na leczenie objawowe (zobacz Popov przeciwko Rosji nr 26853/04; Hummatov; Amirov przeciwko Rosji, nr 51857/13, Blokhin przeciwko Rosji [GC] nr 47152/06).

Trybunał badał już sytuację, w której osoba z problemami zdrowotnymi musiała polegać na pomocy współosadzonych i wyraził swoją dezaprobatę sytuacji, w której pracownicy aresztu śledczego czują się zwolnieni z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i opieki słabszym więźniom poprzez uczynienie współosadzonych odpowiedzialnymi za zapewnienie im codziennej pomocy (zobacz Kaprykowski przeciwko Polsce, nr 23052/05).

Trybunał skrytykował również system, w którym niepełnosprawnemu fizycznie osadzonemu zapewniana jest rutynowa pomoc świadczona przez współosadzonych i stwierdził, że musi to prowadzić do znacznego niepokoju po stronie skarżącego oraz umiejscowiło go na pozycji niższości w stosunku do pozostałych osadzonych (zobacz Farbtuhs i D.G. przeciwko Polsce, nr 45705/07).

Co się tyczy dostępności opieki medycznej Trybunał przypomina, że Konwencja nie gwarantuje prawa do otrzymania opieki medycznej, która by przekraczała standardowy poziom powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej (zobacz Nitecki przeciwko Polsce (dec.), nr 65653/01, 21 marca 2002 roku i Kaprykowski).

Umiejscowienie skarżącego w pozycji zależności w stosunku do zdrowych współosadzonych, podważała jego godność oraz spowodowała szczególnie poważne trudności, które przyczyniły się do niepokoju i cierpienia przekraczających te, które są nieodłącznie związane z pozbawieniem wolności. W konkluzji Trybunał uważa, że dalsze osadzenie skarżącego bez właściwego leczenia i pomocy stanowiło nieludzkie i poniżające traktowanie równoznaczne z naruszeniem Artykułu 3 Konwencji.

Bujak przeciwko Polsce (Skarga nr 686/12, wyrok ostateczny z 26 czerwca 2017)

Standard: 8415

Nota źródłowa

Władze krajowe muszą dopilnować, by diagnozowanie i opieka lekarska w zakładach karnych, w tym w szpitalach więziennych, były dostosowane do reagowania na nagłe sytuacje i realizowane w sposób godny zaufania. Ponadto, jeżeli wymaga tego stan zdrowia więźnia, należy prowadzić regularny nadzór medyczny związany z dostosowaną terapią mającą na celu wyleczenie lub przynajmniej zapobieżenie pogorszeniu się stanu zdrowia osadzonego (Chatajew p. Rosji, nr 56994/09, 11 października 2011 r.; Sachwadie p. Rosji, nr 15492/09, 10 stycznia 2012 r.).

Z zasady Trybunał wykazuje się dużą elastycznością w określaniu wymaganego poziomu opieki lekarskiej, dokonując oceny w zależności od przypadku (Lavrentiadis p. Grecji, nr 29896/13, 22 grudnia 2015 r.). Poziom ten musi „odpowiadać godności ludzkiej” każdego osadzonego (Papastavrou p. Grecji, nr 63054/13, 16 kwietnia 2015 r.), ale powinien również uwzględniać „praktyczne wymagania pozbawienia wolności” (Aleksanjan p. Rosji, nr 46468/06, 22 grudnia 2008 r.). Trybunał ma obowiązek rozpatrzyć, czy władze krajowe dopełniły tego, czego można było realistycznie od nich wymagać, zważywszy na to, jak poważna była choroba skarżącego (Kotsaftis p. Grecji, nr 39780/06, 12 czerwca 2008 r.).

Warunki, w których przebywa osoba chora pozbawiona wolności, muszą zapewniać ochronę zdrowia więźnia, z uwzględnieniem zwykłych i realistycznych okoliczności związanych z przebywaniem w zakładzie karnym. Choć nie można na tej podstawie stwierdzić generalnego obowiązku zwolnienia lub przeniesienia osadzonego do szpitala, nawet jeśli cierpi on na chorobę szczególnie trudną w leczeniu (Mouisel, wspomniany wyżej, § 40), art. 3 Konwencji bezwzględnie zobowiązuje państwo do zachowania nietykalności fizycznej osób pozbawionych wolności. Trybunał nie może wykluczyć, że w szczególnie trudnych warunkach może wystąpić sytuacja, w której właściwe wymierzanie sprawiedliwości karnej wymagałoby podjęcia środków natury humanitarnej, aby tym trudnym warunkom zaradzić (Matencio p. Francji, nr 58749/00, § 76, 15 stycznia 2004 r., Sakkopoulos p. Grecji, nr 61828/00, 15 stycznia 2004 r.).

Trybunał przypomina, że w sprawie Sakkopoulos przy rozpatrywaniu, czy niepokojący stan zdrowia pozwalał na dalsze pozbawienie wolności skarżącego, uwzględnił trzy elementy: a) stan zdrowia zainteresowanego; b) jakość zapewnionej opieki oraz c) zasadność dalszego pozbawienia wolności w tym kontekście.

Rywin przeciwko Polsce (Skargi nr 6091/06, 4047/07 i 4070/07)

Standard: 7468

Nota źródłowa