Wyrok z dnia 2003-06-06 sygn. III KKN 349/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KKN 349/01

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2003 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Rafał Malarski (spr., przewodniczący)

SSN Dorota Rysińska

SSN Andrzej Tomczyk

Protokolant Kamila Różańska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Józefa Piechoty

w sprawie V. F. skazanego z art. 264 § 3 kk i in. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 6 czerwca 2003 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 26 czerwca 2001 r., sygn. akt V Ka 787/01 utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 8 grudnia 2000 r., sygn. akt II K 1126/99

I. uchyla zaskarżony wyrok w części utrzymującej w mocy skazanie za przestępstwa określone w art. 264 § 3 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i w art. 264 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk oraz karę łączną i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym;

II. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. D. – Kancelaria Adwokacka w W. – kwotę 600 zł tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu przed Sądem Najwyższym.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy dla Białej Podlaskiej, wyrokiem z dnia 8 grudnia 2000 r., skazał V. F. na: 1) karę 3 lat pozbawienia wolności za zorganizowanie w nocy z 19 na 20 lipca 1999 r. 18 obywatelom Bangladeszu i obywatelowi Pakistanu przekroczenie wbrew przepisom granicy Rzeczypospolitej Polskiej przez przeprowadzenie ich przez tę granicę i wprowadzenie w głąb kraju, to jest za przestępstwo z art. 264 § 3 kk w zw. z art. 64 § 1 kk; 2) karę roku pozbawienia wolności za przekroczenie w nocy z 19 na 20 lipca 1999 r. wbrew przepisom granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Białorusią, to jest za przestępstwo z art. 264 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk; 3) karę roku pozbawienia wolności za uwolnienie się samemu w dniu 30 lipca 1999 r., będąc pozbawionym wolności, to jest za przestępstwo z art. 242 § 1 kk. Karę łączną wymierzył w wysokości 3 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 44 § 2 kk orzekł przepadek szeregu przedmiotów, m.in. telefonu komórkowego, radiotelefonu. Uniewinnił natomiast V. F. od zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 75a ust. 1 ustawy z 23 lipca 1990 r. o łączności.

Sąd Okręgowy w Lublinie, po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2001 r. apelacji prokuratora i obrońcy, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego złożył obrońca skazanego. Zaskarżając wyrok w części dotyczącej skazania za przestępstwa określone w art. 264 § 1 i 3 kk oraz orzeczenia kary łącznej i środka karnego w postaci przepadku przedmiotów, zarzucił: 1) naruszenie prawa materialnego, to jest – a) art. 11 kk przez potraktowanie zorganizowania nielegalnego przekroczenia granicy i nielegalnego przekroczenia granicy jako dwóch odrębnych przestępstw oraz b) art. 44 § 2 kk przez orzeczenie przepadku przedmiotów, mimo uniewinnienia skazanego w zakresie czynu określonego w art. 75a ust. 1 ustawy o łączności; 2) naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest – a) art. 204 § 1 pkt 2 kpk w zw. z art. 196 § 1 kpk w zw. z art. 40 § 1 pkt 5 kpk w zw. z art. 439 § 1 pkt 1 kpk przez uznanie protokołu przesłuchania świadka za niewadliwy, mimo że funkcjonariusz Straży Granicznej pełnił równocześnie rolę osoby prowadzącej przesłuchanie i tłumacza, b) art. 391 § 1 kpk przez odczytanie zeznań dwóch nieobecnych na rozprawie świadków, bez uprzedniego wysłania im wezwań, c) art. 440 kpk przez nierozważenie, iż orzeczenie pierwszoinstancyjne było rażąco niesprawiedliwe, d) art. 457 § 2 kpk przez pobieżne odniesienie się do zarzutów i wniosków apelacyjnych. W konsekwencji obrońca wniósł o uchylenie wyroków sądów obu instancji w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Rejonowemu w Białej Podlaskiej do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Kasacja w zakresie kwestionującym odstąpienie od zastosowania kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy okazała się zasadna.

Odpowiedź na pytanie, kiedy mamy do czynienia z jednym, a kiedy z wieloma czynami w rozumieniu prawa karnego, należy do trudnych i złożonych problemów w teorii i praktyce. Tym niemniej, analizując treść art. 11 § 2 kk, można powiedzieć, że zachowanie będące zewnętrznym przejawem jednego impulsu woli stanowi tylko jeden czyn, niezależnie od liczby skutków tego zachowania oraz liczby naruszonych przez nie norm. Innymi słowy, bez względu na to, ile typów przestępstw będzie zawierać się w czynie, stanowić on może tylko jedno przestępstwo. W nauce i judykaturze utrwalił się pogląd, że jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona dwóch lub więcej przestępstw, przepisy je określające pozostają albo w zbiegu kumulatywnym (stosuje się go wtedy, gdy łączne powołanie przepisów oddaje pełną zawartość kryminalną tkwiącą w czynie), albo w zbiegu pozornym (ma on miejsce wówczas, gdy mogące wchodzić w rachubę przepisy pozostają ze sobą w takim stosunku, że zastosowanie jednego przepisu wyłącza celowość – z uwagi na zasadę specjalności, subsydiarności lub konsumpcji – zastosowania pozostałych).

Przechodząc na grunt konkretnej sprawy, należy stwierdzić, że przypisanie skazanemu dwóch przestępstw, określonych w § 1 i 3 art. 264 kk, było postąpieniem wadliwym. Wobec pominięcia w uzasadnieniach wyroków sądów obu instancji rozważań w tym zakresie, nie jest jasne, co legło u podstaw zastosowania takiej, a nie innej subsumpcji prawnej. Można tylko przypuszczać, że zadecydowało o tym najzwyklejsze przeoczenie.

Zachowanie bowiem skazanego, polegające na – ujmując rzecz skrótowo – pokonaniu tzw. linii granicznej na rzece B. i na przeprowadzeniu przez nią tej samej nocy z terytorium Białorusi kilkunastu cudzoziemców pochodzących z Bangladeszu i Pakistanu, przedstawiało się ewidentnie jako jeden czyn. Cel działania skazanego był ściśle określony, a zwartość czasowo – miejscowa udowodnionego mu zachowania nie budziła wątpliwości.

Poprzestanie w rozpoznawanym przypadku tylko na kwalifikacji z art. 264 § 3 kk nie stanowiłoby wystarczającej charakterystyki zachowania skazanego, jako że zorganizowanie innym osobom nielegalnego przekroczenia granicy związane było ściśle z osobistym przejściem przez sprawcę tzw. linii granicznej wbrew przepisom. Nie ulega kwestii, że „organizowanie przekraczania” wcale nie musi łączyć się z nielegalnym pokonywaniem przez sprawcę granicy państwowej. Często polega jedynie na np. organizowaniu środków transportu, pobieraniu opłaty od kandydatów do nielegalnego przedostania się na terytorium Polski, przechowywaniu osób przemyconych przez granice do Polski lub z Polski czy załatwieniu im odpowiednich dokumentów. Dlatego trzeba wyraźnie powiedzieć, że jedynie powołanie w kwalifikacji prawnej czynu art. 264 § 1 i 3 kk jest w stanie odzwierciedlić całą zawartość bezprawia w nim tkwiącą.

Konkludując: w razie zorganizowania przez sprawcę innym osobom przekroczenia wbrew przepisom granicy Rzeczypospolitej Polskiej, w ramach którego sprawca nielegalnie pokonał tzw. linię graniczną, w grę winna wchodzić kumulatywna kwalifikacja z art. 264 § 3 kk oraz z art. 264 § 1 kk.

2. Podniesienie przez obrońcę zarzutu obrazy art. 44 § 2 kk było, jak się zdaje, z jednej strony skutkiem mało uważnej lektury uzasadnienia wyroku sądu a quo, a z drugiej efektem zamieszczenia orzeczenia o środku karnym po karze łącznej. Z treści motywacyjnej części wyroku Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej, zaaprobowanej przez sąd odwoławczy, jasno wynika, że przepadek przedmiotów orzeczony został nie za czyn, od zarzutu popełnienia którego skazany został uniewinniony, ale za przestępstwo określone w art. 264 § 3 kk. Poczynione ustalenia faktyczne wskazują, że przedmioty, których przepadek orzeczono, przeznaczone były do popełnienia tegoż przestępstwa.

Uchylenie zaskarżonego wyroku w części utrzymującej w mocy skazania za przestępstwa określone w art. 264 § 1 i 3 kk objęło siłą rzeczy orzeczenie o środku karnym w postaci przepadku przedmiotów.

Celowe w tym miejscu wydaje się przypomnienie, że orzekanie środków karnych powinno wyraźnie nawiązywać do poszczególnych przypisanych przestępstw, gdyż inaczej utrudniać może zrozumienie treści wyroku. Za nieprawidłową praktykę uznać trzeba orzekanie środków karnych po karze łącznej.

3. Wywody skarżącego uzasadniające zarzuty naruszenia art. 204 § 1 pkt 2 kpk w zw. z art. 196 § 1 kpk w zw. z art. 40 § 1 pkt 5 kpk w zw. z art. 439 § 1 pkt 1 kpk oraz art. 391 § 1 kpk w swej istocie niczym nie różniły się od tego, co obrońca zawarł wcześniej w skardze apelacyjnej. Do tych kwestii w sposób wszechstronny i wyczerpujący ustosunkował się Sąd Okręgowy w Lublinie, podkreślając, że W. K. był tylko tłumaczem, co jednoznacznie wynika z protokołu przesłuchania (k. 82), i że odczytanie na rozprawie zeznań H. M. i M. H. złożonych w toku postępowania przygotowawczego było skutkiem niemożności ustalenia przez sąd pierwszej instancji miejsca pobytu tych świadków, mimo podjęcia w tym kierunku wielu starań. Nie zachodzi jakakolwiek potrzeba poszerzania zaprezentowanej przez sąd drugiej instancji argumentacji.

4. Stawiając z kolei zarzut obrazy art. 457 § 2 kpk, autor kasacji nie wskazał, do jakich to konkretnie zarzutów i wniosków apelacyjnych nie odniósł się sąd odwoławczy. Podanie – jak tego wymaga art. 526 § 1 kpk - „na czym polega zarzucone uchybienie”, powinno znaleźć odbicie zarówno w zarzucie kasacyjnym, jak i w uzasadnieniu skargi kasacyjnej. Tym wymogom skarżący nie sprostał i dlatego zarzut kasacyjny w tym zakresie wypadało ocenić jako oczywiście niesłuszny.

5. Już na koniec nie sposób nie odnotować, że zarzut naruszenia art. 440 kpk (pomijając kwestię, czy przepis ten w ogóle ma zastosowanie w sferze kontroli kasacyjnej – por. wyrok 7 sędziów SN z 21 maja 1996 r., III KKN 2/96, OSNKW 1996, z. 9-10, poz. 52) stał się bezprzedmiotowy z uwagi na uwzględnienie przez Sąd Najwyższy zgłoszonego przez obrońcę zarzutu obrazy art. 11 § 1 i 2 kk.

6. Z przedstawionych wyżej względów orzeczono jak w dyspozytywnej części wyroku (art. 537 § 2 kpk). W postępowaniu ponownym sąd odwoławczy związany będzie wyrażonymi w niniejszym uzasadnieniu zapatrywaniami prawnymi, zwłaszcza zaś poglądem, że zorganizowanie innym osobom przekroczenia wbrew przepisom polskiej granicy państwowej i nielegalne pokonanie w związku z tym tzw. linii granicznej stanowi jeden czyn naruszający dwa przepisy karne: art. 264 § 3 kk i art. 264 § 1 kk.

Wysokość wynagrodzenia za obronę z urzędu przed Sądem Najwyższym ustalono na podstawie § 14 ust. 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).