Postanowienie z dnia 2004-04-21 sygn. III KZ 7/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KZ 7/04

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 21 kwietnia 2004 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Ewa Gaberle

w sprawie skazanego J. O.

orzekając na posiedzeniu w dniu 21 kwietnia 2004 r.

w związku z zażaleniem obrońcy skazanego wniesionym na zarządzenie Prezesa Sądu Okręgowego w E. z dnia 26 lutego 2004 r., sygn. VI WKK […] o odmowie przyjęcia zażalenia na postanowienie tego Sądu z dnia 11 lutego 2004 r. sygn. VI WKK […]

p o s t a n o w i ł:

pozostawić zażalenie bez rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

Zarządzeniem z dnia 14 stycznia 2004 r. (sygn. VI WKK […]) Prezes Sądu Okręgowego w E. odmówił przyjęcia kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego J. O. od wyroku tego Sądu z dnia 30 października 2003 r. (sygn. VI Ka […]) wobec stwierdzenia, że kasacja jest niedopuszczalna z mocy prawa z uwagi na wymierzenie skazanemu kary grzywny (art. 523 § 2 k.p.k.).

Zarządzenia tego obrońca nie zaskarżył, natomiast po jego uprawomocnieniu się, złożył wniosek o zwrot uiszczonej opłaty od kasacji w kwocie 450 zł.

Postanowieniem z dnia 11 lutego 2004 r. (sygn. VI WKK […]) Sąd Okręgowy w E. odmówił zwrotu opłaty, ponieważ przepis art. 527 § 4 k.p.k. wymienia dwa przypadki, w których opłata od kasacji podlega zwrotowi, a w niniejszej sprawie żaden z tych przypadków nie zachodzi.

W zażaleniu wniesionym na to postanowienie obrońca skazanego domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia i zwrotu opłaty podnosząc, że przepis art. 527 § 4 k.p.k. reguluje sytuacje jakie powstają po przyjęciu kasacji, a więc po uznaniu jej za dopuszczalną, natomiast uznanie kasacji za niedopuszczalną blokuje dalszy etap postępowania i uniemożliwia jej cofnięcie (nie można bowiem cofnąć czegoś, co nie zostało przyjęte), z czego wynika, że w sytuacji, gdy kasacja „nie może doznać ustawowego biegu”, nie pobiera się opłaty, jeżeli zaś została uiszczona, podlega zwrotowi jako wniesiona bez podstawy prawnej.

Zarządzeniem z dnia 26 lutego 2004 r. odmówiono przyjęcia powyższego zażalenia, gdyż „przepisy procedury karnej nie przewidują, aby przysługiwało zażalenie na postanowienie co do opłat od kasacji”.

Zarządzenie to zaskarżył obrońca i domagając się uchylenia tego zarządzenia podniósł, że „odrzucone zażalenie opierało się na zasadzie zawartej w art. 459 § 3 k.p.k., a nie ulega wątpliwości, iż J. O. jest stroną procesu i osobą której postanowienie bezpośrednio dotyczy, natomiast rozdział 68 k.p.k. (...) nie zawiera zakazu wnoszenia zażalenia na koszty sądowe”.

To ostatnie zażalenie obrońcy zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozpoznania zarządzeniem z dnia 1 marca 2004 r., zawierającym stwierdzenie o podtrzymaniu stanowiska wyrażonego w zarządzeniu z dnia 26 lutego 2004 r.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Powołanie art. 459 § 3 k.p.k. jako podstawy dopuszczalności zażalenia na wydane w tej sprawie postanowienie z dnia 11 lutego 2004 r. nie jest trafne, ponieważ przepis ten wyznacza krąg podmiotów uprawnionych do wniesienia tego środka odwoławczego, nie mówi zaś nic o ograniczeniach przedmiotowych dopuszczalności zażalenia, które przewiduje § 1 i § 2 art. 459 k.p.k. Z treści tych przepisów wynika przy tym, że zażalenie na postanowienie z dnia 11 lutego 2004 r. mogłoby przysługiwać tylko wówczas, gdyby to był „wypadek przewidziany w ustawie” (art. 459 § 2 in fine k.p.k.). Całkowicie chybione jest natomiast twierdzenie obrońcy o braku zakazu wnoszenia zażalenia na koszty sądowe, gdyż w postępowaniu karnym nie obowiązuje zasada „co nie zakazane jest dozwolone”, lecz wymagana jest pozytywna podstawa prawna dopuszczalności określonej czynności procesowej.

Rozważyć wobec tego trzeba, czy taką podstawę może stwarzać w omawianej sytuacji przepis art. 623 § 3 k.p.k., który dopuszcza zażalenie na orzeczenie w przedmiocie kosztów (obejmujących z mocy art. 616 k.p.k. także opłaty)i stanowi „wypadek przewidziany w ustawie”, o którym mowa w art. 459 § 2 in fine k.p.k. Końcowy fragment zdania pierwszego art. 626 § 3 k.p.k., w którym zastrzeżono, że zażalenie służy na orzeczenie w przedmiocie kosztów „jeżeli nie wniesiono apelacji”, wskazuje jednak, że przepis ten stanowi podstawę zażalenia wówczas, gdy orzeczenie w przedmiocie kosztów wydał sąd pierwszej instancji, skoro jedynie wyrok tego sądu może zostać zaskarżony apelacją. Wniosek ten znajduje dodatkowe uzasadnienie w treści zdania drugiego omawianego przepisu, który przewiduje łączne rozpoznanie zażalenia wraz z apelacją, jeżeli zostały wniesione oba te środki odwoławcze. Według wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy, art. 626 § 3 k.p.k. ma charakter ogólny i odnosi się także do innych niż wydane na podstawie § 1 i § 2 tego przepisu orzeczeń sądu (uchwała SN z dnia 11.08.2000 r., sygn. I KZP 20/00, OSNKW 2000, z. 7-8, poz. 58). Nie ulega jednak wątpliwości, że zaskarżalność orzeczeń w przedmiocie kosztów nie wchodzi w grę, gdy orzeczenie takie wydał sąd odwoławczy i to nie tylko w trybie przewidzianym w § 2 art. 626 k.p.k. Przesądza o tym treść art. 426 § 2 k.p.k. Wyłącza on jednoznacznie dopuszczalność zaskarżania także innych niż wydane wskutek odwołania orzeczeń sądu odwoławczego, „chyba że ustawa stanowi inaczej”. Z przedstawionej wyżej analizy art. 626 § 3 k.p.k. wynika jednak, że nie wprowadza on wyjątku, o jakim mowa w art. 426 § 2 in fine k.p.k. (zob. także: J. Bratoszewski w: Komentarz, K.p.k., red Z. Gostyński, Warszawa 2004, t. III str. 931, teza 12; L.K. Paprzycki, K.p.k., Komentarz, Zakamycze 2003, t. II, str. 729, teza 11; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, K.P.K., Komentarz, Warszawa 2004, t. III, str. 499, teza 9). Tak więc, przepis art. 426 § 2 k.p.k. nie daje podstaw do podważenia ogólnej reguły mówiącej o niedopuszczalności zaskarżania orzeczeń sądu odwoławczego zwykłymi środkami odwoławczymi. Nasuwa się jednak pytanie, czy postanowienie o odmowie zwrotu opłaty od kasacji zostało wydane przez Sąd Okręgowy w E. działający jako druga, czy też jako pierwsza instancja. Podnieść tu można, że orzeczenie dotyczyło kosztów, które w postępowaniu przed sądem rejonowym nie mogły być poniesione (zwrotu opłaty od kasacji), i że zatem było to orzeczenie wydane w tej kwestii po raz pierwszy, czyli w pierwszej instancji. Stanowisko takie nie byłoby zasadne po pierwsze dlatego, że kwestia opłaty kasacyjnej pojawić się może tylko w związku z wniesieniem kasacji, którą – w myśl jednoznacznego brzmienia art. 525 § 1 k.p.k. – strona wnosi za pośrednictwem sądu odwoławczego. Po drugie zaś, decyzje sądu odwoławczego wydawane w tzw. postępowaniu przedkasacyjnym, którego pierwsza faza przebiega przed tym sądem, podlegają wprawdzie zaskarżeniu w drodze zażalenia (z wyjątkiem określonych w art. 528 § 1 k.p.k.) i podejmując te decyzje, sąd odwoławczy działa jako sui generis sąd pierwszoistancyjny, natomiast rolę sądu odwoławczego pełni wówczas Sąd Najwyższy (zob. S. Zabłocki w: Komentarz, k.p.k., red. Z. Gostyński, Warszawa 2004, t. III str. 521, teza 14), ale rzecz w tym, że w niniejszej sprawie postępowanie przedkasacyjne zostało ostatecznie zakończone z momentem uprawomocnienia się zarządzenia z dnia 14 stycznia 2004 r. o odmowie przyjęcia kasacji z powodu jej niedopuszczalności z mocy prawa. Postanowienie Sądu Okręgowego zostało zatem wydane już po zakończeniu postępowania przedkasacyjnego i choć rozstrzygało po raz pierwszy o odmowie zwrotu opłaty od kasacji, nie może być traktowane jako orzeczenie pierwszoinstancyjne, lecz wyłącznie jako orzeczenie sądu odwoławczego, a zaskarżalność takich orzeczeń reguluje omówiony wyżej przepis art. 426 k.p.k. Również z tego punktu widzenia, zaskarżenie postanowienia Sądu Okręgowego w E. z dnia 11 lutego 2004 r. jawi się jako niedopuszczalne.

Konsekwentnie w związku z tym należy uznać, że skoro Sąd Okręgowy w E. orzekał jako sąd odwoławczy, to zgodnie z art. 426 § 2 k.p.k., niedopuszczalne jest również zażalenie na zarządzenie z dnia 26 lutego 2004 r. Dlatego też przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozpoznania zażalenie obrońcy należało pozostawić bez rozpoznania.

Podsumowując, stwierdzić trzeba, że postanowienie sądu odwoławczego nie uwzględniające wniosku obrońcy o zwrot opłaty od kasacji, wydane po uprawomocnieniu się zarządzenia o odmowie przyjęcia kasacji, nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia. Z tych samych powodów niedopuszczalne jest zaskarżenie zarządzenia o odmowie przyjęcia zażalenia wniesionego na to postanowienie Sądu.

W związku z argumentami obrońcy przedstawionymi w zażaleniu na postanowienie z dnia 11 lutego 2004 r. przypomnieć trzeba o treści art. 527 § 1 k.p.k. stanowiącym podstawę prawną uiszczania opłaty od wniesionej przez stronę kasacji, jak też podkreślić, że do czasu wydania prawomocnego zarządzenia o odmowie przyjęcia kasacji, jej cofnięcie jest zawsze możliwe, co z kolei stwarza podstawę do zwrotu opłaty od kasacji (niezależnie od kontrowersji wiążących się z kwestią skuteczności cofnięcia kasacji niedopuszczalnej z mocy ustawy; zob. postanowienia SN: z dnia 2.02.2001 r., sygn. V KKN 5/01, OSNKW 2001, z. 3-4, poz. 25 i z dnia 15.02.2001 r., sygn. II KKN 502/00, OSNKW 2001, z. 5-6, poz. 48).