Wyrok z dnia 2021-08-26 sygn. II SA/Bk 487/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA Elżbieta Trykoszko, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska (spr.), asesor sądowy WSA Elżbieta Lemańska, Protokolant specjalista Anna Makal, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2021 r. sprawy ze skargi D. S. na decyzję Wojewody P. z dnia [...] kwietnia 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wydania odpisów skróconych aktów małżeństwa 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w S. z dnia [...] marca 2021 r., nr [...]; 2. zasądza od Wojewody P. na rzecz skarżącej D. S. kwotę 597 (pięćset dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Decyzją z dnia [...].04.2021 r. nr [...] Wojewoda P. utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w S. z dnia [...].03.2021 r. odmawiającą D. S. wydania odpisów skróconych aktów małżeństwa W. I., J. C., A. K. i B. K.

Podstawą prawną wydanej decyzji był art. 45 ustawy z dnia 28.11.2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tj. Dz. U. z 2020 r., poz. 463 ze zm.) zwana dalej także: ustawą.

Stan faktyczny i prawny przedstawił się następująco: D. S. (zwana również: skarżącą) wystąpiła do Urzędu Stanu Cywilnego w S. z wnioskiem o wydanie odpisów aktów małżeństwa: W. I., J. C., A. K. i B. K., uzasadniając wniosek potrzebą złożenia dokumentów do sprawy spadkowej po zmarłej w dniu [...].10.1993 r. J. B.

J. B. była matką w/w osób oraz męża wnioskodawczyni A. B., który zmarł dnia [...].11.2020 r. J. B. pozostawiła testament notarialny z dnia [...].08.1990 r., w którym powołała do spadku syna – A. B. Skarżąca zamierzała uregulować kwestie spadkowe po J. B. jako osoba dziedzicząca spadek po mężu A. B., który nie przeprowadził postępowania spadkowego po matce J. B.

Kierownik USC w S., decyzją z dnia [...].03.2021 odmówił wydania dokumentów twierdząc, że skarżąca nie wykazała interesu prawnego, o jakim stanowi art. 45 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego.

Przepis ten stanowi, że: odpis aktu stanu cywilnego wydaje się osobie, której akt dotyczy lub jej małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi, osobie, która wykaże w tym interes prawny, sądowi, prokuratorowi, organizacjom społecznym, jeśli jest to zgodne z ich celem statutowym i przemawia za tym interes społeczny oraz organom administracji publicznej, w tym podmiotom, o których mowa w art. 5 "a" ust. 1 Prawa o aktach stanu cywilnego, tj. Służbie Ochrony Państwa, Policji, Straży Granicznej i Służbie Więziennej a także Żandarmerii Wojskowej, jeśli jest to konieczne do realizacji ich ustawowych zadań.

Organ I instancji stwierdził, że wnioskodawczyni nie spełniła wymogów w/w art. 45 ustawy, gdyż nie wykazała interesu prawnego potrzebnego do otrzymania aktów stanu cywilnego. Skarżąca stwierdziła, że nie toczy się postępowanie spadkowe, które dopiero zamierza wytoczyć.

Tym samym jej interes, zdaniem organu, nie ma charakteru realnego i aktualnego, zaś sąd spadku ustala z urzędu krąg spadkobierców i może sam zażądać odpisów aktów stanu cywilnego, jeśli będą potrzebne w sprawie spadkowej, zaś przepisy art. 511 § 1 k.p.c. ani art. 669-679 k.p.c. nie zawierają wymogu dołączenia tych dokumentów do wniosku o stwierdzenie nabycia praw do spadku.

W wyniku odwołania organ II instancji utrzymał w mocy decyzję odmowną. Podzielił argumentację organu I instancji. Wskazał też na treść art. 670 k.p.c., z którego wynika, że sąd może nałożyć na stronę określone obowiązki i jeśli sąd spadku zażąda od skarżącej złożenia dokumentów z USC, to będzie ewentualna podstawa do ich wydania.

Organ posiłkował się orzeczeniami sądów w sprawach o sygn. art. II SA/Bk 1445/18, II SA/Sz 343/19.

W skardze, wywiedzionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Białymstoku, pełnomocnik skarżącej zarzucił zaskarżonej decyzji:

• naruszenie art. 45 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego poprzez jego niewłaściwie zastosowanie i uznanie, że skarżąca nie ma interesu prawnego w żądaniu odpisów aktów stanu cywilnego;

• naruszenie art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. poprzez brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia oraz oceny materiału dowodowego, prowadzącego do błędnego wniosku, tj. braku interesu prawnego po stronie skarżącej.

Pełnomocnik skarżącej wniósł o:

• uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji Kierownika USC w S.

• zasądzenie kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu skargi wywiedziono, że interes prawny skarżącej został wykazany. Skarżąca jest spadkobierczynią po A. B., który był spadkobiercą J. B. Z chwilą śmierci A. B., zgodnie z art. 922 k.c. prawa i obowiązki przeszły na jego żonę, czyli na wnioskodawcę. Dlatego skarżąca ma prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po J. B. i uzyskania w tym celu dokumentów, które otrzymałby A. B. z mocy art. 45 ustawy, gdyby żył. Organy niesłusznie powołują się na przepisy prawa proceduralnego wywodząc, jakie obowiązki ciążą na sądzie spadku i powołują się na wyrok w sprawie II SA/Sz 343/19, który zapadł na gruncie innego stanu faktycznego.

W odpowiedzi na skargę, organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona.

W sprawie niniejszej chodziło o interpretację art. 45 ust.1 ustawy z dnia 28.11.2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (obecnie: Dz. U. z 2021, poz. 709 t.j.), zgodnie z którym odpis aktu stanu cywilnego wydaje się m.in. osobie "która wykaże w tym interes prawny". Do grona tych osób należy skarżąca.

Organy restrykcyjnie podchodzą do kwestii wydawania odpisów aktów stanu cywilnego, tzw. osobom trzecim, co jest uzasadnione obawą, by dane osobowe nie znalazły się w posiadaniu osób przypadkowych. Ochrona danych osobowych

i ograniczenie dostępu do nich jest realizacją prawa do prywatności, przysługującego każdemu obywatelowi na mocy art. 47 Konstytucji RP.

Jednakże każdy wniosek o wydanie aktów stanu cywilnego należy rozpatrzeć indywidualnie, nie sugerując się sposobem załatwienia innych spraw, których stany faktyczne nigdy nie będą identycznie.

Słusznie organy wskazują, że przepisy Prawa o aktach stanu cywilnego nie definiują pojęcia "interesu prawnego" i należy sięgnąć do poglądów wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo przyjmując, że interes prawny powinien być: interesem własnym, indywidualnym, realnym, aktualnym a nie hipotetycznym, mającym oparcie w przepisach prawa materialnego.

Skoro brak jest definicji ustawowej w przepisach Prawa o aktach stanu cywilnego, to posiłkowanie się w/w definicją będzie uzasadnione, co nie oznacza dosłownego stosowania każdego z określeń.

W sprawie niniejszej organy potraktowały nazbyt legalnie a mało realnie, przesłankę braku wykazania przez skarżącą interesu prawnego, w celu otrzymania odpisów aktów stanu cywilnego. Sąd nie podziela stanowiska organów, sprowadzającego się do tego, że zamiar wytoczenia przez skarżącą postępowania spadkowego po J. B. oraz możliwość zwrócenia się przez sąd spadku o nadesłanie z urzędu odpisów aktów stanu cywilnego, stanowi przeszkodę do uznania, że skarżąca nie legitymuje się interesem prawnym w uzyskaniu dokumentów przed wytoczeniem sprawy spadkowej (nota bene – na datę rozprawy sądowej sprawa o stwierdzenie nabycia spadku została złożona do sądu).

Organy nie wywiodły prawidłowych wniosków z analizy stanu faktycznego, a mianowicie:

• skarżąca była synową J. Be. zmarłej w 1993 r. i jest w posiadaniu odpisu jej aktu zgonu;

• J. B. sporządziła testament, w którym powołała do spadku

w 1990 r. swego syna, a męża skarżącej – A. B. Skarżąca dysponuje tym testamentem;

• A. B. przed swoją śmiercią w 2020 r. nie przeprowadził postępowania spadkowego, co oznacza, że uprawnienie do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po J. B. przeszło na skarżącą (art. 922 k.c.);

• wskazanie wszystkich spadkobierców ustawowych w sądzie spadku jest obowiązkiem wnioskującego o stwierdzenie nabycia spadku;

• spadkobiercami ustawowymi po J. B. są jej córki, a szwagierki skarżącej i siostry jej męża, których szczegółowe dane osobowe (łącznie z datami zawarcia małżeństwa), są znane skarżącej D. S.

Słusznie podkreśla pełnomocnik skarżącej, że jej interes prawny w uzyskaniu odpisów aktów stanu cywilnego spadkobierców ustawowych J. B., powstał już z chwilą śmierci męża skarżącej, ponieważ wówczas skarżąca stała się jedną ze spadkobierczyń J. B., co wynika z przepisów art. 922, 924, 925 k.c.

Zatem, sam fakt żądania dokumentów urzędowych, w celu uregulowania spraw spadkowych, nie może być uzależniony (jak czynią to organy) od faktu wytoczenia przed sądem, postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Zbyt daleko idące są dywagacje organów co do tego, jakie czynności procesowe będzie podejmował sąd spadku. Ewentualne zobowiązanie pisemne skarżącej, przez sąd spadku, do złożenia aktów stanu cywilnego, miałoby być podstawą do ich wydania przez organ - przeczy założeniom wywiedzionym przez organ, że interes prawny ma wynikać z przepisu prawa materialnego. Taka czynność jest, bowiem, czynnością procesową, a nie materialnoprawną (na co słusznie zwraca uwagę pełnomocnik skarżącej). Przepisami prawa materialnego są przytoczone wyżej przepisy Kodeksu cywilnego stanowiące o tym, kto jest spadkobiercą i kiedy następuje przejście praw i obowiązków zmarłego na jego wstępnych lub zstępnych.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że skarżąca jest w posiadaniu wszystkich, dokładnych danych osobowych sióstr zmarłego męża, a mało tego – te dane osobowe zostały powtórzone przez organy w komparycji decyzji odmownych.

Świadczy to, zdaniem Sądu, o tym, ze już w tym momencie nie została dochowana zasada ochrony danych osobowych, której przestrzeganiu ma służyć art. 45 ustawy o aktach stanu cywilnego, zaś wydanie żądanych aktów stało się zwykłą formalnością.

W okolicznościach niniejszej sprawy, skarżąca jako powinowata wykazała interes prawny w żądaniu wydania odpisów aktów małżeństwa; W. I., J. C., A. K. i B. K. W. I., zaś zaskarżona decyzji została wydana z naruszeniem art. 45 ust. 1 ustawy o aktach stanu cywilnego, które miało wpływ na wynik sprawy.

Rację ma pełnomocnik skarżącej, że powoływanie się przez organ na wyrok

w sprawie o sygn. akt II SA/Sz 343/19 – nie znajduje odniesienia do stanu faktycznego sprawy niniejszej. W tamtej sprawie chodziło o ustalenie przez wierzyciela (w przyszłej sprawę spadkowej) na kogo przeszły obowiązki majątkowe dłużnika, co nie uzasadniało, w ocenie sądu, interesu prawnego do uzyskania aktów stanu cywilnego spadkobierców zmarłego dłużnika. Wierzyciel był osobą obcą dla zmarłego dłużnika.

Zdaniem Sądu, interes materialnoprawny w uzyskaniu odpisów aktów stanu cywilnego, czyli w uzyskaniu danych osobowych zachodzi wówczas, gdy jest to ściśle powiązane z sytuacją prawną wnioskodawcy i służy do realizacji uprawnień wnioskodawcy.

Taka sytuacja zachodzi w okolicznościach niniejszej sprawy. Twierdzenie organu, że sąd spadku może zażądać dokumentów z urzędu, bądź zobowiązać do tego skarżącą – jest zbędnym formalistycznym podejściem do niezałatwienia sprawy.

Dlatego też, Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję organu I instancji na podstawie art. 145 § 1 ust. 1 lit. "a" ustawy z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325). O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 w/w ustawy.-