Wyrok z dnia 2022-11-23 sygn. II SAB/Go 90/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie: Przewodniczący Sędzia WSA Jarosław Piątek (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Dziedzic Asesor WSA Kamila Karwatowicz po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2022 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi B.B. na bezczynność Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w przedmiocie wydania dokumentów postanawia: 1. odrzucić skargę, 2. zwrócić ze Skarbu Państwa – Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim stronie skarżącej B.B. kwotę 100 (sto) złotych uiszczoną tytułem wpisu sądowego od skargi.

Pismem z dnia [...] marca 2022 r. B.B. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. skargę podpisaną przez B.B. na bezczynność Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w przedmiocie wydania dokumentów: uwierzytelnionej kopii aktu urodzenia i szpitalnej karty urodzenia, dostępu do akt w celu zrobienia własnych fotokopii ww. dokumentów oraz dopuszczenia do wykonania i uwierzytelnienia tych dokumentów przez notariusza. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt II SAB/Go 23/22.

W treści wniesionej skargi strona zarzuciła Kierownikowi Urzędu Stanu Cywilnego naruszenie art. 8, art. 12 § 1, art. 35 § 1 i 3, art. 36 i art. 37 § 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 735 ze zm., dalej jako: k.p.a.), poprzez przekroczenie terminów załatwienia sprawy, tj. pozostawanie w bezczynności.

Wraz ze skargą skarżący przedłożył kserokopię pisma z dnia [...] lipca 2021 r. stanowiącego "Wniosek o wydanie dokumentów oraz o zachowanie ciągłości prowadzenia akt zbiorowych w formie papierowej" skierowany do organu. W treści ww. pisma skarżący wniósł o wydanie:

1. Wszystkich dokumenty w oryginale do celów własnych w tym:

- akt urodzenia,

- zgłoszenie urodzenia żywego noworodka, żywego mężczyzny,

- inne dokumenty z akt zbiorowych dotyczące urodzenia,

2. Dokumentów fotokopii oryginałów dokumentów, do celów własnych - po 2 kserokopie:

- kserokopie oryginału aktu urodzenia/wszystkie strony dokumentu/ lub umożliwienie wykonania mi fotokopii oryginałów aktu urodzenia;

- kserokopie innych dokumentu z akt zbiorowych dotyczące urodzenia /wszystkie strony dokumentu/ lub umożliwienie wykonania mi fotokopii oryginału z akt zbiorowych dotyczące urodzenia;

- kserokopie oryginału szpitalnej karty narodzin /wszystkie strony dokumentu/ lub umożliwienie wykonania mi fotokopii oryginału szpitalnej karty narodzin;

- kserokopie i fotokopie oryginału karty nadania imion przez rodziców;

- kserokopie oryginału zgłoszenia urodzenia żywego noworodka żywego mężczyzny/wszystkie strony dokumentu/ lub umożliwienie wykonania mi fotokopii oryginału żywego noworodka żywego mężczyzny;

- odpisu zupełnego aktu urodzenia wraz z potwierdzeniem za zgodność z oryginałem I podpisane własnoręcznym podpisem przez Kierownika USC oraz nadania apostille.

Skarżący przedłożył również wydruk pisma z dnia [...] września 2021 r. zat. "POWTÓRNY WNIOSEK/ŻĄDANIE O WYDANIE DOKUMENTÓW I UZUPEŁNIENIE BRAKÓW" wraz z protokołem rozbieżności, w treści którego potwierdził, które dokumenty z żądanych otrzymał (zupełny odpis aktu urodzenia, skrócony odpis aktu urodzenia, kserokopię zgłoszenia urodzenia żywego noworodka), a także wniósł o kserokopie i fotokopie wszystkich stron aktu urodzenia, dokumentów z akt zbiorowych dotyczących urodzenia i kserokopii oryginałów szpitalnych kart narodzin oraz zgłoszenia urodzenia żywego noworodka w dwóch egzemplarzach bez pieczęci o treści: "Kserokopia aktu nie ma mocy dokumentu urzędowego".

W odpowiedzi na skargę Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego wyjaśniła, że wnioskodawca otrzymał żądane kserokopie zgłoszenia noworodka (2 egzemplarze), odpis zupełny aktu urodzenia (1 egzemplarz) oraz odpis skrócony aktu urodzenia (1 egzemplarz). Podniosła, że wbrew twierdzeniom skarżącego zgłoszenie urodzenia noworodka i karta szpitalna to te same dokumenty, dokument potwierdzający uroczyste nadanie imienia był jedynie pamiątką wydawaną rodzicom w latach 70-tych XX w., wydawaną na prośbę rodziców. Organ przedstawił treść art. 44 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1681, dalej jako: p.a.s.c.) określający wydawane przez kierownika USC dokumenty z rejestru stanu cywilnego. Wskazał również, że po zakończeniu wprowadzonych obostrzeń związanych z pandemią COVID-19 będzie możliwe umówienie się na wizytę w Urzędzie celem zapoznania się z aktami stanu cywilnego i wykonania fotokopii. Nadto organ wyjaśnił, że zgłoszenie urodzenia noworodka jest tym samym dokumentem co zgłoszenie urodzenia noworodka.

Postanowieniem z dnia 12 maja 2022 r., sygn. akt II SAB/Go 23/22 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. odrzucił skargę B.B. i zwrócił skarżącemu uiszczony wpis sądowy od skargi, wobec nieuzupełnienia braków formalnych skargi poprzez jej własnoręczne podpisanie.

Na skutek wniesionego przez B.B. zażalenia Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 6 lipca 2022 r., sygn. akt II OZ 407/22 uchylił zaskarżone

postanowienie. Po zwrocie akt sprawy do tut. Sądu sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt II SAB/Go 90/22.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Badanie merytorycznej zasadności skargi każdorazowo poprzedza ustalenie, czy skarga została wniesiona z zachowaniem wszelkich wymogów formalnych przewidzianych w przepisach ustawy z dnia z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm.; dalej jako p.p.s.a.).

Należy wskazać, że postanowieniem z dnia 6 lipca 2022 r., sygn. akt II OZ 407/22 Naczelny Sąd administracyjny po rozpoznaniu zażalenia B.B. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie z dnia 12 maja 2022 r. sygn. akt II SAB/Go 23/22 w przedmiocie odrzucenia skargi, uchylił zaskarżone postanowienie. W ocenie NSA nieprawidłowo Sąd I instancji wezwał B.B. do usunięcia braków formalnych skargi poprzez jej podpisanie, skoro z akt sprawy jasno wynika, że B.B. i B.B.1 to ta sama osoba. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę jest związany powyższym stanowiskiem (art. 197 § 2 w zw. z art. 190 p.p.s.a.).

Przechodząc następnie do kwestii dopuszczalności skargi B.B. na bezczynność Kierownika Urzędu Stany Cywilnego w przedmiocie wydania dokumentów należało następnie ustalić, czy sądy administracyjne są właściwe do rozpoznania przedmiotowej skargi. W myśl art. 3 § 2 p.p.s.a. kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które przysługuje zażalenie;

4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, z wyłączeniem aktów lub czynności podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 oraz z 2019 r. poz. 60,

730, 1133 i 2196), postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.), postępowań, o których mowa w dziale V w rozdziale 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 768, 730, 1520, 1556 i 2200), oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw;

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach, opinie zabezpieczające i odmowy wydania opinii zabezpieczających;

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach określonych w pkt 1-4 lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadku określonym w pkt 4a;

9) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących innych niż określone w pkt 1-3 aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego oraz postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw.

Zgodnie z art. 3 § 2a p.p.s.a. sądy administracyjne orzekają także w sprawach sprzeciwów od decyzji wydanych na podstawie art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. W myśl art. 3 § 3 p.p.s.a. sądy administracyjne orzekają też w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach.

W świetle powyższego należy wskazać, że skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ jest dopuszczalna tylko w takich przypadkach, w których organy zobowiązane są do wydania decyzji, postanowień, bądź do dokonania określonej czynności w postępowaniu administracyjnym, jednak z

tego obowiązku nie wywiązują się w terminie określonym w art. 35 k.p.a. lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 k.p.a. (art. 37 § 1 pkt 1 k.p.a.) lub wywiązują się z nich dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (art. 37 § 1 pkt 2 k.p.a.).

Wyjaśnienia wymaga, że problematyka wydawania oryginałów lub odpisów aktów stanu cywilnego oraz dokumentów z akt stanu cywilnego jest wyczerpująco uregulowana w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1681 - dalej jako p.a.s.c.). Ustawa ta ze względu na istotność danych o stanie cywilnym osób fizycznych (art. 2 ust. 1 p.a.s.c.), szczególny charakter aktów stanu cywilnego (zob. art. 2 ust. 2 i 3 p.a.s.c.) oraz ich wyjątkową wartość dowodową (art. 3 p.a.s.c.) ustanowiła szczególne zasady wydawania dokumentów z rejestru stanu cywilnego (zob. art. 44-51 p.a.s.c.). Zasadą ustawową jest ograniczona jawność aktów stanu cywilnego (zob. art. 45 i n. p.a.s.c.). Zgodnie z art. 44 ust. 1 p.a.s.c. osobom uprawnionym kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje z rejestru stanu cywilnego: 1) odpisy zupełne i odpisy skrócone aktów stanu cywilnego; 2) zaświadczenia o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej osoby; 3) zaświadczenia o stanie cywilnym. Z mocy art. 130 ust. 5 ustawy przyznano osobie uprawnionej prawo do nieodpłatnego wykonania fotokopii aktu stanu cywilnego sporządzonego w księdze stanu cywilnego prowadzonej przed dniem 1 marca 2015 r., jeżeli jej wykonanie nie zagraża trwałości księgi i zawartych w niej aktów stanu cywilnego. Fotokopia aktu stanu cywilnego nie ma jednak mocy dokumentu urzędowego.

W przepisach p.a.s.c. został określony zamknięty katalog dokumentów wydawanych w oparciu o akty stanu cywilnego i akta zbiorowe aktów stanu cywilnego oraz podmioty uprawnione do ich uzyskania. Ustawodawca szczegółowo uregulował zasady i formy wydawania dokumentów w oparciu o akty stanu cywilnego i akta zbiorowe.

Zgodnie z art. 2 ust. 3 p.a.s.c. aktem stanu cywilnego jest wpis o urodzeniu, małżeństwie albo zgonie w rejestrze stanu cywilnego wraz z treścią późniejszych wpisów wpływających na treść lub ważność tego aktu. Z samej istoty aktu stanu cywilnego w aktualnym stanie prawnym wynika, że akt ten jako wpis w rejestrze stanu cywilnego nie może zostać "wydany w oryginale". Również akty stanu cywilnego sporządzone w formie papierowej w księdze stanu cywilnego prowadzonej na podstawie przepisów dotychczasowych, nieprzeniesione do rejestru stanu cywilnego (zob. np. art. 124 p.a.s.c.) stanowią odpowiednie wpisy w księdze, a zatem

nie mogą zostać "wydane" w oryginale na żądanie danego podmiotu. Zgodnie z art. 26 ust. 1 p.a.s.c. dokumenty stanowiące podstawę sporządzenia aktu stanu cywilnego lub dokumenty złożone po sporządzeniu aktu stanu cywilnego stanowiące podstawę do dołączenia wzmianki dodatkowej do aktu stanu cywilnego lub stanowiące podstawę zamieszczenia przypisku przy innych aktach stanu cywilnego stanowią akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego. Zasadą jest, że w aktach zbiorowych rejestracji stanu cywilnego gromadzi się dokumenty, które nie podlegają zwrotowi (np. stanowiące podstawę aktu urodzenia karty urodzenia lub karty martwego urodzenia) (zob. art. 26 ust. 2 zd. 1 p.a.s.c.), a jedynie wyjątkowo istnieje możliwość wydania dokumentu stanowiącego część akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego (zob. art. 26 ust. 2 zd. 2, art. 26 ust. 4 p.a.s.c.). Zgodnie z art. 26 ust. 4 p.a.s.c. Dokumenty z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego, na żądanie sądu, prokuratora, osoby, której akt stanu cywilnego dotyczy, lub osoby mającej interes prawny, mogą być wydawane na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej albo odwzorowania cyfrowego poświadczonego za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego kwalifikowanym podpisem elektronicznym (pkt 1) albo w postaci kopii albo wydruku dokumentu elektronicznego poświadczonych za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego podpisem własnoręcznym (pkt 2).

W związku z treścią powyższych regulacji należy stwierdzić, że w aktualnym stanie prawnym brak jest podstawy materialnoprawnej do wydania skarżącemu uwierzytelnionych kopii aktów stanu cywilnego ani samych oryginałów tychże aktów oraz oryginałów dokumentów z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego. W obowiązującym stanie prawnym nie ma również podstawy prawnej do decyzyjnego załatwienia wniosku skarżącego o wydanie dokumentów. Wprawdzie w świetle art. 2 ust. 5 i 6 p.a.s.c. czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego innych niż akty stanu cywilnego dokonuje się w formie decyzji administracyjnej albo czynności materialno-technicznej, a odmowa dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego następuje w formie decyzji administracyjnej, to jednak w niniejszej sprawie brak jest podstaw, aby uznać, że wniosek skarżącego o wydanie i doręczenie dokumentów wymienionych w piśmie z dnia [...] lipca 2021 r. oraz wymienionych w protokole rozbieżności stanowiących załącznik do pisma z dnia [...] września 2021 r. był wnioskiem o dokonanie określonych czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego. Zasadniczo czynności rejestracyjne w sferze stanu cywilnego obejmują bowiem rejestrację w formie aktów stanu cywilnego (art. 2 ust.

2), adnotacji w akcie stanu cywilnego (art. 23), wzmianki dodatkowej w akcie stanu cywilnego (art. 24), przypisków przy akcie stanu cywilnego (art. 25) lub zmian w zakresie aktów stanu cywilnego (art. 35 i nast.).

Uwzględniając powyższe zastrzeżenia nie sposób uznać, aby odmowa wydania i doręczenia żądanych przez skarżącego dokumentów była odmową dokonania czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego, dla której przepis art. 2 ust. 6 p.a.s.c. przewiduje formę decyzji administracyjnej (zob. wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 11 stycznia 2022 r., II SA/Rz 1655/21, wyrok WSA w Kielcach z dnia 2 lutego 2022 r., II SA/Ke 900/21, wyrok WSA w Szczecinie z dnia 25 sierpnia 2022 r., II SA/Sz 342/22, www.orzeczenia.nsa.gov.pl - dalej jako CBOSA). Jak już wskazano wyżej, w przepisach ustawy został określony zamknięty katalog dokumentów wydawanych w oparciu o akty stanu cywilnego i akta zbiorowe aktów stanu cywilnego oraz podmioty uprawnione do ich uzyskania. Zatem szczegółowo uregulowane zostały zasady i formy wydawania dokumentów w oparciu o akty stanu cywilnego i akta zbiorowe. Przepisy p.a.s.c. nie przewidują możliwości wydawania uwierzytelnionych kopii aktów stanu cywilnego ani samych oryginałów aktów stanu cywilnego jak i innych dokumentów w oryginale z akt zbiorowych rejestracji. Należy dodać, że skarżący otrzymał odpis zupełny oraz skrócony aktu urodzenia a także kserokopię zgłoszenia urodzenia noworodka poświadczoną za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zgodnie z obowiązującymi przepisami.

W konsekwencji należało stwierdzić, że zaskarżona bezczynność organu nie należy do żadnej kategorii spraw, które mieszczą się w zakresie objętym kognicją sądu administracyjnego, gdyż brak jest przepisu prawa zobowiązującego organ do wydania określonego aktu (decyzji) lub podjęcia czynności materialno-technicznej polegającej na wydaniu żądanych dokumentów. Na przeszkodzie tego rodzaju czynności stoi bowiem wyjaśniony powyżej brak podstawy materialnoprawnej do jej podjęcia.

Z tych względów Sąd uznał, że sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego i na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a. skargę odrzucił (punkt 1 sentencji postanowienia).

O zwrocie uiszczonego wpisu sądowego od skargi orzeczono na podstawie art. 232 § 1 pkt 1 p.p.s.a., zgodnie z którym sąd z urzędu zwraca stronie cały uiszczony wpis od pisma odrzuconego lub cofniętego do dnia rozpoczęcia rozprawy (punkt 2 sentencji postanowienia).