Wyrok z dnia 2023-09-27 sygn. II OSK 1012/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Tomasz Bąkowski Sędziowie: Sędzia NSA Paweł Miładowski Sędzia del. NSA Jerzy Stankowski (spr.) po rozpoznaniu w dniu 27 września 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. G. i K. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 2021 r. sygn. akt IV SA/Wa 1262/21 w sprawie ze skargi J. G. i K. G. na decyzję Wojewody [...] z [...] czerwca 2021 r., nr [...] w przedmiocie odmowy sprostowania aktu urodzenia oddala skargę kasacyjną.

Zaskarżonym wyrokiem dnia 18 listopada 2021 r. sygn. akt IV SA/Wa 1262/21 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę J. G. i K. G. na decyzję Wojewody Mazowieckiego z 21 czerwca 2021 r., nr WSO-I.6231.32.2019. Poddaną kontroli Sądu I instancji decyzją Wojewoda Mazowiecki działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735; zwanej dalej: k.p.a.), w związku z art. 35 oraz art. 37 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2021 r., poz. 709; zwanej dalej: p.a.s.c.), utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego m. st. Warszawy z dnia 16 kwietnia 2021 r.t nr USC-WAKSC.5352.1.518.2021 orzekającej o odmowie sprostowania aktu urodzenia sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego m. st. Warszawy pod nr 1465011/00/AU/2018/168753 na imię i nazwisko J. G., polegającego na wykreśleniu dotychczasowych danych w rubryce 2 "dane rodziców - ojciec" w brzmieniu - K. G., nazwisko rodowe - G. i zastąpieniu ich danymi: K. J. G., nazwisko rodowe - G. oraz o odmowie uzupełnienia ww. aktu poprzez wpisanie daty i miejsca urodzenia: data urodzenia 28 września 1991 r., miejsce urodzenia - Wysokie Mazowieckie, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W skardze kasacyjnej J. G. oraz K. J. G. zaskarżyły ww. wyrok w całości zarzucając mu naruszenie:

1) art. 35 w zw. z art. 3 oraz art. 61 ust. 2 p.a.s.c. przez błędną wykładnię tych przepisów polegającą na przyjęciu, że zagraniczny akt małżeństwa osób tej samej płci nie może stanowić podstawy sprostowania zawartych w akcie urodzenia dziecka danych przesłaniających nieustalenie ojcostwa (tzw. danych fikcyjnych), podczas gdy art. 35 ust. 2 p.a.s.c. nie wyłącza dopuszczalności stosowania w postępowaniu o sprostowanie jakichkolwiek zagranicznych dokumentów stanu cywilnego, które zawierają dane podlegające sprostowaniu, stwierdzają zdarzenie wcześniejsze i dotyczą tej samej osoby lub jej wstępnych, a ponadto art. 35 p.a.s.c. nie przewiduje możliwości odmowy sprostowania aktu stanu cywilnego z powołaniem się na klauzulę porządku publicznego;

2) art. 37 w zw. z art. 3 p.a.s.c. przez błędną wykładnię tych przepisów, skutkującą odmową uzupełnienia aktu urodzenia małoletniej skarżącej danymi dotyczącymi daty i miejsca urodzenia żony jej matki, mimo że akt urodzenia nie zawiera tych prawem wymaganych danych drugiego rodzica stwierdzonych innymi krajowymi i zagranicznymi aktami stanu cywilnego, a ponadto przez to, że art. 37 p.a.s.c. nie wyłącza dopuszczalności stosowania w postępowaniu o uzupełnienie jakichkolwiek zagranicznych dokumentów stanu cywilnego, które stwierdzają zdarzenie wcześniejsze i dotyczą tej samej osoby lub jej wstępnych, a także nie przewiduje możliwości odmowy uzupełnienia aktu stanu cywilnego z powołaniem się na klauzulę porządku publicznego;

3) art. 62 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359; zwanej dalej: k.r.o.) przez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że nie może on znaleźć analogicznego zastosowana do małżeństw osób tej samej płci, a w konsekwencji niezastosowanie tego przepisu do sprawy skarżących, podczas gdy ze względu na istniejącą lukę w prawie polskim, do ustalania pochodzenia dziecka urodzonego przez kobietę pozostającą w związku małżeńskim z inną kobietą przez analogię stosować należy obowiązujące przepisy k.r.o. regulujące ustalanie pochodzenia dziecka urodzonego przez osobę pozostającą w związku małżeńskim;

4) art. 18 Konstytucji przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęcie, że przepis ten wyłącza dopuszczalność zastosowania w drodze analogii art. 62 § 1 k.r.o. do małżeństwa dwóch osób tej samej płci oraz wyłącza sprostowanie i uzupełnienie aktu urodzenia dziecka na podstawie zagranicznego aktu małżeństwa osób tej samej płci, podczas gdy art. 18 Konstytucji, nakazując organom władzy publicznej ochronę małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny, rodziny i rodzicielstwa, w żaden sposób nie odnosi się do płci rodziców dziecka i nie wyłącza żadnego modelu rodziny z nakazanej ochrony;

5) art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 1792; zwanej dalej: p.p.m.), art. 1146 § 1 pkt 7 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; zwanej dalej: k.p.c.) oraz art. 107 pkt 3 p.a.s.c. przez ich błędną wykładnię i w konsekwencji zastosowanie w sprawie skarżących, podczas gdy brak jest jakichkolwiek podstaw do stosowania tych przepisów w tej sprawie, w szczególności z tego powodu, że przy sprostowaniu i uzupełnieniu aktu urodzenia na podstawie zagranicznego dokumentu stanu cywilnego nie dochodzi do stosowania prawa obcego;

6) art. 72 Konstytucji oraz art. 3 konwencji o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 1991 Nr 120, poz. 526; zwanej dalej: k.p.d.) przez ich błędną wykładnię skutkującą nieuwzględnieniem dobra dziecka, podczas gdy sprostowanie i uzupełnienie aktu stanu cywilnego małoletniej skarżącej jest konieczne w świetle zasady dobra dziecka;

7) art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 8 w zw. z art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284; zwanej dalej: EKPC), przez błędną wykładnię tych przepisów polegającą na przyjęciu, że z uwagi na treść art. 18 Konstytucji nie doszło w sprawie skarżących do naruszenia zasady równości i zakazu dyskryminacji ze względu na pleć oraz orientację seksualną, podczas gdy art. 18 Konstytucji nie pozwala na niezasadne różnicowanie sytuacji dzieci ze względu na płeć i orientację seksualną ich rodziców, a ponadto nie wyłącza stosowania przepisów EKPC;

8) art. 47 Konstytucji oraz art. 8 EKPC, poprzez błędną wykładnię tych przepisów, co skutkowało nieuwzględnieniem uzasadnionych interesów skarżących w poszanowaniu ich prawa do życia rodzinnego przez sprostowanie i uzupełnienie aktu urodzenia małoletniej J. G..

Skarżące kasacyjnie wniosły o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz uchylenie w całości decyzji Wojewody Mazowieckiego z 21 czerwca 2021 r. nr WSO-I.6231.1.32.2019 i utrzymanej nią w mocy decyzji Zastępcy Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego m.st. Warszawy z 16 kwietnia 2021 r. nr USC- WAKSC.5352.1.518.2021 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a ponadto o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skarżące kasacyjnie stwierdziły, że Sąd I instancji trafnie przyjął, iż szkocki akt małżeństwa M. G. i K. G. jest zagranicznym dokumentem stanu cywilnego. Natomiast błędnie stwierdzono, że akt ten nie może być uznany za dokument wymieniony i spełniający warunki określone w art. 35 p.a.s.c. ani art. 37 p.a.s.c. Artykuł 35 ust. 2 p.a.s.c., który reguluje sprostowanie aktu stanu cywilnego na podstawie dokumentu zagranicznego, stawia takiemu dokumentowi enumeratywnie określone wymagania, od których spełnienia zależy dopuszczalność posłużenia się nim w procedurze sprostowania. Zagraniczny dokument stan cywilnego może stanowić podstawę sprostowania, jeżeli zawiera dane, które podlegają sprostowaniu, stwierdza zdarzenie wcześniejsze i dotyczy tej samej osoby lub jej wstępnych.

Szkocki akt małżeństwa M. i K. G. spełnia wszystkie wymagania przewidziane w art. 35 ust. 2 p.a.s.c. Zawiera dane, o których sprostowanie wystąpiły skarżące (czyli dane osoby pozostającej z matką dziecka w związku małżeńskim), stwierdza zdarzenie wcześniejsze niż urodzenie dziecka i dotyczy wstępnych małoletniej J. G., w tym - co nic ulega wątpliwości - jej matki M. G.. Artykuł 35 p.a.s.c. nie formułuje żadnych innych wymagań co do dopuszczalności posłużenia się zagranicznym dokumentem stanu cywilnego, w tym nie ustanawia wymagania, aby był on zgodny z art. 18 Konstytucji ani jakimkolwiek innym przepisem prawa polskiego. Identyczne wnioski wynikają z wykładni art. 37 p.a.s.c., a w szczególności ustępu drugiego tego przepisu, który dotyczy dokumentów zagranicznych.

Artykuł 35 ani art. 37 p.a.s.c. w przeciwieństwie do art. 107 pkt 3 oraz art. 108 ust. 4 p.a.s.c., nie przewidują możliwości odmowy sprostowania lub uzupełnienia aktu stanu cywilnego z powołaniem się na sprzeczność takiej czynności materialno-technicznej z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd I instancji stwierdził, że z jednej strony "nie neguje faktu zawarcia małżeństwa w innym kraju", ale zarazem - z drugiej strony - akt ten nie może stanowić podstawy sprostowania i uzupełnienia aktu urodzenia, skoro akt miałby być niezgodny z prawem polskim. Tymczasem treść zagranicznego akt stanu cywilnego, sporządzonego zgodnie z właściwym prawem obcym i mającego charakter deklaratywny nie może być w sprawie o sprostowanie lub uzupełnienia aktu urodzenia oceniana co do zgodności lub niezgodności z prawem polskim. To że prawo polskie nie reguluje pewnych stosunków prawnych nie oznacza, że zagraniczne dokumenty stanu cywilnego można określać jako niezgodne z prawem polskim. Sąd I instancji trafnie zauważył, że "sprostowanie aktu cywilnego może być dokonane na podstawie zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jeżeli w państwie wystawienia jest on uznawany za dokument stanu cywilnego lub innego dokumentu zagranicznego potwierdzającego stan cywilny". Nie ulega zatem wątpliwości, że w okolicznościach mniejszej sprawy zaistniała taka właśnie sytuacja - skarżące wnosiły o sprostowanie aktu urodzenia małoletniej na podstawie zagranicznego dokumentu, potwierdzającego ich stan cywilny. Treść aktu małżeństwa nie pozostawia zatem wątpliwości, że w chwili urodzenia dziecka M. A. G. pozostawała w związku małżeńskim z K. J. G.. W świetle art. 3 p.a.s.c. niezgodność z prawdą aktów stanu cywilnego może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Skoro zatem w przedmiotowej sprawie nie udowodniono, iż przedstawiony akt małżeństwa jest niezgodny z prawdą, nie ma podstaw do twierdzenia, że informacje w nim zawarte są nieprawdziwe lub nie można z nich korzystać przy stosowaniu art. 35 p.a.s.c.

Zagraniczny akt małżeństwa, nawet jeśli nie został poddany transkrypcji, powinien być brany pod uwagę w przedmiotowej sprawie na równi z polskimi aktami stanu cywilnego, a zatem powinien stanowić podstawę do wpisania danych K. J. G. do aktu urodzenia małoletniej J. G.. Nie ulega bowiem wątpliwości, że urodzenie małoletniej J. G. nastąpiło po zawarciu małżeństwa przez jej biologiczną matkę M. A. G. z K. J. G.. Ich małżeństwo trwa do dnia dzisiejszego.

Przeszkodą do sprostowania i uzupełnienia aktu stanu cywilnego małoletniej J. G. nie może być to, że akt małżeństwa M. i K. G. nie zawiera danych tradycyjnie rozumianego ojca. Przedłożony akt małżeństwa, jak każdy inny taki dokument, zawiera dane osób, które zawarły związek małżeński, nie zaś dane rodziców dziecka, które narodziło się już po zawarciu tego związku małżeńskiego. Akt małżeństwa, czy to polski czy zagraniczny, wskazuje dane osoby pozostającej w związku małżeńskim z kobietą, która urodziła dziecko. W niniejszej sprawie osobą tą jest K. J. G. i powinna ona zostać uznana za drugiego rodzica dziecka na mocy stosowanego w drodze analogii art. 62 § 1 k.r.o., który ustanawia skuteczne erga omnes domniemanie rodzicielstwa. W zaskarżonej decyzji dopuszczono się naruszenia prawa przez błędną wykładnię i niezastosowanie tego przepisu w drodze analogii, mimo że jest on najbliżej związany z rozpatrywanym stosunkiem prawnym.

Przepisy k.r.o. dotyczące ustalania pochodzenia dziecka urodzonego przez kobietę pozostającą w związku małżeńskim nie są oparte na zasadzie prawdy genetycznej. Przesłanką domniemania rodzicielstwa jest samo pozostawanie w związku małżeńskim z kobietą która dziecko urodziła. Obowiązujące przepisy k.r.o. wprost sankcjonującą sytuację, w której ojcem dziecka jest mężczyzna, od którego dziecko nie pochodzi genetycznie.

W wyroku z 28 kwietnia 2003 r. sygn. akt K 18/02 Trybunał Konstytucyjny wyraźnie wskazał, że ustalenie rodzicielstwa dziecka niezgodnie z prawdą biologiczną może być uzasadnione ze względu na jego dobro. Trybunał podkreślił, że "Zasada dobra dziecka wyrażająca prymat więzi opartych na rzeczywistym pochodzeniu biologicznym wyraża, więc jedynie dominującą tendencję, co nie wyklucza, że w pewnych warunkach i okolicznościach dobro dziecka nie będzie wymagało odwołania się do innych przesłanek kształtowania relacji rodzinnych, w ramach których to właśnie interes dziecka przeważy nad interesem rodziców biologicznych i będzie wymagał ochrony stosunków rodzinnych opartych na istnieniu innego typu więzi niż więź biologiczna (przysposobienie, rodzina zastępcza, ale także ustabilizowane relacje rodzinne, ustalone niezgodnie z prawdą biologiczną, które nie mogą być już prawnie podważone)".

Wbrew stanowisku WSA w Warszawie, skarżące nie wnoszą o przeprowadzenie prawotwórczej wykładni jakichkolwiek przepisów, a jedynie o skorzystanie ze znanej w orzecznictwie i nauce prawa instytucji analogii. Korzystanie z niej jest uzasadnione w razie stwierdzenia luki w prawie, tym bardziej gdy przemawia za tym nadrzędna zasada dobra dziecka.

W zaskarżonym wyroku dokonano błędnej wykładni nie tylko art. 35 i art. 37 p.a.s.c, ale także art. 18 Konstytucji. WSA w Warszawie skoncentrował się na przewidzianej w tym przepisie ochronie małżeństwa, a w istocie pominął nakaz ochrony rodziny i rodzicielstwa. Art. 18 Konstytucji RP nie wyłącza przyznania ochrony prawnej małżeństwu dwóch osób tej samej płci.

Ani art. 35 ani art. 37 p.a.s.c. nie daje żadnych podstaw do powołania się na klauzulę porządku publicznego. WSA w Warszawie nie wskazał jednoznacznie na jakiej podstawie zastosował klauzulę porządku publicznego. Nie powinno ulegać żadnych wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie można zastosować klauzuli porządku publicznego na podstawie art. 107 pkt 3 p.a.s.c., albowiem sprawa ta nie polega na transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego. W konsekwencji odwołania w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do tego przepisu, a także do art. 104 ust. 5 p.a.s.c. są bezprzedmiotowe.

NSA w uchwale z dnia 2 grudnia 2019 r. sygn. akt II OPS 1/ 19 stwierdził, że nie jest dopuszczalna transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci. NSA nie orzekał w tej uchwale co do dopuszczalności sprostowania ani uzupełnienia polskiego aktu stanu cywilnego. Jednakże nade wszystko stanowisko wyrażone w tej uchwale jest błędne merytorycznie, nie uwzględnia fundamentalnej zasady dobra dziecka oraz wymagań prawa europejskiego i międzynarodowego.

Nie powinno ulegać wątpliwości, że brak odzwierciedlenia w akcie urodzenia małoletniej J. G. rodzicielstwa K. G., która sprawuje nad nią bieżącą pieczę, jest sprzeczny z dobrem dziecka. Już z orzecznictwa powołanego przez WSA w Warszawie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jasno wynika, że dziecko ma prawo do poszanowania jego pochodzenia od rodziców. Nie można się zgodzić z poglądem, że w najlepszym interesie dziecka nie jest potwierdzenie jego pochodzenia od obojga rodziców. Złożony przez skarżące wniosek, a następnie skarga do WSA oparte są na założeniu, że odpowiednia wykładania obowiązujących przepisów prawa jest w stanie zapewnić ochronę dziecku wychowywanemu przez matkę biologiczną i jej żonę, którą dziecko w sposób naturalny traktuje jak drugiego rodzica.

Wydając zaskarżony wyrok Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie pominął też, że dobro dziecka jest nierozerwalnie związane z dobrem rodziny. Z art. 72 Konstytucji RP wynika ogólne uznanie dobra dziecka za samoistną wartość konstytucyjną, uzupełniającą wartość szerszą, jaką jest dobro rodziny. Realizacja dobra dziecka polega na zapewnieniu mu wzrastania w pełnej rodzinie w warunkach odpowiadających godności istoty ludzkiej, przy poszanowaniu podmiotowości dziecka i przy zapewnieniu niezbędnej pomocy i opieki ze strony władz publicznych.

Powołanie się przez WSA w Warszawie na art. 18 Konstytucji w celu odparcia zarzutu naruszenia zasad równości i niedyskryminacji nie jest wystarczające. Przepis ten nie uchyla innych norm konstytucyjnych. Konstytucyjna preferencja dla małżeństw osób tej samej płci została uregulowana obok ochrony rodziny i rodzicielstwa. Rodzicielstwo nie jest ograniczone do par osób różnej płci. Kobieta która urodziła dziecko, będąc ze względu na swoją orientację seksualną w związku małżeńskim z inną kobietą nie powinna być traktowana gorzej niż kobieta, która urodziła dziecko będąc w związku małżeńskim z mężczyzną.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prokurator Okręgowy w Warszawie wniósł o jej oddalenie.

Wskazał, że rację ma organ II instancji twierdząc , że zagraniczny akt małżeństwa M. G. i K. G. nie może być uznany za dokument spełniający warunki wymienione w art. 35 p.a.s.c., jako akt nie dotyczący rozumienia pojęcia rodziców w odniesieniu do polskiego porządku prawnego i jako taki nie zawierający danych ojca jako podlegających sprostowaniu. Nietrafiony jest w tym momencie argument skarżących, iż organ II instancji winien stosować zasadę analogii tj art. 62 § 1 k.r.o. i w ten sposób niejako wypełniać lukę w prawie. Brzmienie art 18 Konstytucji RP nie pozostawia żadnych wątpliwości interpretacyjnych : "Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej". Konkretyzację tej normy konstytucyjnej stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którymi małżeństwo może być zawarte wyłącznie miedzy kobietą i mężczyzną, wspólnego przysposobienia mogą dokonać jedynie małżonkowie, a domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa zakłada , że ojcem dziecka urodzonego w czasie trwania małżeństwa jest mąż (a nie żona) matki. Z regulacji tych wprost wynika niedopuszczalność zawarcia małżeństwa przez dwie kobiety. Art. 18 Konstytucji znajduje się w rozdziale określającym naczelne zasady ustroju państwa. Różnica między zasadami naczelnymi, a pozostałymi normami Konstytucji RP nie ma charakteru tylko teoretycznego. Po pierwsze Konstytucja przewiduje, że trudniej można dokonać zmiany przepisów Rozdziału I, II lub XII. Po drugie - co prawda wszystkie przepisy Konstytucji stanowią jednolity system i należą do jednego systemu źródeł prawa o najwyższej mocy prawnej - jednakże intencją ustawodawcy jest traktowanie norm konkretnego rozdziału szczególnie. W istocie Konstytucja RP jest wewnętrznie zhierarchizowana, co ma znaczenie zarówno w procesie stosowania , jak i wykładni norm zawartych w Konstytucji. Normy określane w późniejszych rozdziałach niż I rozdział Konstytucji RP pełnią rolę mniej lub bardziej służebną i tym samym szczegółowe postanowienia konstytucyjne muszą być interpretowane w zgodzie z podstawowymi zasadami ustroju, a nie w oderwaniu od nich. Związek małżeński zawarty w państwie , którego system prawny sankcjonuje małżeństwa między osobami tej samej płci, nie może być małżeństwem na gruncie prawa polskiego, a tym samym zagraniczny akt małżeństwa przedstawiony jako dokument w niniejszym postępowaniu nie może być uznany za dokument spełniający kryteria zawarte w art. 35 p.a.s.c..

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej. Z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania. Skład orzekający w niniejszej sprawie nie znalazł podstaw do stwierdzenia nieważności postępowania toczącego się przed sądem pierwszej instancji.

Wskazać też należy, że zgodnie z art. 193 zd. 2 p.p.s.a. uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną zawiera ocenę zarzutów skargi kasacyjnej. Naczelny Sąd Administracyjny nie przedstawia więc w uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną opisu ustaleń faktycznych i argumentacji prawnej podawanej przez organy administracji oraz Sąd pierwszej instancji. Stan faktyczny i prawny sprawy rozstrzygniętej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny przedstawiony został w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Istota sprawy sprowadza się do oceny trafności stanowiska Sądu I instancji o braku możliwości sprostowania lub uzupełnienia aktu stanu cywilnego na podstawie zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jeśli powodowałoby to skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd I instancji przyjął bowiem, że związek małżeński zawarty w państwie, którego system prawny sankcjonuje małżeństwa między osobami tej samej płci nie może być małżeństwem na gruncie prawa polskiego, a tym samym zagraniczny akt małżeństwa przedstawiony jako dokument w niniejszym postępowaniu nie może być uznany za dokument spełniający kryteria zawarte w art. 35 p.a.s.c. W konsekwencji Sąd I instancji uznał, że brak jest możliwości uznania, że akt małżeństwa wydany w Szkocji w sytuacji, gdy nie odpowiada art. 18 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej decydować może o brzmieniu aktu urodzenia dziecka.

Dokonując oceny stanowiska wyrażonego w zaskarżonym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje, że analogiczne zagadnienie prawne rozstrzygnięte zostało uchwałą Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 grudnia 2019 r. sygn. akt II OPS 1/19 (http://orzeczniea.nsa.gov.pl). Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził w tej uchwale, "przepis art. 104 ust. 5 i art. 107 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. 2014 r. poz. 1741, ze zm.) w związku z art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 1792,dalej p.p.m.) nie dopuszcza transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci". Mając na uwadze, że uchwała ta dotyczyła zagadnienia transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, nie jest ona wiążąca dla składu rozpoznającego niniejszą skargę kasacyjną, jednak argumentacja w niej zawarta, podzielana przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, pozostaje aktualna na tle rozstrzygnięcia opisanego powyżej zagadnienia sprostowania aktu stanu cywilnego na podstawie zagranicznego dokumentu stanu cywilnego. Oba przypadki prowadzą bowiem do powstania aktu urodzenia sprzecznego z zasadami polskiego porządku prawnego.

W uzasadnieniu przywołanej powyżej uchwały Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że zgodnie z art. 18 Konstytucji małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Zasady wynikające z Konstytucji znajdują odzwierciedlenie w przepisach rangi ustawowej. Ustawodawca nie przewidział w nich możliwości wpisania do polskiego aktu stanu cywilnego jako ojca osoby płci żeńskiej. Zgodnie z art. 60 pkt 4 p.a.s.c. akt urodzenia zawiera nazwiska, imiona oraz nazwiska rodowe, daty i miejsca urodzenia rodziców dziecka. Rodzicami dziecka w prawie polskim mogą być tylko matka i ojciec. Polskie ustawodawstwo nie zna innej kategorii rodzica. Przepisy p.a.s.c. jako ojca zawsze wskazują mężczyznę (m.in.: art. 19 ust. 2 pkt 1 - rejestr stanu cywilnego; art. 63 ust. 2 pkt 6 p.a.s.c. - uznanie ojcostwa; art. 64 ust. 1 - odmowa przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa). Kodeks rodzinny i opiekuńczy w postępowaniach dotyczących rejestracji zdarzeń z zakresu stanu cywilnego, stosowany jest uzupełniająco w kwestiach nieuregulowanych w p.a.s.c. (np. art. 61 § 1 i 2 p.a.s.c. nawiązuje w swej treści do instytucji uznania ojcostwa i sądowego ustalenia ojcostwa). Przepisy dotyczące ojcostwa (art. 62 - 86 k.r.o.), niezależnie od sposobu jego ustalenia, za każdym razem jako ojca dziecka wskazują mężczyznę. Przykładowo, zgodnie z art. 85 § 1 k.r.o. domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem dziecka. Według zaś art. 85 § 2 k.r.o. okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Matką dziecka jest natomiast, zgodnie z art. 619 k.r.o., kobieta, która je urodziła. Zauważyć należy, że wspólnie przysposobić dziecko, mogą wyłącznie małżonkowie. O niedopuszczalności uznania adopcji dziecka przez osoby tej samej płci ze względu na klauzulę ordre public decyduje w tym przypadku art. 115 § 1 w zw. z art. 1 § 1 k.r.o., w połączeniu z art. 18 Konstytucji (M. Wojewoda [w:] System prawa prywatnego. Prawo prywatne międzynarodowe. Tom 20c op. cit., s. 561). Prawo polskie nie zna instytucji "rodziców jednopłciowych" i nie przyznaje związkom partnerskim praw rodzicielskich. Naczelny Sąd Administracyjny uznając sprzeczność z podstawowymi zasadami polskiego prawa rodzinnego, transkrypcję aktu urodzenia, w którym jako rodzice wpisane zostały osoby tej samej płci, miał na uwadze skutki, jakie zaistniałyby w polskim porządku prawnym w wyniku jej dokonania. Zagrożona byłaby spójność polskiego systemu prawa, w którym funkcjonowałyby polskie akty urodzenia zawierające dane, których nie można byłoby umieścić w akcie rejestrującym urodzenie dziecka w Polsce. Należy mieć również na uwadze normy kolizyjne z zakresu prawa rodzinnego. Zgodnie z art. 55 ust. 1 p.p.m. ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia. Skoro więc w ramach polskiego prawa rodzinnego nie ma możliwości uznania, że dziecko pochodzi od dwóch osób tej samej płci, to wprowadzenie do obiegu prawnego polskiego aktu urodzenia, w którym zamieszczono informacje o pochodzeniu dziecka wbrew tym przepisom, stanowiłoby naruszenie zasad porządku prawnego.

W pełni podzielając przedstawione powyżej stanowisko, Naczelny Sąd Administracyjny za niezasadne uznał zarzuty naruszenia art. 18 Konstytucji, art. 35 w zw. z art. 3 oraz art. 61 ust. 2 p.a.s.c., a także art. 37 w zw. z art. 3 p.a.s.c.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił także argumentacji skarżących kasacyjnie, jakoby w wyniku luku prawnej, w niniejszej sprawie powinien znaleźć zastosowanie poprzez analogie art. 62 § 1 k.r.o. Zasadnie Sąd I instancji przyjął, że przepisy w tym zakresie są jasne i precyzyjne. Istniejący w Polsce stan prawny nie dopuszcza uznania osoby płci żeńskiej, niebędącej ojcem biologicznym dziecka, za ojca czy też rodzica.

Niezasadny okazał się także zarzut naruszenia art. 7 p.p.m., art. 1146 § 1 pkt 7 k.p.c. oraz art. 107 pkt 3 p.a.s.c. Z art. 7 p.p.m. wynika, że prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe odnosi się do tzw. klauzuli porządku publicznego, którą ustawodawca powołał również w art. 1146 § 1 pkt 7 k.p.c. jako podstawę odmowy uznania zagranicznego orzeczenia, a także w art. 107 pkt 3 p.a.s.c. Klauzula porządku publicznego stanowi zabezpieczenie przed skutkami zastosowania prawa obcego przewidującego rozwiązania sprzeczne z podstawowymi (m.in. konstytucyjnymi) wartościami akceptowanymi w polskim porządku prawnym. Klauzula porządku publicznego gwarantuje zatem ochronę krajowego porządku prawnego przed jego naruszeniem w postaci nadania skuteczności (uznania) aktu stanu cywilnego nieodpowiadającemu fundamentalnym zasadom porządku prawnego. W ramach przesłanki porządku publicznego badaniu podlegają skutki prawne uznania danego aktu. Nie chodzi przy tym o samą sprzeczność zagranicznego aktu stanu cywilnego z podstawowymi zasadami porządku prawnego, ale o to, by skutki transkrybowania takiego aktu były nie do pogodzenia z tymi zasadami. Przez podstawowe zasady porządku prawnego należy rozumieć nie tylko fundamentalne zasady ustroju społeczno-politycznego, czyli zasady konstytucyjne, ale także naczelne zasady rządzące poszczególnymi dziedzinami prawa cywilnego, rodzinnego czy procesowego (por. uchwała NSA z 2 grudnia 2019 r. sygn. akt II OPS 1/19; http://orzeczniea.nsa.gov.pl).

W końcu niezasadny okazały się również zarzuty naruszenia art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 8 w zw. z art. 14 EKPC oraz art. 47 Konstytucji i art. 8 EKPC. Stosownie do art. 8 EKPC każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, a każda ingerencja w korzystanie z tego prawa dopuszczalna jest jedynie w przypadkach przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie (art. 8 ust. 1 i 2 EKPC). Artykuł 12 EKPC wyraża prawo mężczyzn i kobiet do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa. Korzystanie z powyższych praw, zgodnie z art. 14 EKPC, powinno być pozbawione jakiejkolwiek dyskryminacji. Jak wskazano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 czerwca 2021 r. II OSK 2608/19 analizując dotychczasowe orzecznictwo ETPC w sprawie związków jednopłciowych konieczne jest przywołanie w pierwszej kolejności sprawy Schalk i Kopff przeciwko Austrii z 24 czerwca 2010 r. (skarga nr 30141/04), w której Trybunał potwierdził, że pary homoseksualne korzystają z ochrony swojego życia prywatnego i równocześnie uznał, że przysługuje im także ochrona życia rodzinnego (Schalk i Kopff, § 95). W sprawie tej Trybunał podkreślił jednak, że państwa nadal mają swobodę, na podstawie art. 12, jak również na podstawie art. 14 w związku z art. 8 EKPC, ograniczania dostępu do małżeństwa parom różnej płci i w tym zakresie dysponują pewnym marginesem swobody uznania (Schalk i Kopff, § 108). W późniejszym wyroku Oliari i inni przeciwko Włochom z 21 lipca 2015 r. (skargi nr 18766/11 i 36030/11), Trybunał zawęził margines swobody uznania państwa do stanowienia w zakresie małżeństw jednopłciowych, stwierdzając, że rząd włoski nie wywiązał się z pozytywnego obowiązku zapewnienia skarżącym dostępu do szczególnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę związków osób tej samej płci (Oliari, § 185). Podkreślił jednak, odnosząc się do sytuacji we Włoszech, że ustawodawca nie przywiązywał wystarczającej wagi do powszechnego społecznego uznania społeczeństwa i najwyższych władz sądowniczych dla prawnego uznania takich związków. Trybunał Konstytucyjny Włoch wielokrotnie bowiem wzywał do prawnego uregulowania praw i obowiązków osób pozostających w związkach homoseksualnych, który to środek mógłby zostać wprowadzony jedynie przez Parlament (Oliari, § 180). W kolejnym wyroku ETPC w sprawie Orlandi i inni przeciwko Włochom z 14 grudnia 2017 r. (skargi nr: 26431/12; 26742/12; 44057/12 and 60088/12) przedmiotem oceny był brak prawnego uznania związków jednopłciowych zawartych za granicą. Trybunał w tej sprawie stwierdził, że doszło do naruszenia praw par po zawarciu przez nie związku małżeńskiego za granicą, ponieważ prawo włoskie nie zapewniało im żadnej ochrony prawnej ani uznania przed 2016 r., kiedy to weszły w życie przepisy dotyczące związków partnerskich osób tej samej płci (Orlandi, § 209-211). Jednocześnie, zarówno w sprawie Oliari, jak i w sprawie Orlandi, Trybunał nie odstąpił od wykładni przepisów Konwencji zaprezentowanej w sprawie Schalk i Kopff. W sprawie Orlandi podkreślił, że państwo będące stroną Konwencji korzysta z marginesu swobody oceny ("a margin of appreciation", § 203) w zakresie prawnego uznawania związków jednopłciowych. Zakres swobodnej oceny państw różni się natomiast w zależności od okoliczności, przedmiotu sprawy oraz kontekstu prawnego i społecznego. W tym względzie jednym z istotnych czynników może być istnienie lub nieistnienie wspólnych podstaw między ustawodawstwami umawiających się państw (Orlandi, § 203). Brak konsensusu w sprawie prawnego uznania związków osób tej samej płci zawartych za granicą wśród państw umawiających się, które takich związków nie rejestrują potwierdza, że państwom należy przyznać co do zasady szeroki margines oceny w zakresie decyzji, czy uznawać takie małżeństwa zawarte za granicą (Orlandi, § 205).

Przedstawione orzecznictwo ETPC potwierdza, że nie w każdej sytuacji odmowy uznania takiego związku małżeńskiego zawartego za granicą, doszłoby do naruszenia przepisów Konwencji.

W tym stanie rzeczy Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 p.p.s.a., oddalił skargę kasacyjną.