Postanowienie z dnia 2006-05-25 sygn. IV KK 403/05

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 403/05

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 25 maja 2006 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)

SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca)

SSN Andrzej Tomczyk

Protokolant Wanda Ciszewska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Małgorzaty Wilkosz-Śliwy w sprawie R. K.

oskarżonego z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 25 maja 2006 r., kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 31 maja 2005 r., sygn. akt IX Ka […] utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 6 lipca 2004 r., sygn. akt II K […]

1) oddala kasację,

2) obciąża skazanego kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.

U Z A S A D N I E N I E

Oskarżony R. K. wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 6 lipca 2004 r. w sprawie II K […] został uznany za winnego tego, że:

- w okresie od 18 do 21 marca 2003 r. w S. działając z góry powziętym zamiarem sam oraz wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami groził M. M. gwałtownym zamachem na mienie, to jest dokonaniem włamania lub zdemolowaniem sklepu należącego do Z. J., w którym wykonuje on prace pomocnicze, usiłując w ten sposób doprowadzić go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 450 złotych, lecz zamierzonego celu nie osiągnął, gdyż został zatrzymany przez funkcjonariuszy policji.

Czyn ten zakwalifikowano z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to wymierzono mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Orzeczenie to zaskarżone zostało apelacją obrońcy oskarżonego, który podniósł zarzuty:

1. błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mającego wpływ na jego treść polegającego na niesłusznym uznaniu, że oskarżony jest sprawcą przypisanego mu czynu,

2. obrazy prawa materialnego to jest art. 282 k.k. oraz art. 13 § 2 k.k. polegającej na błędnej wykładni pojęć groźby, groźby gwałtownego zamachu na mienie oraz zamiaru wymuszenia rozbójniczego, a ponadto na uznaniu, że ewentualne usiłowanie miało charakter udolny, zamiast prawidłowej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 3 k.k.

Wskazując na powyższe, obrona wniosła o uniewinnienie oskarżonego lub zakwalifikowanie jego czynu z art. 286 § 3 k.k. oraz wymierzenie mu kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 31 maja 2005 r. w sprawie IX Ka […] utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając apelację za oczywiście bezzasadną.

Kasację od tego wyroku złożył obrońca oskarżonego, podnosząc zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego mający istotny wpływ na treść orzeczenia, to jest błędnej wykładni pojęć z art. 282 k.k.: groźby, groźby gwałtownego zamachu na mienie oraz zamiaru wymuszenia rozbójniczego, a w konsekwencji subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod art. 282 k.k. zamiast prawidłowo pod art. 286 § 3 k.k.

Podnosząc powyższe, obrona wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim wyroku sądu I-instancji i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty podniesione w kasacji nie zasługiwały na uwzględnienie.

W skardze podniesiony został zarzut błędnego zastosowania prawa materialnego poprzez dokonanie nieprawidłowej subsumcji i przypisanie oskarżonemu sprawstwa z art. 282 k.k.

Powyższe zwalnia Sąd Najwyższy z dokonywania jakichkolwiek rozważań z zakresu ustaleń faktycznych, bowiem zarzut błędnego zastosowania prawa materialnego z istoty swej zakładać musi prawidłowość poczynionych ustaleń i dopiero na tej bazie, nieprawidłowego przypisania czynu zabronionego.

Brak również podstaw do kwestionowania prawidłowości owych ustaleń mając na względzie specyfikę postępowania kasacyjnego.

Opierając się zatem na prawidłowych ustaleniach Sądu I – instancji, obrona podniosła, że przypisany czyn zakwalifikowany został z art. 282 k.k., gdy prawidłowo przyjąć należało, że wyczerpał on znamiona art. 286 § 3 k.k.

Sąd Najwyższy nie podzielił argumentacji obrony. Zasadniczym bowiem znamieniem rozróżniającym oba typy przestępstw – z art. 282 k.k. i 286 k.k. -jest świadomość pokrzywdzonego, z jaką dokonuje on rozporządzenia mieniem. W przypadku przestępstwa oszustwa, nie ma on świadomości, że dokonuje niekorzystnego dla siebie rozporządzenia. Natomiast w przypadku wymuszenia rozbójniczego, pokrzywdzony wie, że dokonuje niekorzystnego dla siebie rozporządzenia, lecz jego psychika została ukształtowana za pomocą groźby w pożądany przez sprawcę sposób.

W niniejszej sprawie, pokrzywdzony miał świadomość tego, że za pomocą gróźb jest nakłaniany, do dokonania niekorzystnego dla siebie rozporządzenia mieniem.

Bezsprzecznie również, zachowanie sprawcy, wypełnia znamiona groźby gwałtownego zamachu na mienie zarówno wtedy, gdy sprawca grozi własnym działaniem na szkodę pokrzywdzonego, jak i wtedy, gdy groźba dotyczy mającego nastąpić w przyszłości działania innych osób (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 25.02.1997r. w sprawie IV KKN 376/96 OSNKW 1997/7-8/61).

Oskarżony niewątpliwie przekazywał informacje pokrzywdzonemu o groźbach zamachu ze strony osób trzecich i występował w ich imieniu. Okoliczność, że osoby te faktycznie nie istniały w niczym nie zmienia faktu, że oskarżony dążył do tego, aby pokrzywdzony dokonał rozporządzenia mieniem, a czynnikami, które miały go skłonić do tego, były groźby gwałtownego zamachu na mienie. Czyn ten zatem wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 282 k.k.

Odrębnym natomiast zagadnieniem jest to, czy owa groźba była rzeczywistą, a więc czy rzeczywista była możliwość jej spełnienia.

W istocie, to do tego kryterium odwołuje się obrona, podnosząc, że owa groźba była „mistyfikacją skazanego”, a więc, iż było to „jedynie wprowadzenie go w błąd”.

Formułując taki zarzut, skarżący pomija jednak to, że do znamion przestępstwa z art. 282 k.k. nie należy to, aby sprawca miał rzeczywisty zamiar spełnienia swojej groźby. W większości wypadków byłoby to zresztą wręcz niemożliwe do wykazania.

Istota zagadnienia sprowadza się natomiast do innej okoliczności – do tego, czy groźba owa ma charakter realny, a więc czy pokrzywdzony będący jej adresatem jest przekonany, że możliwe jest jej spełnienie. Odwołać tu należy się do poglądów ukształtowanych na tle przestępstwa groźby karalnej, które są w pełni adekwatne do omawianego zagadnienia – „Dobrem chronionym przepisem art. 190 § 1 k.k. jest wolność w sensie subiektywnym, czyli poczucie wolności, wolność od obawy, strachu. Jest to przestępstwo materialne - skutkiem jest uzasadniona obawa adresata groźby, że będzie ona spełniona, zatem wystarczy, że pokrzywdzony uważa, iż niebezpieczeństwo spełnienia groźby jest realne i ma on podstawy do takiego poglądu. Niebezpieczeństwo realizacji groźby nie musi obiektywnie istnieć. Obiektywna musi być tylko groźba” (wyrok Sądu Najwyższego z 09.12. 2002r. w sprawie IV KKN 508/99 LEX nr 75496).

Taka właśnie sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, pokrzywdzony niewątpliwie obawiał się, że groźba gwałtownego zamachu na mienie jego rodziny może zostać spełniona, rozważał zapłatę żądanej kwoty oskarżonemu, a w końcu zawiadomił o wszystkim policję.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że sądy obu instancji nie popełniły błędu przyjmując, iż oskarżony swym działaniem wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 282 k.k.

Niezależnie jednak od wyżej przedstawionych rozważań, zauważyć należy, że oczekiwania skarżącego w zakresie zmiany kwalifikacji prawnej przypisanego skazanemu czynu, są dalej idące niż jedynie przyjęcie, że popełniony czyn stanowi przestępstwo oszustwa. Obrona wskazuje bowiem, iż czyn ten jest typem uprzywilejowanym tego przestępstwa, w postaci wypadku mniejszej wagi z art. 286 § 3 k.p.k.

Taki zarzut, zmierza jednak ewidentnie do dokonania przez Sąd Najwyższy odmiennych ustaleń faktycznych niż te, których dokonały sądy orzekające w sprawie, co w sposób oczywisty, wobec treści art. 523 § 1 k.p.k., w postępowaniu kasacyjnym jest niedopuszczalne.

Jednocześnie, skarżący nie dostrzega tego, że nie jest tak, iż jedynie przestępstwo z art. 286 k.k. ma swój typ uprzywilejowany opisany w § 3 tego przepisu. Przyjęcie wypadku mniejszej wagi jest bowiem możliwe na podstawie art. 283 k.k. również w stosunku do wymuszenia rozbójniczego.

Tak jednak ten czyn nie został oceniony i zakwalifikowany przez sądy orzekające w sprawie.

Natomiast uzasadnienie kasacji, w najmniejszym stopniu nie wskazuje, dlaczego obrona upatruje w przyjęciu, że popełniony czyn wyczerpuje znamiona typu podstawowego przestępstwa z art. 282 k.k., rażącego naruszenia prawa. Powyższe, zwalnia również Sąd Najwyższy od czynienia dalej idących rozważań na ten temat.

Na koniec, odnosząc się do punktu 3 uzasadnienia kasacji, zauważyć należy, że i w tym przypadku obrona formułując zarzut nie dostrzega całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Skarżący, wskazał na „wieloznaczność w swej leksykalnej wymowie zwrotu o demolce sklepu pokrzywdzonego”, co w jego ocenie, nie pozwala na potraktowanie tego zwrotu, jako wypełniającego znamiona groźby gwałtownego zamachu na mienie, tak jak tego wymaga art. 282 k.k. Analizując to zagadnienie, stwierdzić należy, że z jednej strony przywołany zwrot wcale nie jawi się jako wieloznaczny (demolować znaczy „burzyć, niszczyć, rozwalać” – Słownik języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka PWN Warszawa), z drugiej zaś, odwołując się do fragmentów nagranych rozmów pomiędzy oskarżonym a pokrzywdzonym, przypomnieć należy, iż wskazuje się w nich, na groźbę wybicia szyb w sklepie, w którym pracował pokrzywdzony. Już choćby to, w sposób nie budzący wątpliwości, pozwala na przyjęcie, że przedmiotem groźby był gwałtowny zamach na mienie.

Z przedstawionych wyżej względów, zarzut podniesiony w kasacji, nie zasługiwał na uwzględnianie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji.