Wyrok z dnia 2003-02-19 sygn. V CKN 1681/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 1681/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2003 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)

SSN Teresa Bielska-Sobkowicz

SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)

Protokolant Piotr Malczewski

w sprawie z powództwa J. G.

przeciwko K. „[…]” S.A. w L. i Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa o zapłatę,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 19 lutego 2003 r.

na rozprawie

kasacji pozwanego K. „[…]” S.A. w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy

z dnia 20 czerwca 2000 r., sygn. akt II Ca 177/00,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Legnicy do ponownego jej rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za instancję kasacyjną.

Uzasadnienie

Uwzględniając apelację powoda J. G. Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i zasądził – zaskarżonym wyrokiem – od pozwanego K. […] S.A. kwotę 15.400 zł z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu; oddalił dalej idącą apelację a w całości powództwo wobec Skarbu Państwa.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd drugiej instancji ustalił, że powód będąc pracownikiem pozwanej Spółki spełnił ustawowe wymagania do nieodpłatnego nabycia akcji na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.). W wyznaczonym terminie złożył przewidziane w art. 38 ust. 1 tej ustawy oświadczenie o zamiarze nabycia akcji. Jednakże nie został – z winy strony pozwanej – umieszczony na liście osób uprawnionych i nie otrzymał akcji. Prawo powoda do nieodpłatnego nabycia akcji wygasło, co nie zamyka mu drogi do żądania od strony pozwanej odszkodowania na podstawie art. 415 k.c. Okoliczności sprawy dają podstawę do przyjęcia odpowiedzialności pozwanego K. […] S.A. za szkodę wyrządzoną powodowi z powodu nieumieszczenia powoda na liście uprawnionych, co naraziło powoda na szkodę w wysokości 15.400 zł.

Kasację wniósł pozwany K. […] S.A. Z powołaniem się na przepisy art. 392, 393¹, 393² § 1, 393³ i 393⁴ – w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2000 r. zarzucił naruszenie art. 415 k.c. przez błędną jego wykładnię i pominięcie faktu, że nieumieszczenie powoda na liście ostatecznej wynikało z zawinionego przez powoda niewniesienia reklamacji w trybie określonym w § 7 ust. 1 oraz § 8 ust. 2 pkt 3 i ust. 4 rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 3 kwietnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (Dz.U. Nr 33, poz. 200). Nadto skarżący zarzucił naruszenie art. 382 k.p.c. przez pominięcie części zebranego w sprawie materiału dowodowego co do faktów niewniesienia przez powoda reklamacji, oraz naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez nierozważenie w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegające na pominięciu faktu ustalonego przez Sąd Rejonowy.

Wskazując na powyższe skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji z zasądzeniem kosztów procesu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku z przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania i zasądzeniem kosztów procesu.

W złożonej odpowiedzi na kasację powód J. G. wnosił o oddalenie kasacji z zasądzeniem na jego rzecz kosztów procesu za instancję kasacyjną.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Niewątpliwym jest, że powód J. G. był uprawnionym do skorzystania z prawa do nabycia akcji nieodpłatnie. Stosownie do § 10 rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 3 kwietnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalenia liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (Dz. U. Nr 33, poz. 200) – Minister Skarbu zawiera w imieniu Skarbu Państwa z uprawnionym pracownikiem umowę nieodpłatnego zbycia akcji. Niewątpliwym jest, że zobowiązanie to nie zostało wykonane. Powód bowiem nie został umieszczony na liście uprawnionych, co w ocenie Sądu drugiej instancji przesądza o odpowiedzialności pozwanego K. […] S.A. – na podstawie art. 415 k.c. – za doznaną przez powoda szkodę. Oczywistym jest, że bezprawność obejmuje swoim zakresem naruszenie przepisów prawa pozytywnego oraz zasad współżycia społecznego, a bezprawność zaniechania – bo na niej – jak się wydaje – skupił się Sąd Okręgowy – występuje wówczas, gdy istniał nakaz działania (współdziałania), zakaz zaniechania, czy też zakaz sprowadzenia skutku, jaki przez zaniechanie może być sprowadzony. Strona pozwana – także w kasacji – z powołaniem się na postanowienia powyżej powołanego rozporządzenia z dnia 3 kwietnia 1997 r. zawarte w § 7 ust. 1, § 8 ust. 2 pkt 3 i ust. 4 oraz § 5 zarzuca i dowodzi, że ustalenie ostatecznych list nie jest rezultatem wykonania ciążących na niej obowiązków lecz wymagało współdziałania uprawnionych pracowników. Na ostatnio wymienionych ciążył obowiązek sprawdzania informacji zamieszczanych na listach i składania – w razie stwierdzonych nieprawidłowości – reklamacji w sposób i terminie określonym w przytoczonych przepisach rozporządzenia.

Zarzutu tego nie można skutecznie odeprzeć, zwłaszcza w konfrontacji z ustaleniami Sądu pierwszej instancji, pominiętymi przez Sąd odwoławczy ferujący orzeczenie reformatoryjne (art. 382 k.p.c.). Mianowicie na złożone dnia 12 czerwca 1997 r. pisemne oświadczenie o zamiarze nabycia akcji powód J. G. otrzymał dnia 20 czerwca 1997 r. informację stwierdzającą, że nie spełnia on warunków do nabycia akcji i od tej daty nie podejmował on żadnych czynności pomimo ogłoszeń podanych do publicznej wiadomości o terminach wywieszania list uprawnionych i sposobie wnoszenia reklamacji w związku z pominięciem uprawnionych na liście. Treść tych ogłoszeń była sporządzona w sposób zrozumiały i czytelny. Po sporządzeniu ostatecznej listy i podaniu jej do publicznej wiadomości dnia 22 października 1997 r. powód nie skorzystał z możliwości złożenia reklamacji dotyczącej pominięcia go na liście w trybie podanym do publicznej wiadomości w ogłoszeniu. Prawidłowo ustalona podstawa faktyczna i obowiązki (byłego) pracodawcy, lecz także i (byłego) pracownika mogą być podstawą rozważań z czyjej winy i w jaki sposób doszło do wyrządzenia szkody, jak to trafnie wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu powołanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – z dnia 6 sierpnia 1998 r., III ZP 24/98 (OSP 2000, nr 2, poz. 31).

Dopuszczalność dokonania przez Sąd drugiej instancji ustaleń odmiennych w porównaniu do ustaleń pierwszoinstancyjnych przesądzona została w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 – mającej moc zasady prawnej (OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124). Jednakże pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, dokonującego istotnej zmiany ustaleń faktycznych poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, oceny części materiału dowodowego i odmiennych ustaleń Sądu Rejonowego stanowi uchybienie, które miało istotny wpływ na wynik sprawy i czyni uzasadnionym zarzut kasacyjny naruszenia art. 382 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. Wiążąca – w powołanej uchwale Sądu Najwyższego – wykładnia art. 382 k.p.c. dopuszcza możliwość odmiennej oceny dowodów nawet bez konieczności ponownego ich przeprowadzenia przed sądem drugiej instancji, jednakże dokonane ustalenia przez tenże sąd i wyrażona ocena powinny być oparte na całym, wszechstronnie rozważonym materiale dowodowym w sposób odpowiadający wymaganiom art. 233 § 1 k.p.c. Zaskarżone orzeczenie pomija fakty ustalone przez Sąd Rejonowy, co czyni usprawiedliwioną podstawę kasacji przewidzianą w art. 393 pkt 2 k.p.c. i prowadzi do uchylenia zaskarżonego wyroku (art. 393¹³ k.p.c.).