Wyrok z dnia 2004-10-04 sygn. IV KK 213/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 213/04

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2004 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

Przewodniczący: SSN Wiesław Kozielewicz (spraw.) Sędziowie: SN Przemysław Kalinowski

SN Wiesław Błuś

Protokolant Wanda Ciszewska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara Smardzewskiego

w sprawie R. C. i M. M.

oskarżonych z art. 271 § 3 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 91 § 1 k.k., art. 271 § 3 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 4 października 2004 r.

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Okręgowego w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w K.

z dnia 28 stycznia 2004 r., sygn. akt IV Ka […] utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. z dnia 23 grudnia 2002 r., sygn. akt II K […],

uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. i sprawę oskarżonych R. C. i M. M. przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

Prokurator Rejonowy w K. oskarżył R. C. o to, że:

I. w dniu 13 września 1999 r. i 24 września 1999 r. w K. działając czynem ciągłym w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej będąc jako inspektor nadzoru inwestorskiego uprawniony do wystawiania dokumentów odbioru robót wykonywanych przez Spółkę z o.o. A. na os. Ż. poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne w protokołach odbioru robót w ten sposób, że potwierdził wykonanie przez Spółkę instalacji sanitarnych w budynku M[X] w dniu 13 września 1999 r. na kwotę 432.604,35 zł oraz w dniu 24 września 1999 r. na kwotę 109.482,26 zł pomimo, iż te prace nie zostały w takim zakresie wykonane, wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników działu księgowości S. […] Z. co do wysokości należności podlegających wypłacie spółce A. i doprowadzając wymienioną spółdzielnię do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w łącznej kwocie 523.943 zł – tj. o przestępstwo z art. 271 § 3 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

II. w okresie od dnia 25 sierpnia 1998 r. do dnia 3 kwietnia 2000 r. w K. działając w warunkach ciągu przestępstw w celu osiągnięcia korzyści majątkowej będąc jako inspektor nadzoru inwestorskiego uprawniony do wystawiania dokumentów odbioru robót wykonywanych przez Spółkę z o.o. A. i Firmę P. na os. Ż. poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne w protokołach odbioru robót budowlanych i w wystawionych w oparciu o te protokoły fakturach wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników działu księgowości S. […] Z. co do zakresu wykonanych prac instalacyjnych przez wymienione firmy i wysokości należności za te prace doprowadzając wymienioną spółdzielnię do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 156.870,03 zł, a w szczególności:

- w dniu 25 sierpnia 1998 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. kotłowni gazowej w budynku M[Y] w całości na kwotę 343.626,19 zł w tym wykonanie prac w okresie od 1 czerwca 1998 r. do 25 sierpnia 1998 r. na kwotę 163.626,19 zł w protokole odbioru robót oraz w dniu 28 sierpnia 1998 r. na fakturze VAT nr […] podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 10.000 zł

- w dniu 30 września 1998 r. potwierdził wykonanie przez firmę P. instalacji c.o. w budynku M[Z] w całości na kwotę 748.671.80 zł w tym wykonanie prac w okresie od 30 czerwca 1998 r. do 30 września 1998 r. na kwotę 101.120,35 zł w protokole odbioru robót oraz w dniu 19 października 1998 r. na fakturze VAT nr […] podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 5.350 zł

- w dniu 24 lutego 1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. instalacji c.o. i c.w.u. w budynku M[YY] w całości na kwotę 103.926,64 zł w protokole odbioru robót oraz w dniu 25 lutego 1999 r. na fakturze VA nr […] podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 5.350 zł

- w dniu 5 sierpnia 1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. robót instalacyjnych w budynku M[Y] w całości na kwotę 925.145,68 zł w tym wykonanie prac w okresie od 8 czerwca 1999 r. do 5 sierpnia 1999 r. na kwotę 150.000 zł w protokole odbioru robót oraz w dniu 9 sierpnia 1999 r. na fakturze VAT nr […] podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 23.228 zł

- w dniu 8 października1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. instalacji sanitarnych w budynku M[XX] w okresie od 31 sierpnia 1999 r. do 8 października 1999 r. na kwotę 200.000 zł w protokole odbioru robót oraz w dniu 12 października 1999 r. na fakturze VAT nr […] podczas, gdy z tej sumy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 92.942,03 zł

- w dniu 1 października 1999 r. i 20 marca 2000 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. kotłowni gazowej w budynku M[XX] w całości na kwotę 335.459 zł w tym wykonanie prac w okresie od 1 lipca 1999 r. do 20 marca 2000 r. na kwotę 316.467,75 zł i 18.981,25 zł w protokołach odbioru robót oraz w dniach 14 października 1999 r. i 3 kwietnia 2000 r. na fakturach VAT nr [...] i [...] podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 20.000 zł

tj. o przestępstwo z art. 271 § 3 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.

a M. M. oskarżył o to, że:

I. w dniach 13 września 1999 r. i 24 września 1999 r. w K. działając czynem ciągłym w krótkich ostępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej będąc jako kierownik robót i przedstawiciel wykonawcy uprawniony do wystawiania dokumentów odbioru robót wykonywanych przez Spółkę z o.o. A. na oś Ż. poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne w protokołach odbioru robót w ten sposób, że potwierdził wykonanie przez wym. Spółkę instalacji sanitarnych w budynku M[X] w części opiewającej na łączną kwotę 815.518 zł, w tym w dniu 13 września 1999 r. na kwotę 432.604,35 zł oraz w dniu 24 września 1999 r. na kwotę 109.482,26 zł pomimo, iż te prace nie zostały w takim zakresie wykonane wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników działu księgowości S. […] Z. co do wysokości należności podlegających wypłacie spółce A. i doprowadzając wymienioną spółdzielnię do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 523.943 zł – tj. o przestępstwo z art. 271 § 3 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

II. w okresie od dnia 25 sierpnia1998 r. do dnia 20 marca 2000 r. w K. działając w warunkach ciągu przestępstw w celu osiągnięcia korzyści majątkowej będąc jako kierownik robót i przedstawiciel wykonawcy uprawniony do wystawiania dokumentów odbioru robót wykonywanych przez Spółkę z o.o. A. i Firmę P. na oś. Ż. poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne w protokołach odbioru robót budowlanych wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników działu księgowości S. […] Z. co do zakresu wykonania prac instalacyjnych przez wym. firmy i wysokości należności za te prace doprowadzając wymienioną spółdzielnię do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 156.870,03 zł, a w szczególności:

- w dniu 25 sierpnia 1998 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. kotłowni gazowej w budynku M[Y] w całości na kwotę 343.626,109 zł w tym wykonanie prac w okresie od 1 czerwca 1998 r. do 25 sierpnia 1998 r. na kwotę 163.626,19 zł w protokole odbioru robót podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonanie prace na kwotę 163.626,19 zł w protokole odbioru robót, podczas gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 10.000 zł

- w dniu 30 września 1998 r. potwierdził wykonanie przez firmę PSW Inbud instalacji c.o. w budynku M[Z] w całości na kwotę 748.671,80 zł w tym wykonanie prac w okresie od 30.06.1998 r. do 30.09.1998 r. na kwotę 101.120,35 zł podczas, gdy zostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 5.350 zł

- w dniu 24 lutego 1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. instalacji c.o. i c.w.u. w budynku M[YY] w całości na kwotę 103.926,64 zł podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania na kwotę 5.350 zł

- w dniu 5 sierpnia 1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. robót instalacyjnych w budynku M[Y] w całości na kwotę 925.145,68 zł w tym wykonanie prac w okresie od 8 czerwca 1999 r. do 5 sierpnia 1999 r. na kwotę 150.000 zł podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 23.228 zł

- w dniu 8 października 1999 r. potwierdził wykonanie przez Spółkę A. instalacji sanitarnych w budynku M[XX] w okresie od 31 sierpnia 1999 r. do dnia 8 października 1999 r. na kwotę 200.000 zł podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 92.942,03 zł

- w dniu 1 października 1999 r. i w dniu 20 marca 2000 r. potwierdził wykonanie prac przez Spółkę A. kotłowni gazowej w budynku M[XX] w całości na kwotę 335.459 zł w tym wykonanie prac w okresie od 1 lipca 1999 r. do 20 marca 2000 r. na kwotę 316.467,75 i kwotę 18.981,25 zł, podczas, gdy pozostały jeszcze do wykonania prace na kwotę 20.000 zł

tj. przestępstwo z art. 271 § 3 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w K., po rozpoznaniu sprawy oskarżonych R. C. i M. M., wyrokiem z dnia 23 grudnia 2002 r. sygn. II K […]/K uniewinnił oskarżonych od dokonania czynów zarzucanych im aktem oskarżenia, a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Od tego wyroku apelację złożył Prokurator Rejonowy w K. Zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych i zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść a polegający na bezpodstawnym uznaniu, iż oskarżeni nie zrealizowali znamion przestępstwa oszustwa, gdyż nie było wprowadzenia Spółdzielni […] "„Z.” w błąd i nie doszło do niekorzystnego rozporządzenia mieniem tej Spółdzielni, a także wyrażeniu błędnego poglądu, że protokół odbioru robót oraz potwierdzenie inspektora nadzoru inwestorskiego na fakturze VAT wykonawcy o zgodności tej faktury z rzeczywistym stanem wykonania prac przez firmę A., nie stanowi przestępstwa z art. 271 k.k. gdyż nie są dokumentami w rozumieniu tego przepisu, a oskarżeni nie mogą być podmiotami tego przestępstwa podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego, ocena dowodów w ich wzajemnym powiązaniu i ustalone na ich podstawie fakty prowadzą do wniosku przeciwnego, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego uniewinnienia oskarżonych od zarzucanych im czynów wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia 28 stycznia 2004 r. sygn. IV Ka […] uznając apelację za oczywiście bezzasadną zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, a kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążył Skarb Państwa.

Od w/w wyroku Sądu Okręgowego w K. kasację złożył Prokurator Okręgowy w K. Zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych i zarzucając:

I. rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie:

- art. 457 § 2 k.p.k. poprzez nie ustosunkowanie się przez Sąd Odwoławczy do wszystkich zarzutów i argumentów zawartych w apelacji prokuratora,

- art. 7 k.p.k. polegające na dokonaniu ustaleń w przedmiocie realizacji przez oskarżonych znamion oszustwa w sposób dowolny a nie swobodny, z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania,

II. rażące naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 271 § 3 k.p.k. przez jego błędną interpretację i wadliwe niezastosowanie do czynów popełnionych przez oskarżonych pomimo, iż ustalone w orzeczeniu zachowanie oskarżonych zawiera znamiona wymienionego przestępstwa, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w K. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Obecny na rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury Krajowej popierając wniesioną kasację tylko w zakresie podniesionego w niej zarzutu obrazy prawa materialnego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w K. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył co następuje;

Podniesiony w kasacji zarzut obrazy prawa materialnego tj. art. 271 § 3 k.k. zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje uwzględnieniem kasacji.

Trafnie podnosi skarżący, że nie jest przekonywujące stanowisko Sądu Okręgowego, iż protokoły odbioru robót sporządzane przez oskarżonego M. M. i potwierdzone przez oskarżonego R. C. nie są dokumentami w rozumieniu art. 271 k.k., albowiem są to dokumenty istotne jedynie dla wzajemnych stosunków stron umowy o roboty instalacyjne, obojętne zaś dla innych osób, które pozostają poza tym stosunkiem umownym.

Nie można też podzielić wywodu tego Sądu co do charakteru prawnego rewersów faktur VAT z naniesionymi nań przez inspektora nadzoru budowlanego poświadczeniami.

Trafnie podnosi skarżący, że proces inwestycyjny w budownictwie jest ściśle reglamentowany przez przepisy prawa budowlanego. Zgodnie z tymi przepisami to właśnie inspektor nadzoru, osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia budowlane, ma gwarantować prawidłowość przebiegu procesu inwestycyjnego. Ma przecież kontrolować prawidłowość, jakość i zgodność z wymogami bezpieczeństwa wykonywanych prac. W istocie więc inspektor nadzoru jest nie tylko pracownikiem inwestora, ale również quasi – osobą zaufania publicznego, której status określa prawo budowlane. Działania inspektora nadzoru mają znaczenie nie tylko w relacjach między podmiotami gospodarczymi (w tym przypadku Spółdzielnią, a firmą wykonującą usługi budowlane), ale również niejako „na zewnątrz”, tj. poza stosunkiem prawnym łączącym te podmioty.

Na oskarżonym R. C. ciążył prawny obowiązek kontroli wykonywanych prac instalacyjnych na osiedlu Ż. (zakresu ich wykonania, jakości, ich zgodności ze sztuką budowlaną oraz obowiązującymi standardami). Wbrew odmiennemu stanowisku Sądu w pełni uprawnione jest więc stwierdzenie, iż inspektor nadzoru jest „inną osobą uprawnioną do wystawienia dokumentu” w rozumieniu art. 271 k.k. Nie ma też żadnych podstaw do wyeliminowania protokołu odbioru robót oraz potwierdzenia na fakturze z katalogu dokumentów chronionych tym przepisem.

Rodzajowym przedmiotem ochrony z tego przepisu jest wiarygodność dokumentu w znaczeniu prawdziwości jego treści, zaś indywidualnym przedmiotem ochrony zaufanie pokrzywdzonego oraz ogółu obywateli do prawdziwości dokumentów wystawianych przez osoby specjalnie do tego powołane, a także zaufanie mocodawców do rzetelności osób upoważnionych do wystawiania dokumentów. Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej za poświadczenie nieprawdy z art. 271 k.k. nie ma większego znaczenia czy dokument w którym poświadczono nieprawdę co do okoliczności mającej faktyczną doniosłość prawną, ma znaczenie prawne na „zewnątrz”, czy też jedynie dla funkcjonowania danego urzędu (czyli „wewnątrz”). Punkt ciężkości leży bowiem zawsze w dokładnym ustaleniu czy w dokumencie funkcjonariusz publiczny lub osoba uprawniona do wystawiania dokumentu poświadczyła nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, czyli odnośnie okoliczności, która wywołuje lub może wywołać skutki z punktu widzenia obowiązujących w czasie poświadczenia przepisów jakiejkolwiek dziedziny prawa. Represja karna będzie więc wyłączona wtedy, jeżeli fałsz nie dotyczył takiej okoliczności, a odnosił się np. do kwestii ubocznej, nieistotnej, lub dodatkowej

Przedstawione wyżej względy zdecydowały, że Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K. i sprawę oskarżonych przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania w celu dokładnego przeanalizowania zachowania oskarżonych pod kątem odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 271 k.k.

Należy wyraźnie przy tym zaznaczyć, że kasacja została uwzględniona tylko w zakresie podanym wyżej, natomiast w żadnej mierze nie zasługiwał na uwzględnienie podniesiony w kasacji zarzut obrazy prawa procesowego (kasacji w tej części nie popierał też Prokurator Prokuratury Krajowej obecny na rozprawie kasacyjnej), gdyż zarzut ten zmierzał w istocie do zakwestionowania zasadności oceny dowodów i dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych. Autor kasacji, nie baczył bowiem na fakt, że w kasacji nie można podnosić zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia. Z istoty instytucji kasacji wynika, że ten nadzwyczajny środek odwoławczy, zezwala na kontrolę prawomocnego orzeczenia tylko z punktu widzenia naruszenia przepisów prawa, z wyłączeniem badania ustaleń faktycznych, a do tego sprowadzają się właśnie wywody zawarte w uzasadnieniu kasacji, które, zdaniem skarżącego stanowią uzasadnienie „obrazy przepisów prawa procesowego”.

Sąd Najwyższy kierując się przedstawionymi wyżej motywami orzekł jak w wyroku.