Wyrok z dnia 1996-12-19 sygn. II CKU 50/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKU 50/96

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 1996 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - Z.Struś ( spraw.)

Sędziowie:SN -B.Czech

SN -E.Skowrońska - Bocian

Protokólant: M. Czarnecka przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej : J. Szewczyka

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 1996 r.

sprawy z powództwa Gminy

o zapłatę

na skutek kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu z/s w Świdnicy Sądu Gospodarczego z dnia 28 maja 1996 r., sygn.akt VI Gr 44/96

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich z dnia 7 marca 1996 r. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ząbkowicach Śląskich oraz orzeczenia o kosztach instancji kasacyjnej .

Uzasadnienie

Powodowa Gmina domagała się zasądzenia od pozwanego prowadzącego zakład instalacji elektrycznych kwoty 1500 złotych z ustawowymi odsetkami tytułem zwrotu zaliczki udzielonej w związku z umową o naprawę elektrycznego układu napędowego w komunalnej oczyszczalni ścieków.

Na rozprawie w dniu 7 marca 1996 r. pozwany oświadczył, że uznaje powództwo w całości, z tym że należy też rozliczyć jego koszty poniesione na remont oczyszczalni. Innych wniosków strony nie zgłosiły, wobec czego Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich uznał sprawę za wyjaśnioną i orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. W uzasadnieniu wyroku Sąd ten stwierdził, że poprzestał na uznaniu stosownie do art. 213 § 2 kpc, ponieważ zarzut pozwanego (nie sprecyzowany co do wysokości) nie mógł być zakwalifikowany jako zarzut potrącenia ani powództwo wzajemne.

W rewizji powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i dołączył rachunki na zakup materiałów, które zużył podczas dokonywania umówionej naprawy. Twierdził, że rachunki te przedłożył powodowej Gminie i okoliczność ta została przez nią przyznana w piśmie z dnia 16 kwietnia 1996 r. (k. 40 akt).

Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy - Sąd Gospodarczy wyrokiem z dnia 28 maja 1996 r. oddalił rewizję i zasądził od pozwanego koszty postępowania za drugą instancję.

Obydwa wyroki zostały zaskarżone kasacją przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

Skarżący zarzuca naruszenie art. 3 § 2 kpc oraz art. 213 § 2 kpc, wskazując, że uznanie powództwa jest aktem wiedzy i woli, podlegało zatem kontroli sądu i wymagało wyjaśnienia w niezbędnym zakresie stanu faktycznego (wyrok S N z 14.9.1983r. - OSNCP 1984/4/60).

Sąd Najwyższy zważył co następuje.

Trafnie zarzuca skarżący, że w chwili orzekania przez Sąd Rejonowy brak było podstaw do zakwalifikowania oświadczenia pozwanego jako uznania. Połączenie werbalnego uznania z żądaniem rozliczenia wydatków poniesionych przez rzemieślnika wskazuje wyraźnie, że nie był to akt dyspozycyjny strony zmierzający do zakończenia procesu. Dlatego brak było podstaw do zastosowania art. 213 § 2 kpc w brzmieniu przed 1 lipca 1996 r.

Rozważenia wymaga ponadto, czy sprawa była dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia. W takim bowiem razie mimo błędnego uzasadnienia polegającego na wskazaniu uznania jako podstawy orzekania kasacja podlegałaby oddaleniu.

Strony łączyła umowa o dzieło, bowiem pozwany zobowiązał się do wykonania remontu a więc osiągnięcia określonego materialnego rezultatu za wynagrodzeniem. Regułą w stosunkach zobowiązaniowych jest realne wykonanie zobowiązania przez dłużnika ( art. 354 § 1 kc), co ze względu na wzajemny charakter umowy oznacza, że powodowa Gmina miała otrzymać naprawione urządzenia oczyszczalni a pozwany umówione wynagrodzenie i o zwrot poniesionych wydatków na materiały. Zwrot wypłaconej zaliczką nie jest świadczeniem w zakresie wykonania umowy lecz przeciwnie, może wchodzić w grę w razie odstąpienia od niej. W tym zakresie stosunki między stronami podlegają przepisom dotyczącym skutków niewykonania umowy wzajemnej, z których wynika ustawowe prawo odstąpienia (w umowie nie

zastrzeżono tego prawa) dopuszczalne w warunkach określonych w art. 491 § 1 kc , a więc w razie zwłoki i po wyznaczeniu dodatkowego terminu do wykonania. Skuteczne skorzystania z prawa odstąpienia pozwala domagać się zwrotu przedmiotu świadczenia (art. 494 kc) ale wówczas drugiej stronie przysługuje prawo zatrzymania (art. 496).

Przepisy dotyczące umów o dzieło zawierają szczególne (a więc mające pierwszeństwo przed powołanymi wyżej) unormowania dotyczące odstąpienia. W art. 635 kc przewidziano uprawnienie zamawiającego do odstąpienia od umowy przed terminem wykonania jeżeli ten termin jest zagrożony. Następstwem wadliwego wykonywania dzieła jest prawo do odstąpienia poprzedzone wyznaczeniem dodatkowego terminu lub powierzenie dalszego wykonywania innej osobie. Wreszcie prawo to przysługuje w razie wadliwego wykonania dzieła (art. 637 § 2 kc) lub odstąpienie bez podania przyczyny ale za zapłatą umówionego wynagrodzenia (art. 644 kc).

Gdyby więc powódka w pozwie wskazywała okoliczności faktyczne (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) uzasadniające odstąpienie, a pozwany je przyznał i nie zgłosił wystarczająco sprecyzowanego zarzutu albo powództwa wzajemnego, zachodziłyby podstawy do orzeczenia o zwrocie świadczenia powodowej Gminy, skoro przedmiot tego świadczenia nie budzi wątpliwości.

W pozwie Gmina żądała jednak zwrotu zaliczki, twierdząc, że pozwany "nie rozliczył się /.../w terminie". Wśród załączników znajdują się dowody wskazujące na nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwanego, nie zastępują one jednak wymaganego od strony powodowej (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) uzasadnienia faktycznego. Z dołączonych dokumentów, bez dodatkowych wyjaśnień trudno o jednoznaczny obraz zmian stosunków między stronami w zakresie wykonywania umówionego dzieła. W kilka miesięcy po upływie terminu zakończenia remontu pozwanemu wyznaczono dodatkowy termin (k.6) i być może to właśnie pismo zostało doręczone (k.7), natomiast datę 6 listopada 1995 r, nosi pismo zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy, które wymaga oceny zarówno pod względem treści jak i uprawnienia burmistrza do jednoosobowej reprezentacji Gminy w zakresie zarządu mieniem komunalnym. Jeśli weźmie się pod uwagę przyznaną przez powódkę (k. 40 odwrót) okoliczność, że w dniu 13 listopada 1995 r. otrzymała kopie faktur dotyczących zakupu przez pozwanego materiałów, nie można odmówić trafności zarzutom skarżącego, że Sąd Rejonowy miał obowiązek i możliwości wyjaśnienia okoliczności uzasadniających żądanie pozwu.

Protokoły odbioru naprawianego zespołu napędowego oczyszczalni (k. 41 i 42) wskazują, że w dniu 1 grudnia 19995 r. przystąpiono do odbioru technicznego wykonanych prac. Zawarte są w nim stwierdzenia, że zespół napędowy jest kompletny i funkcjonuje lecz praca jest niestabilna i wymaga regulacji. Stwierdzenie to sugeruje, że pozwany wykonał zobowiązanie ale wadliwie. Według tego dokumentu pozwany zobowiązał się do kolejnych czynności, jednak w dniu 18 grudnia 1995 r. naprawiane zespoły nie funkcjonowały w ogóle, w związku z czym przedstawiciel inwestora oraz uczestniczące w oględzinach inne osoby postanowiły nie uznać roszczeń wykonawcy " w kwestii kosztów poniesionych na zakup części i materiałów". W rewizji pozwanego znalazły się natomiast twierdzenia o winie innego podmiotu za uszkodzenia zespołu napędowego. Te twierdzenia wymagały wyjaśnienia w postępowaniu dowodowym.

Mimo, że w toku postępowania przed Sądem Wojewódzkim w Wałbrzychu z/s w Świdnicy były dane uzasadniające wniosek, że oświadczenie powoda przed sądem pierwszej instancji nie było uznaniem a ponadto nie znajdowało potwierdzenia w okolicznościach sprawy, Sąd ten z naruszeniem art. 387 kpc oddalił rewizję poprzestając na konstatacji, że powód pobrał zaliczkę w kwocie 1500 zł, a ponadto uznał powództwo.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy zażąda wyjaśnienia przez powodową Gminę okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, w szczególności dotyczących wykonania umówionej naprawy, przyczyn i terminu wygaśnięcia łączącego strony zobowiązania umownego, po czym na podstawie dowodów zgłoszonych przez strony ustali, czy runowa n4r|H z dnia 21 marca 1995 r. zawarta między stronami została wykonana, czy doszło do usprawiedliwionego odstąpienia powódki, a jeśli tak - jakie znaczenie miały czynności zakończone sporządzeniem protokołu z dnia 1 grudnia 1995 r., czy powódka żąda odszkodowania, czy zwrotu własnego świadczenia, co było przyczyną pogorszenia stanu zespołu napędowego oczyszczalni w okresie między 1 grudnia 1995 r. a 18 grudnia 1995 r. Powyższe okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia uszły bowiem uwadze sądów pierwszej i drugiej instancji.

Dlatego uznając kasację za usprawiedliwioną Sąd Najwyższy na podstawie art. 417 § 1 kpc w brzmieniu przed 1 lipca 1996 r. oraz art. 393 ¹³ § 1 kpc w związku z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 19986 r o zmianie JaEkorzekł jak w sentencji.