Wyrok z dnia 1999-12-07 sygn. I CKN 287/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 287/98

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 1999 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN -    H. Pietrzkowski

Sędziowie: SN - H. Wrzeszcz (spraw.), SN -  T. Żyznowski

Protokolant: E. Krentzel

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 1999 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa „D.” S.A. w W.

przeciwko Spółdzielni „S.” w S.

o uznanie czynności za bezskuteczną

na skutek kasacji powoda

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w O.

z dnia 20 maja 1997 r., sygn. akt V Ga […]

oddala kasację i zasądza od powoda na rzecz pozwanej 750 zł (siedemset pięćdziesiąt) kosztów postępowania kasacyjnego.

U Z A S A D N I E N I E

Z ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia wyroku wynika, że powód 30.06.1993 r. wytoczył powództwo przeciwko S. w S. o zapłatę 8.159,50 zł. Po złożeniu odpowiedzi na pozew a przed wydaniem w dniu 13 IX 1994 r. wyroku uwzględniającego powództwo, S. w S. 28 IX 1993 r. sprzedała pozwanej wszystkie nieruchomości za 2 miliardy starych złotych, wykonując uchwałę Walnego Zgromadzenia Spółdzielni z 27 III 1993 r.

W chwili zawierania umowy z 28 IX 1993 r. prezesem spółdzielni, która zbywała i nabywała nieruchomości był M. G.

S. w S. posiada majątek w postaci ruchomości i wierzytelności. Prezes tej Spółdzielni zbywając nieruchomości był przekonany, że dłużnik nie działa z pokrzywdzeniem wierzyciela, gdyż nieruchomości zostały nabyte z długami bankowymi, które pozwana spłaciła.

Sąd Rejonowy w O., opierając się na powyższym stanie faktycznym, wyrokiem z 9 VIII 1996 r. uwzględnił powództwo „D.” o uznanie umowy sprzedaży nieruchomości z 28 IX 1993 r. za bezskuteczną wobec powoda.

Sąd I instancji uznał, że żądanie „D.” jest uzasadnione w świetle przepisów o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.

Sąd Wojewódzki w O., na skutek apelacji pozwanej, zaskarżonym wyrokiem zmienił rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i oddalił powództwo. Zdaniem Sądu II instancji nie zachodzą przesłanki do uwzględnienia skargi pauliańskiej.

Powód zarzucając, że doszło do jego pokrzywdzenia wskutek sprzedaży nieruchomości przez dłużnika nie wykazał, że cena uzyskana przez S. w S. była zaniżona lub rażąco odbiegała od ówczesnej ceny rynkowej. Nie ma również podstaw do przyjęcia, że pozwana jako osoba trzecia na skutek umowy zawartej z dłużnikiem odniosła korzyść majątkową skoro za nabyte nieruchomości zapłaciła 2 miliardy starych złotych.

Sąd II instancji nie podzielił też stanowiska powoda, że okoliczność, iż w skład organów dłużnika i pozwanej wchodzi ta sama osoba wystarcza do przyjęcia, że S. w S. działała ze świadomością pokrzywdzenia „D.” a pozwana wiedziała o pokrzywdzeniu wierzyciela lub powinna wiedzieć.

Sąd Wojewódzki uznał, że nie ma związku przyczynowego między sprzedażą nieruchomości przez S. w S. a jej niewypłacalnością. Dowodem tego nie może być złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji i gołosłowne twierdzenie, że jest ono nieskuteczne. Przeciwko zarzutowi niewypłacalności dłużnika świadczą też ustalenia, że posiada on majątek w postaci ruchomości i wierzytelności.

W kasacji, opartej na pierwszej podstawie z art. 393¹ kpc, pełnomocnik powoda, zarzucając naruszenie art. 527 § 1 i 2 kc przez błędną jego wykładnię oraz art. 533 kc przez niewłaściwe jego zastosowanie, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie apelacji pozwanej bądź o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Konsekwencją oparcia kasacji wyłącznie na podstawie z art. 393¹ pkt 1 kpc jest związanie Sądu kasacyjnego ustaleniami faktycznymi, które stanowią podstawę zaskarżonego wyroku. To oznacza, że tylko na tle tych ustaleń może on oceniać prawidłowość podnoszonych w kasacji zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Według autora kasacji nie kwestionowane przez niego ustalenia faktyczne dają podstawę do uwzględnienia powództwa, zaś odmienne rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego jest rezultatem naruszenia prawa przez ten Sąd wskazanego w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej.

Tego stanowiska nie można podzielić.

Zarzut kasacji, że istnieje - wbrew ocenie Sądu II instancji - związek przyczynowy między zbyciem majątku przez dłużnika a pokrzywdzeniem powoda nie znajduje uzasadnienia w ustaleniach faktycznych zaskarżonego wyroku.

Wynika z nich bowiem jednoznacznie, że po zbyciu przez S. w S. nieruchomości pozostał jej jeszcze majątek ruchomy i wierzytelności oszacowane przez M. G. na 300.000 zł. Odmienne twierdzenie kasacji, a mianowicie że dłużnik nie dysponuje już żadnym majątkiem, nie znajdują potwierdzenia w ustaleniach faktycznych, w tym także dokonanych przez Sąd I instancji, na które skarżący się powołuje.

Jeśli zważyć wartość wierzytelności powoda (8.159,50 zł) to nie sposób podzielić zarzutu skarżącego, że ustalenia Sądu co do pozostałego majątku dłużnika nie dawało mu podstaw do oceny, że mimo zbycia nieruchomości S. w S. jest w stanie zaspokoić powoda. Trafności stanowiska Sądu Okręgowego nie podważa ustalenie, że wierzytelność dłużnika w stosunku do Przedsiębiorstwa […] jest nie ściągalna ponieważ jej wartość (20.000 zł) nie wyczerpuje posiadanych wierzytelności przez S. w S..

Kasacja polemizując z Sądem II instancji pomija istotną okoliczność z punktu oceny pokrzywdzenia wierzycieli, a mianowicie na uwzględnienie tego, że pieniądze ze sprzedaży nieruchomości zostały przeznaczone na spłatę długów S. w S.. Wbrew przekonaniu skarżącego nie każda czynność prawna powodująca zmniejszenie majątku dłużnika może być uznana za krzywdzącą wierzycieli. Nie będzie ona miała takiego charakteru wówczas - co potwierdzają wypowiedzi w piśmiennictwie prawniczym - jeżeli dłużnik w zamian za swoje świadczenie uzyskał ekwiwalent, który nadal znajduje się w jego majątku lub posłużył mu do zaspokojenia wierzycieli.

Z powyższych względów należało uznać za chybiony zarzut kasacji, że wyrok zapadł z naruszeniem art. 527 § 2 kc, co oznacza, że nie zostało podważone stanowisko Sądu odwoławczego że brak podstaw do uznania, że sprzedaż nieruchomości przez dłużnika została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Jeśli zważyć, że pokrzywdzenie wierzycieli jest konieczną przesłanką skargi pauliańskiej, to okazuje się, że pozostałe zarzuty kasacyjne nie moją istotnego znaczenia albowiem nie mogą wpływać na wynik rozstrzygnięcia.

Z tych względów trafnie kwestionowany przez skarżącego pogląd Sądu odwoławczego, że nie można mówić o uzyskaniu korzyści przez osobę trzecią tj. pozwaną ponieważ powód nie wykazał, że cena uzyskana przez dłużnika za nieruchomości była zaniżona czy rażąco odbiegała od cen rynkowych, nie ma wpływu na skuteczność kasacji.

Trzeba się jednak zgodzić ze skarżącym, że do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową wystarczy wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli.

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika jednoznacznie, że Sąd oddalił powództwo ponieważ uważał, że „D.” nie udowodnił istnienia przesłanek skargi pauliańskiej, a nie dlatego, że pozwany zwolnił się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela w trybie art. 533 kc.

W tej sytuacji zarzut naruszenia przytoczonego wyżej przepisu przez niewłaściwe zastosowanie należy uznać za oczywiście nieuzasadniony.

Z tych względów i na podstawie art. 393¹² kpc a w zakresie kosztów postępowania kasacyjnego - art. 98 kpc w związku z art. 393¹⁹ i 391 kpc Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji wyroku.