Wyrok z dnia 2000-12-07 sygn. II CKN 401/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 401/00

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2000 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN – Tadeusz Domińczyk (spraw.)

Sędziowie: SN – Mirosława Wysocka

SN – Kazimierz Zawada

Protokolant: Maryla Czajkowska

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2000 r.

na rozprawie sprawy z powództwa M. K.

przeciwko G. K.

o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej

na skutek kasacji powoda

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu

z dnia 5 czerwca 1998 r., sygn. akt II Ca 432/98/K

I.    oddala kasację

II.   oddala wnioski pełnomocników stron o przyznanie kosztów

nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem z dnia 26 lutego 1998 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu zniósł wspólność majątkową między małżonkami M. i G. K. z dniem 22 lipca 1996 r., a dalej idące powództwo, tj. o oznaczenie daty ustania tej wspólności z dniem 28 kwietnia 1987 r., oddalił i orzekł o kosztach.

Sąd Rejonowy ustalił, że związek małżeński strony zawarły dnia 28 kwietnia 1987 r. W początkowym okresie stosunki między małżonkami układały się pomyślnie. Oboje oni pracowali zarobkowo, z tym, że powód uzyskiwał z wykonywanych przez siebie usług transportowych znaczne przychody i pod tym względem górował nad pozwaną. W roku 1987 małżonkowie zakupili dwie działki budowlane, z których jedna przeznaczona była dla córki, drugą natomiast postanowili zabudować domem mieszkalnym.

Sytuacja materialna stron uległa zdecydowanemu pogorszeniu w roku 1990, kiedy to powód uległ wypadkowi i w jego następstwie utracił zdolność do pracy. Pozwana zaś, w tym czasie pozostająca na urlopie wychowawczym w związku z urodzeniem drugiej córki, zmuszona była podjąć pracę. W tym też czasie zaznaczyły się między małżonkami nieporozumienia, głównie na tle odmiennych stanowisk co do kontynuowania budowy domu. O ile mianowicie powód dążył do kontynuowania tej budowy, o tyle pozwana była temu przeciwna, preferując bieżące potrzeby rodziny. Powód jednakże wytrwał przy tym zamiarze i wiele czasu spędzał na budowie i tam też spożywał niektóre z posiłków. Od 1996 r. powód nocował na miejscu budowy. Na ten okres przypada też zerwanie współżycia intymnego między małżonkami. Wzajemne kontakty między nimi charakteryzowały się awanturami.

Aktualnie powód mieszka w częściowo wykończonym domu znosząc trudne warunki materialne. Będąc inwalidą II grupy korzysta ze świadczeń ubezpieczeniowych równych kwocie 299 zł miesięcznie, przy czym z kwoty tej 120 zł podlega potrąceniu na poczet alimentów dla córek.

Trudna jest także sytuacja materialna pozwanej, choć nadal pracuje ona zarobkowo.

Małżonkowie zaniechali płacenia czynszu, co sprawiło, że obciąża ich zaległość równa kwocie około 10.000 zł.

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, że zachodzą przesłanki ustania wspólności ustawowej i zniósł ją z datą wniesienia pozwu.

Apelację powoda od tego wyroku Sąd Wojewódzki oddalił. Podzielając w istocie ustalenia Sądu Rejonowego Sąd Wojewódzki podkreślił, że do roku 1996 strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe. Konflikty między nimi, zrodzone z rozbieżności co do potrzeby wzniesienia domu mieszkalnego, pogłębiły się wobec odmowy powoda łożenia na potrzeby rodziny. Określona natomiast przez Sąd Rejonowy data ustania wspólności ustawowej zbiega się z definitywnym zerwaniem między małżonkami wszelkich więzi. Ich pozostawanie w rozdzielności zatem przesądza – w przekonaniu Sąd Wojewódzkiego – o ustaniu wspólności, a nie zdarzenia, które ich różniły w podejściu do zaspakajania potrzeby rodziny.

W kasacji opartej na pierwszej z podstaw wymienionych w art. 393¹ kpc, powód zarzuca Sądowi Wojewódzkiemu naruszenie art. 52 § 1 kro. Twierdził, iż „Sąd błędnie wyprowadził wnioski z zebranego materiału dowodowego, poza tym nie wziął pod uwagę szeregu istotnych faktów przedstawionych w postępowaniu”. Domagał się w związku z tym zmiany zaskarżonego wyroku przez oznaczenie daty ustania wspólności majątkowej z dniem 28 kwietnia 1987 r., względnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy „do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji” z jednoczesnym orzeczeniem o kosztach.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest uzasadniona. Jej ocena sprowadza się w istocie do odpowiedzi na pytanie, czy w ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd właściwie zastosował przepis art. 52 § 2 kro, a nie powołany w kasacji § 1 tego art., co wydaje się być wynikiem pomyłki, zważywszy, iż samego zniesienia wspólności skarżący nie kwestionuje.

Ustalenie daty zniesienia wspólności ustawowej jest następstwem ustaleń faktycznych, pozwalających określić moment, w którym dalsze pozostawanie w tej wspólności, ze względu na ważne powody, nie jest możliwe. Jednym z ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 kro jest długotrwała separacja małżonków, mająca swe źródło w nieporozumieniach między nimi, która sprawia, że małżonkowie tracą zdolność wykonywania aktów zarządu majątkiem wspólnym.

Wspólność majątkowa jest przypisaną małżeństwu jego cechą ustrojową. Stąd też orzeczenie jej zniesienia może nastąpić tylko w okolicznościach wyjątkowych, a w żadnym wypadku nie wcześniej niż w dniu, w którym aktualnie staje się ustalenie istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 kro (por. wyrok SN z dnia 24 maja 1995 r., I CKN 61/94, OSP 1995/4/96). W rozważanym przypadku o wystąpieniu takiej przesłanki można mówić nie wcześniej, niż w połowie roku 1996, co zbiega się z datą wniesienia powództwa. W tym bowiem czasie ujawnił się taki stan stosunków między małżonkami, mający owe źródło w odmiennym zapatrywaniu co do sposobu realizowania przez nich celów ekonomicznych, że dalsze ich współdziałanie w tym zakresie uznać należało za niemożliwe.

Kasacja, co znamienne, nie kwestionuje ustaleń faktycznych, które pozwoliły obu Sądom określić datę definitywnego wyłączenia współdziałania w decydowaniu o potrzebach materialnych rodziny. Ustalenia te wiążą także Sąd Najwyższy, zważywszy na charakter jego funkcji kontrolnych. Jeżeli wobec tego we wcześniejszym okresie dostrzegalne okazały się akty współzarządu obojga małżonków majątkiem wspólnym, to logiczną tego konsekwencją jest oddalenie żądania zniesienia wspólności z datą wcześniejszą niż przyjęta, tzn. z datą zawarcia małżeństwa.

Z tych względów, skoro powołana podstawa kasacyjna okazała się nieuzasadniona, na zasadzie art. 393¹² należało kasację oddalić.