Uchwała z dnia 1987-06-17 sygn. III PZP 19/87

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 19/87

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia17 czerwca 1987 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Perestaj (sprawozdawca). Sędziowie SN: Z. Zaziemski, E. Mzyk.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, W. Bryndy, w sprawie z powództwa Józefa R. przeciwko (...) Zakładom Graficznym w Ł., o wydanie zaświadczenia stwierdzającego zatrudnienie w szczególnych warunkach po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki - sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi postanowieniem z dnia 7 kwietnia 1987 4. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa byłego pracownika przeciwko zakładowi pracy o wydanie zaświadczenia stwierdzającego zatrudnienie w szczególnych warunkach?"

podjął następującą uchwałę:

Roszczenie pracownika przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach - dla celów ubezpieczeniowych - podlega oddaleniu z braku interesu prawnego.

Uzasadnienie

Powód w pozwie skierowanym przeciwko zakładowi pracy domagał się zobowiązania tego zakładu do wydania mu zaświadczenia o zatrudnieniu go w szczególnych warunkach. Powód wyjaśnił, że zaświadczenie takie jest mu niezbędne przy ubieganiu się o emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy postanowieniem z dnia 28 stycznia 1987 r. stwierdził niedopuszczalność drogi sądowej i sprawę przekazał do rozpoznania Oddziałowi ZUS.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Pracy przyjął, że rozpoznawana sprawa jest sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych. Roszczenie powoda bowiem sprowadza się do żądania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a żądane zaświadczenie zakładu pracy ma jedynie stanowić przesłankę do uzyskania tego świadczenia.

W zażaleniu powód domagał się uchylenia tego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu - Sądowi Pracy do merytorycznego rozpoznania.

Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozpoznając zażalenie powoda stwierdził istnienie zagadnienia prawnego, budzącego poważne wątpliwości przytoczone w sentencji uchwały, które przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Z uzasadnienia postanowienia Sądu Wojewódzkiego wynika, że wątpliwości sprowadzają się do kwestii, czy roszczenie pracownika o zobowiązanie zakładu pracy do wydania zaświadczenia stwierdzającego zatrudnienie w szczególnych warunkach jest sprawą z zakresu prawa pracy, a jeżeli tak, to czy rozpoznanie takiej sprawy przekazane zostało do właściwości innych organów niż sąd powszechny?

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 476 § 1 k.p.c. przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się m.in. sprawy o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane. W sformułowaniu tym mamy do czynienia z procesowym określeniem roszczenia. Pod względem więc przedmiotowym sprawami ze stosunku pracy są sprawy, w których podstawą dochodzonego roszczenia jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania - przez jedną ze stron stosunku pracy wobec drugiej strony - wynikającego z umowy o pracę lub przepisów prawa pracy, w tym także układu zbiorowego pracy lub określonych regulacji zakładowych.

Sprawami o roszczenia związane ze stosunkiem pracy są sprawy, w których podstawa wynika nie z bezpośredniej realizacji praw i obowiązków ze stosunku pracy, lecz z innych ustawowych lub umownych obowiązków zakładu pracy wobec pracownika albo pracownika wobec zakładu pracy oraz zakładu pracy wobec osoby chcącej nawiązać stosunek pracy, a także wobec członków rodziny lub spadkobierców zmarłego pracownika.

Mając na względzie powyższe okoliczności należy stwierdzić, że pracownik nie może dochodzić na drodze procesowej wydania przez zakład pracy zaświadczenia stwierdzającego zatrudnienie w szczególnych warunkach, którego wydanie musi poprzedzać ocena okoliczności, od której zależy treść takiego zaświadczenia. W takiej sytuacji pracownik mógłby jedynie żądać ustalenia przez sąd, że był zatrudniony w takich warunkach, co byłoby sprawą ze stosunku pracy.

Ustalenie takie zobowiązywałoby zakład pracy do spełnienia żądania pracownika.

Zgodnie jednak z art. 189 k.p.c. żądanie ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa uzależnione jest od wykazania przez powoda, że ma w tym interes prawny.

Z reguły istnienie takiego interesu pracownik wykaże wówczas, gdy ustalenie określonego stosunku prawnego lub prawa konieczne mu będzie do celów pracowniczych.

Inaczej sytuacja się przedstawia, gdy pracownik żąda określonego ustalenia przez sąd pracy dla celów ubezpieczenia społecznego.

Sąd Najwyższy wielokrotne już wyjaśniał, że całokształt postępowania dotyczącego ustalenia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych z tytułu ubezpieczenia społecznego należy do właściwości organów rentowych (por. uchwała SN z dnia 6 sierpnia 1976 r. I PZP 35/76 oraz wyrok SN z dnia 6 grudnia 1966 r. I PRN 74/66 - OSPiKA 1967, z. 7-8, poz. 193). Za tym poglądem przemawia treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 1978 r. V UZP 5/78 (OSNCP 1979, z. 1, poz. 1), w której wyjaśniono, że w postępowaniu o ustalenie wysokości zasiłku chorobowego organ rentowy samodzielnie ocenia okoliczności, od których zależy to ustalenie, oraz uchwały z dnia 8 lutego 1979 r. III PZP 17/78 (OSNCP 1979, z. 7-8, poz. 143), w której podkreślono, że organ rentowy samodzielnie ocenia w postępowaniu dotyczącym świadczeń rentowych, czy wnioskodawca pozostawał w stosunku pracy w rozumieniu przepisów o świadczeniach społecznych z tytułu choroby zawodowej.

Dlatego uzasadniony jest pogląd, że pracownik dla uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych zgłasza wniosek w organie rentowym oraz konieczne dowody do wykazania zasadności tego wniosku. Pracownik nie ma więc interesu prawnego w dochodzeniu przed sądem pracy ustalenia zatrudnienia go w szczególnych warunkach, skoro okoliczność ta ma być przedmiotem samodzielnych ustaleń organu rentowego.

Jeśli w postępowaniu przed organem rentowym pracownik nie będzie mógł wykazać się zaświadczeniem zakładu pracy, że był zatrudniony w szczególnych warunkach, nie pozbawia to go możliwości wykazania tej okoliczności w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 maja 1985 r. III UZP 5/85 (nie publikowanej) w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Pogląd ten został rozwinięty w znowelizowanym art. 473 k.p.c., który stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron.

W tej sytuacji pracownik w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych będzie mógł udowodnić okoliczności co do charakteru jego zatrudnienia. Dlatego też pracownik nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia przez sąd pracy charakteru jego zatrudnienia.

Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.