Powództwo o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach

Pracownik nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa przeciwko byłemu pracodawcy o ustalenie, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych w celu ubiegania się o emeryturę w obniżonym wieku (art. 189 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2019 r., I PK 229/17

Standard: 63617 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie pracownika przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach - dla celów ubezpieczeniowych - podlega oddaleniu z braku interesu prawnego.

Sąd Najwyższy wielokrotne już wyjaśniał, że całokształt postępowania dotyczącego ustalenia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych z tytułu ubezpieczenia społecznego należy do właściwości organów rentowych (por. uchwała SN z dnia 6 sierpnia 1976 r. I PZP 35/76 oraz wyrok SN z dnia 6 grudnia 1966 r. I PRN 74/66 - OSPiKA 1967, z. 7-8, poz. 193). Za tym poglądem przemawia treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 1978 r. V UZP 5/78 (OSNCP 1979, z. 1, poz. 1), w której wyjaśniono, że w postępowaniu o ustalenie wysokości zasiłku chorobowego organ rentowy samodzielnie ocenia okoliczności, od których zależy to ustalenie, oraz uchwały z dnia 8 lutego 1979 r. III PZP 17/78 (OSNCP 1979, z. 7-8, poz. 143), w której podkreślono, że organ rentowy samodzielnie ocenia w postępowaniu dotyczącym świadczeń rentowych, czy wnioskodawca pozostawał w stosunku pracy w rozumieniu przepisów o świadczeniach społecznych z tytułu choroby zawodowej.

Dlatego uzasadniony jest pogląd, że pracownik dla uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych zgłasza wniosek w organie rentowym oraz konieczne dowody do wykazania zasadności tego wniosku. Pracownik nie ma więc interesu prawnego w dochodzeniu przed sądem pracy ustalenia zatrudnienia go w szczególnych warunkach, skoro okoliczność ta ma być przedmiotem samodzielnych ustaleń organu rentowego.

Jeśli w postępowaniu przed organem rentowym pracownik nie będzie mógł wykazać się zaświadczeniem zakładu pracy, że był zatrudniony w szczególnych warunkach, nie pozbawia to go możliwości wykazania tej okoliczności w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych.

Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 maja 1985 r. III UZP 5/85 (nie publikowanej) w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Pogląd ten został rozwinięty w znowelizowanym art. 473 k.p.c., który stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron.

W tej sytuacji pracownik w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych będzie mógł udowodnić okoliczności co do charakteru jego zatrudnienia. Dlatego też pracownik nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia przez sąd pracy charakteru jego zatrudnienia.

Uchwała SN z dnia 17 czerwca 1987 r., III PZP 19/87

Pracownikowi nie przysługuje roszczenie przeciwko zakładowi pracy o ustalenie wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach w celu uzyskania zasiłku dla bezrobotnych do czasu nabycia prawa do emerytury.

Brak jest interesu prawnego u powoda w dochodzeniu przed sądem ustalenia wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach w celu uzyskania zasiłku dla bezrobotnych, skoro okoliczność tę, jako przesłankę świadczenia, ustalać będzie Rejonowy Urząd Pracy w postępowaniu administracyjnym o przyznanie tego zasiłku stosownie do przepisu art. 21 ust. 5 pkt 2 i ust. 8 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 ze zm.). Z tych samych względów o istnieniu po stronie powoda interesu prawnego nie może przesądzić okoliczność, że objęte pozwem ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach może okazać się powodowi potrzebne w przyszłości przy ubieganiu się o emeryturę.

Poza brakiem w rozważanej sytuacji interesu prawnego po stronie powoda uznać należy, że powodowi nie służy czynna legitymacja do wystąpienia z tego rodzaju powództwem. Można o niej mówić w odniesieniu do podmiotu, który w konkretnej sprawie ma wobec przeciwnika interes prawny w ustaleniu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa (por. Z. Reisch w pracy zbiorowej System prawa procesowego cywilnego, tom II, wyd. PAN 1987 r.). Właściwym zaś przeciwnikiem powoda jest Rejonowy Urząd Pracy przyznający zasiłki dla bezrobotnych, lecz nie pozwany zakład pracy.

Wyrok SN z dnia 3 listopada 1994 r., I PZP 45/94

Standard: 20180 (pełna treść orzeczenia)