Wyrok z dnia 1998-06-23 sygn. III CKN 561/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 561/97

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 23 czerwca 1998 r.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Wypiórkiewicz.

Sędziowie SN: F. Barczewska, M. Słoniewski (sprawozdawca).

Protokolant: B. Nowicka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa W. L. przeciwko P. M. i Z. S. o zachowek na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 24 czerwca 1997 r. (...) oddala kasację i zasądza od powódki na rzecz pozwanych kwotę 500 zł (słownie: pięćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powodowie W. L. i C. M., po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu, domagali się od pozwanych P. M. i Z. S. solidarnie zapłaty kwoty po 10.000 zł tytułem zachowku w spadku po ich ojcu, który w całości dziedziczą na podstawie testamentu - pozwane.

Pozwane wniosły o oddalenie powództwa zarzucając, że spadkodawca pozbawił w testamencie powodów prawa do zachowku.

W toku procesu zmarł powód C. M., a jego następcy prawni, a mianowicie żona J. M. oraz dzieci K. M. i Z. S. cofnęli - za zgodą pozwanych - pozew, dlatego Sąd Rejonowy w tym zakresie postępowanie umorzył.

Wyrokiem natomiast z dnia 3 marca 1997 r. (...) Sąd ten oddalił powództwo W. L. i stosownie orzekł o kosztach procesu.

Oddalając roszczenie powódki W. L. Sąd Rejonowy ustalił, że została ona skutecznie pozbawiona prawa do zachowku. Została bowiem wydziedziczona przez swego ojca w własnoręcznie sporządzonym przez niego testamencie z przyczyn określonych w art. 1008 pkt 2 i 3 k.c.

Oddalona również została apelacja powódki od wyroku Sądu Rejonowego, oparta na naruszeniu prawa materialnego, w szczególności art. 1008 i 1009 k.c.

Sąd Wojewódzki w K. oddalając wyrokiem z dnia 24 marca 1997 r. (...) apelację powódki - podzielił ustalenia i wnioski Sądu I-szej instancji.

Od wskazanego wyżej wyroku Sądu Wojewódzkiego powódka wniosła kasację.

Powódka w kasacji swej, powołując się na "rażące naruszenie przepisów art. 1008 i 1009 k.c. (oraz) art. 303 i 326 k.p.c. w zakresie uprawnień spadkobiercy wydziedziczonego do zachowku i w zakresie odbierania przyrzeczenia od strony wybranej do złożenia zeznania", domagała się zmiany zaskarżonego wyroku "przez wydanie orzeczenia wstępnego", że przysługuje jej prawo do zachowku, względnie uchylenia tegoż wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozpoznając kasację powódki należy przede wszystkim podkreślić, iż zawarty w niej wniosek oraz obie podstawy kasacyjne zostały sformułowane w wadliwy sposób, a w każdym razie nie odpowiadający wymogom określonym w art. 393¹ pkt 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 393³ k.p.c.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego należy uznać za utrwalony pogląd, że skarga kasacyjna nie zawierająca podstaw i ich należytego uzasadnienia, podlega odrzuceniu i to bez potrzeby wezwania strony o uzupełnienie tego braku w trybie art. 130 § 1 k.p.c.

Ocena zasadności tak sporządzonej kasacji jest bowiem w ogóle nie możliwa, zaś samo pismo nazwane kasacją jest tylko namiastką tego środka odwoławczego (por.m.in. postanowienie SN z dnia 11 marca 1997 r. III CKN 13/97 OSNC 1997/8 poz. 114).

Z uwagi jednak na to, że w rozpoznawanej sprawie powódka powołała się w kasacji na naruszenie konkretnych przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania Sąd Najwyższy uznał, że merytoryczne rozpoznanie jej kasacji jest możliwe.

Przytoczone jednak w kasacji zarzuty są nieuzasadnione.

Dotyczy to zwłaszcza naruszenia przepisów postępowania. Naruszenie tych przepisów tylko wówczas może stanowić skuteczną podstawę kasacji, gdy zarzucane uchybienie może mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Waloru takiego (nie mówiąc już, że skarżąca nawet nie twierdziła, by zarzucane uchybienie mogło mieć taki wpływ) z pewnością nie posada zarzut naruszenia art. 303 k.p.c., a tym bardziej art. 236 k.p.c. Obrazy tego ostatniego przepisu skarżąca ponadto w ogóle nie uzasadniła. Zarzutu natomiast obrazy art. 303 k.p.c. upatruje w tym, że Sąd I-szej instancji przesłuchał pod przyrzeczeniem pozwaną Z.S. na okoliczność jakimi słowami powódka miała obrazić spadkodawcę.

Poza tym, że przepis ten wyraźnie daje takie uprawnienie Sądowi (bez żadnych ograniczeń - por. zd. 2 art. 303 k.p.c.), należy podkreślić, że uchybienie to z natury rzeczy nie może mieć wpływu na wynik sprawy. Ponadto należy podkreślić, że uchybienie to można przypisać tylko Sądowi I-szej instancji, podczas gdy kasacja jest środkiem odwołania od orzeczeń Sądów drugiej instancji, czego autor kasacji w ogóle nie miał na uwadze.

Z przytoczonych względów zatem zarzut naruszenia przepisów postępowania jest także merytorycznie nieuzasadniony, a nawet bezprzedmiotowy.

Nie uzasadniony jest również zarzut naruszenia prawa materialnego, zwłaszcza art. 1008 i 1009 k.c., przypuszczalnie przez błędną wykładnię tych przepisów.

Wniosek taki jest usprawiedliwiony także tym, że wobec uznania zarzutu naruszenia przepisów postępowania za bezpodstawny, jak również nie mogący mieć istotnego wpływu na wynik sprawy, dla oceny trafności zarzutu naruszenia art. 1008 i 1009 k.c. za miarodajny trzeba uznać stan faktyczny sprawy, będący podstawą wydania zaskarżonego wyroku (por.m.in. wyrok SN z dnia 7 marca 1997 r. II CKN 18/97 OSNC 1997/8 poz. 112).

Przy takim założeniu Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, a Sąd Wojewódzki trafnie pogląd ten podzielił, że spadkodawca skutecznie pozbawił powódkę zachowku (wydziedziczył ją) w własnoręcznie sporządzonym testamencie, którego powódka zresztą w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu nie zakwestionowała.

Przyczyna zatem wydziedziczenia powódki wynika, jak tego chce skarżąca, właśnie z testamentu (ściśle - z jego treści), a nadto z powodów, o których mowa w art. 1008 pkt 2 i 3 k.c. W szczególności spadkodawca pozbawił powódkę zachowku nie dlatego, że jakoby wspierała brata w konflikcie z ojcem, ale dlatego, że pomagała mu w czynnej napaści na spadkodawcę oraz że w rażący sposób dopuściła się obrazy jego czci, a także dlatego, że po wyprowadzeniu się w 1972 r. z domu rodzinnego zerwała z nim wszelkie więzi i od tej pory nie uważała go za ojca lecz za wroga (por. treść testamentu).

Okoliczności te wyczerpują dyspozycję art. 1008 pkt 2 i 3 k.c. i do tym bardziej, że w orzecznictwie i literaturze zgodnie przyjmuje się, że spadkodawca nie musi przy pozbawieniu spadkobiercy zachowku (wydziedziczeniu) użyć słów ustawowych (verba legis), wystarczy, że wola wydziedziczenia wyraźnie wynika z treści testamentu, a powody wydziedziczenia pokrywają się z przyczynami, o których mowa w art. 1008 k.c.

W związku z tym tylko ubocznie należy zauważyć, że Sąd Rejonowy na podstawie m.in. zeznań pozwanej Z. S., słuchanej pod przyrzeczeniem, ustalił treść słów, jakimi powódka znieważyła spadkodawcę, a które - przypuszczalnie z uwagi na swą brutalność - nie zostały przytoczone w testamencie.

Z powyższych względów zatem także zarzut naruszenia prawa materialnego nie mógł być uznany za uzasadniony.

Stąd też należało kasację powódki, jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, oddalić (art. 393¹² k.p.c.).

Orzeczenie o kosztach uzasadnia przepis art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98, 391 i 393¹⁹ k.p.c.