Wyrok z dnia 2005-12-08 sygn. I PK 100/05

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PK 100/05

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2005 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Barbara Wagner (przewodniczący)

SSN Józef Iwulski

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

Protokolant Edyta Jastrzębska

w sprawie z powództwa L. U.

przeciwko Zakładowi […] Ł. Spółce Akcyjnej Rejonowi […] w R.

o przywrócenie do pracy,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw

Publicznych w dniu 8 grudnia 2005 r.,

kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń

Społecznych w P.

z dnia 23 listopada 2004 r., sygn. akt V Pa […],

oddala kasację.

Uzasadnienie

w dniu 16 marca 2004 r. pozwany - Rejon […] w R., wypowiedział powodowi L. U. umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu likwidacji zajmowanego stanowiska. Podstawą do wypowiedzenia powodowi umowy o pracę był art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o zwolnieniach grupowych, przepis ten reguluje dopuszczalność i zasady indywidualnych wypowiedzeń stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników. Pozwany dokonując wypowiedzenia powodowi umowy o pracę jako przyczyny wskazał zmianę struktury posiadanego przez Rejon […] w R. taboru samochodowego wymagającego serwisu wyspecjalizowanych stacji diagnostyczno-serwisowych, braki specjalistycznego sprzętu na terenie warsztatu samochodowego, likwidacja podnośnika hydraulicznego, co spowodowało przesunięcie operatora tego podnośnika do prac warsztatowo -gospodarczych.

Sąd Rejonowy oddalił roszczenie powoda L. U. o przywrócenie do pracy. Dokonane ustalenia i zebrane dowody w sprawie jednoznacznie wskazywały, że podana przyczyna wypowiedzenia powodowi umowy o pracę - likwidacja zajmowanego stanowiska pracy - jest konkretna, a jej prawidłowość została udowodniona w trakcie procesu przez pozwany zakład pracy. Ponadto Sąd wskazał, że ramy sądowej kontroli skuteczności i zasadności wypowiedzenia umowy o pracę są wyznaczone przez wskazaną w wypowiedzeniu przyczynę. W przedmiotowej sprawie wskazane przyczyny należało zakwalifikować jako przyczyny natury organizacyjno-ekonomicznej i nie ulegało wątpliwości, że ta przyczyna jest związana ze zmianami struktury organizacyjnej jakie od lat dokonywane są w pozwanym zakładzie pracy.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości powód L. U. Skarżący podniósł w apelacji

- zarzut wadliwych ustaleń faktycznych, polegający na błędnym przyjęciu, że istniała uzasadniona przyczyna natury ekonomicznej z art. 13 ustawy z dnia 13.03.2003 r., określonej przez Sąd Rejonowy jako ustawy o zwolnieniach grupowych (Dz.U. Nr 90, poz. 8440 ze zm.) w związku z brakiem miejsca do zatrudnienia powoda w warsztacie samochodowym z uwagi na zmniejszenie się liczby napraw samochodów,

- zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc;

oraz zarzut naruszenia prawa materialnego polegający na nie zastosowaniu art. 8 Kodeksu Pracy w sytuacji ewidentnego nadużycia prawa przez pozwanego w świetle całokształtu dowodów w sprawie tj. celowe stwarzanie przez pozwanego sytuacji, by uzasadnić zasadność wypowiedzenia powodowi umowy o pracę z jednoczesnym uznawaniem dla potrzeb innego postępowania stanowiska mechanika samochodowego dla powoda za odpowiednie oraz zatrudnienie powoda na stanowisku mechanika samochodowego z dniem 10 marca 2004 roku z jednoczesnym wszczęciem w tym samym dniu procedury wypowiedzenia umowy o prace poprzez powiadomienie o zamiarze Komisji Zakładowej NSZZ S. pismem z dnia 10 marca 2004r. i wręczenie mu wypowiedzenia umowy o pracę w dniu 16 marca 2004 r., a przygotowanego rok wcześniej, a mianowicie 16 marca 2003 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację jako bezzasadną. Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się przekroczenia przez Sąd pierwszej instancji zasady swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Jego zdaniem Sąd dokonał wnikliwej i bezstronnej oceny dowodów w sprawie. W uzasadnieniu wyjaśnił, które dowody pominął, który wniosek dowodowy oddalił i z jakich powodów. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu apelującego dotyczącego ewidentnego nadużycia prawa przez pracodawcę, bowiem wybór powoda L. U. do zwolnienia z pracy nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (osoba nie posiadająca nikogo na utrzymaniu, osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym posiadają dochody). Analiza stażu pracy i kwalifikacji powoda - pracownika warsztatu samochodowego i drugiego pracownika warsztatu -Witolda Stępniewskiego - nie wykazuje rażących dysproporcji w okresie zatrudnienia, kwalifikacji i umiejętności.

W kasacji powód zaskarżył powyższy wyrok w całości zarzucając naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 10 ustawy z dnia.13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników przez jego zastosowanie, w sytuacji gdy zmiany organizacyjne miały charakter pozorny dla stworzenia sytuacji by zwolnić powoda, mającego nienaganny 30- letni staż pracy u pozwanego oraz naruszenie art. 8 k.p. przez jego niezastosowanie przy ewidentnym nadużyciu prawa przez pozwanego przez rozwiązanie z powodem stosunku pracy oraz naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c przez oparcie zaskarżonego wyroku na błędnych ustaleniach Sądu pierwszej instancji dokonanych bez rozważenia całokształtu dowodów, a w szczególności co do zajętego przez ten Sąd stanowiska co do przydatności powoda do pracy na stanowisku mechanika samochodowego potwierdzonego innym postępowaniu przez Sąd Okręgowy przy rozpatrywaniu apelacji (sygn. akt IV P […] SR w R. i V Pa […] SO w P.), a także przez brak odniesienia do podnoszonej okoliczności, że powodowi wręczono wypowiedzenie przygotowane już rok wcześniej, a mianowicie 16 marca 2003 roku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem sprawę w granicach kasacji, wyznaczonych przede wszystkim przez przytoczenie podstaw oraz ich uzasadnienie, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania (art. 393¹¹ w związku z art. 393³ k.p.c.). Wobec niestwierdzenia przesłanek powodujących nieważność postępowania, przedmiotowa skarga może być badana jedynie w świetle rzeczywiście postawionych w niej zarzutów, których przedmiotem jest błędna wykładnia przepisów art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o zwolnieniach grupowych (Dz.U. Nr 844, ze zm.) i art. 8 k.p. W ocenie powoda wypowiedzenie mu umowy o pracę miało charakter nadużycia prawa przez pracodawcę. Ma to wynikać z postępowania pozwanego, który przez okres ochrony w związku z funkcją związkową powoda zmienił mu stanowisko pracy (mistrz warsztatów pomocniczych), by po upływie tego okresu wypowiedzieć mu warunki pracy i płacy na mechanika samochodowego (16 marzec 2003 r.), a następnie po podjęciu zatrudnienia na tym stanowisku niezwłocznie wypowiedzieć mu umowę o pracę. Zdaniem powoda potwierdzać to ma fakt wręczenia mu wypowiedzenia umowy o pracę w dniu 16 marca 2004 r., a przygotowanego już rok wcześniej, a mianowicie 16 marca 2003 roku. Ponadto powód pracował u pozwanego ponad 30 lat, w tym czasie ukończył technikum, ma 52 lata, nie ma prawa do świadczenia rentowego, pozostawiony więc pozostał bez środków utrzymania i bez realnej możliwości znalezienia zatrudnienia; powód faktycznie chorował, ale wrócił do pracy ze zdolnością do jej wykonywania. Ta okoliczność, w ocenie powoda, nie powinna mieć wpływu na dalsze jego zatrudnienie.

Zdaniem Sądu Najwyższego jednak dokonane ustalenia faktyczne poczynione w postępowaniu sądowym czynią powyższe zarzuty kasacji nieusprawiedliwionymi. Podstawą do wypowiedzenia powodowi umowy o pracę był art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o zwolnieniach grupowych. Przepis ten reguluje dopuszczalność i zasady indywidualnych wypowiedzeń stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników. Ponadto wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony musi być uzasadnione, a pracodawca w piśmie skierowanym do pracownika powinien wskazać przyczyny wypowiedzenia (art. 30 § 4 i 45 k.p.). Pozwany dokonując wypowiedzenia powodowi umowy o pracę jako przyczyny wskazał zmianę struktury posiadanego przez Rejon […] w R. taboru samochodowego wymagającego serwisu wyspecjalizowanych stacji diagnostyczno-serwisowych, braki specjalistycznego sprzętu na terenie warsztatu samochodowego istniejącego w Rejonie […], likwidację podnośnika hydraulicznego. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie potwierdziło wystąpienie tych przyczyn. Tak wiec pozwany pracodawca nie dokonywał bliżej nie określonej „reorganizacji”, tylko – jak ustaliły Sądy obu instancji i czego nie kwestionuje skarżący – w latach 1999-2003 dokonał redukcji 26 etatów. Program ten urzeczywistniał również w formie kumulacji stanowisk pracowniczych, co w ocenie Sądu Najwyższego jest w pełni racjonalne. W razie kumulacji dwóch stanowisk pracy, obsada jednego z nich staje się dla pracodawcy zbędna. Po likwidacji w grudniu w 2003r. podnośnika hydraulicznego praca w warsztacie mechanicznym mogła być wykonywana jedynie przez jednego pracownika, któremu trzeba było powierzać także prace porządkowe, albowiem nie było możliwe zapewnienie dla niego pracy w charakterze mechanika na pełnym etacie. W takim stanie faktycznym naturalną koleją rzeczy następuje wówczas wybór pracownika podlegającego zwolnieniu, przy czym swoboda tego wyboru, jako przejawu ogólniejszej i chronionej przez art. 20 i 22 Konstytucji RP swobody prowadzenia działalności gospodarczej, może być pracodawcy ograniczona tylko na podstawie ustawy. Powód w tym czasie nie należał jednak do grupy osób, które korzystają z ustawowej gwarancji szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy. Zwolnienie skarżącego mogłoby zatem być kwestionowane co najwyżej na płaszczyźnie nadużycia prawa przez pracodawcę.

W kasacji sugeruje się natomiast, że pracodawca powinien długoletni staż pracy traktować jako równoważnik wyższych kwalifikacji zawodowych, a w konsekwencji nie oferować pracy drugiemu pracownikowi warsztatu, tylko powodowi, który w świetle zasad współżycia społecznego bardziej na to zasługuje. Wymagania kwalifikacyjne do rodzaju pracy określa jednak w zasadzie zainteresowany pracodawca, który decyduje też czy i w jakim ewentualnie stopniu lub zakresie w wymaganiach tych brać pod uwagę staż pracy (art. 102 k.p.). Analiza stażu pracy i kwalifikacji powoda - pracownika warsztatu samochodowego i drugiego pracownika warsztatu - Witolda Stępniewskiego - nie wykazała jednak rażących dysproporcji w zakresie zatrudnienia, kwalifikacji i umiejętności, nie można więc oceniać prawa pracodawcy do wypowiedzenia umowy o prace jako nadużycie prawa. Nie jest także trafny zarzut powoda, jakoby zasady współżycia społecznego nie pozwalały pracodawcy na wprowadzenie, jako kryterium doboru pracowników do zwolnienia - ich dyspozycyjności, rozumianej między innymi jako możliwość liczenia na obecność pracownika w pracy w czasie przeznaczonym na pracę. Przeciwieństwem tak rozumianej dyspozycyjności są częste absencje pracownika spowodowane jego złym stanem zdrowia, jak również inne przypadki jego usprawiedliwionej nieobecności, które nie tylko powodują konieczność organizowania nagłych zastępstw, ale także nie pozwalają oczekiwać, że w razie potrzeby pracownik ten będzie mógł zastąpić innego pracownika. Sąd drugiej instancji dokonał szczegółowej analizy wszystkich okoliczności faktycznych sprawy i należycie rozważył, czy z punktu widzenia przyjętych przez pracodawcę kryteriów doboru pracowników do zwolnienia wybór powoda był słuszny. Dokonując w tej mierze oceny, trafnie uznał, że skoro nieprzewidziane i częste absencje powoda komplikowały pracę, utrudniając ustalenie dyżurów i zorganizowanie zastępstw, to pracodawca był uprawniony pozostawić na stanowisku pracownika o kwalifikacjach zawodowych, stażu i predyspozycjach porównywalnych z tymi, którymi legitymował się powód, lecz różniącym się od niego większą dyspozycyjnością, a więc stwarzający wysokie prawdopodobieństwo, że jego osoba nie wywoła zakłóceń w funkcjonowaniu określonej jednostki organizacyjnej pracodawcy.

Kasacja nie wykazała zatem okoliczności uzasadniających stwierdzenie o niezgodności czynienia użytku z prawa z zasadami współżycia społecznego lub jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 r., I PKN 627/99, OSNAPiUS 2001 nr 20, poz. 616).

Podnoszona w kasacji rozbieżność w dacie faktycznego wręczenia wypowiedzenia umowy o pracę powodowi (16 marca 2004 r.) a widniejącą w tym piśmie datą (16 marca 2003 r.) nie potwierdza sugerowanego w kasacji postępowania pozwanego wobec powoda jako nadużycie prawa. Z ustalonego stanu faktycznego jednoznacznie wynika, że 16 marca 2003 r. pozwany dokonał wobec powoda wypowiedzenia zmieniającego. Podnośnik hydrauliczny zlikwidowano w grudniu 2003 r., a jego likwidacja zmniejszyła zakres prac dla mechaników. W dacie 16 marca 2003 r. nie istniała więc przyczyna definitywnego zwolnienia z pracy. Biorąc powyższe pod uwagę, wypowiedzenie definitywne umowy o pracę wręczone powodowi w dniu 16 marca 2004 r. pismem dokonanym 16 marca 2003 r. należy kwalifikować jako oczywistą omyłkę pisarską.

Sąd Najwyższy nie podziela zarzutów kasacji dotyczących naruszenia przepisów postępowania przez Sąd pierwszej instancji dokonanych jakoby bez rozważenia całokształtu dowodów, a w szczególności co do zajętego przez ten Sąd stanowiska odnośnie do przydatności powoda do pracy w charakterze mechanika samochodowego potwierdzonego w innym postępowaniu przez Sąd Okręgowy przy rozpatrywaniu apelacji (sygn. akt IV P […] SR w R. i V Pa […] SO w P.). Niemożliwa jest bowiem w przedmiotowej sprawie ocena przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę skarżącemu w dniu 16 marca 2004 r. na podstawie okoliczności istniejących rok wcześniej skoro przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę jest związana ze zmianami struktury organizacyjnej zakładu pracy, a proces ten nadal trwał i na przestrzeni roku w związku z likwidacją podnośnika hydraulicznego uległ zasadniczej zmianie.

Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy uznał kasację za niezasadną i na podstawie art. 393¹² k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.