Dyskryminacja i nierówne traktowanie w zwolnieniach grupowych

W przypadku powódki pracodawca zastosował jako kryterium doboru pracownika do zwolnienia „posiadanie uprawnień do zaopatrzenia emerytalnego”, czyli nabycie przez nią uprawnień do emerytury kolejowej. Chociaż zastosowane przez pracodawcę kryterium doboru do zwolnienia (nabycie przez pracownika uprawnień emerytalnych) nie odnosiło się bezpośrednio do oceny przydatności pracownika z punktu widzenia pracodawcy oraz do wyników jego pracy, to jednak było obiektywną i społecznie usprawiedliwioną przesłanką wyboru do zwolnienia, która nie stanowiła dyskryminacji ze względu na wiek (por. np. wyroki SN: z 3 grudnia 2003 r., I PK 80/03; z 15 października 1999 r., I PKN 111/99; z 8 czerwca 1999 r., I PKN 105/99).

W orzecznictwie przyjęto, że wypowiedzenie umowy o pracę uzasadnione wyłącznie nabyciem przez kobietę prawa do emerytury kolejowej w wieku 55 lat (art. 40 w związku z art. 50 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jest nieuzasadnione (art. 45 § 1 k.p.) i narusza zakaz dyskryminacji (art. 113 k.p.) ze względu na płeć i wiek (wyrok SN z 19 marca 2008 r., I PK 219/07; uchwała (7) SN z 19 listopada 2008 r., I PZP 4/08,). Jednak w przypadku powódki przyczyną rozwiązania z nią umowy o pracę za wypowiedzeniem nie było osiągnięcie wieku emerytalnego, lecz zmniejszenie zatrudnienia w związku z ograniczeniem zadań w spółce w następstwie spadku zapotrzebowania na kolejowe przewozy towarowe w roku bieżącym z uwzględnieniem niekorzystnych prognoz rynkowych na lata następne, a nabycie uprawnień emerytalnych (do emerytury kolejowej) i pośrednio osiągnięcie wieku emerytalnego (ukończenie 55 lat) stanowiło jedynie przyjęte przez pracodawcę prawnie dozwolone i społecznie uzasadnione kryterium doboru do zwolnienia, a nie samą przyczynę zwolnienia. To samo kryterium doboru do zwolnienia (nabycie uprawnień do emerytury kolejowej) przyjęto w stosunku do innych pracowników pozwanego pracodawcy.

Powódka nie była zatem jedynym pracownikiem zwolnionym (wybranym do zwolnienia) z powodu nabycia uprawnień emerytalnych. 

Wyrok SN z dnia 19 stycznia 2016 r., I PK 72/15

Standard: 60556 (pełna treść orzeczenia)

Pracodawca nie stosuje dyskryminującego kryterium wyboru pracownika do zwolnienia z pracy z uwagi na złą sytuację ekonomiczną, gdy rozwiązuje umowę o pracę z pracownikiem najmłodszym, któremu najłatwiej znaleźć nową pracę.

Kryterium odnoszące się do dodatkowego źródła utrzymania nie może być uznane za wadliwe. Pracownik, który ma takie źródło jest w lepszej sytuacji od pracownika, którego jedynym źródłem utrzymania jest praca a zatem w razie zwolnienia byłby pozbawiony jakiekolwiek dochodu. Kryterium wieku może być uznane za dyskryminujące, gdyż jest wymienione w art. 11[3] k.p. jako niedozwolone w stosunku zatrudnienia oraz w art. 18[3a] § 1 k.p. jako sprzeczne z zasadą równego traktowania pracowników, między innymi w zakresie rozwiązania stosunku pracy.

W tej sprawie zostało ustalone, że poza posiadaniem dodatkowego źródła utrzymania przesłanką wyboru powoda do zwolnienia było to, że był on najmłodszym pracownikiem stacji paliw. Ta okoliczność nie może być uznana za stosowanie przez pracodawcę dyskryminującego kryterium w zakresie rozwiązania umowy o pracę. Oczywiste jest bowiem, że starsi pracownicy mają większe trudności ze znalezieniem nowej pracy, zatem zwolnienie najstarszego mogłoby być uznane za naruszenie zasady równego traktowania a więc zastosowanie niewłaściwego kryterium wyboru.

Wiek nie stanowił w tym przypadku samodzielnego kryterium wyboru lecz chodziło o wybór pracownika, który ma większe szanse na znalezienie nowej pracy. Wypowiedzenie powodowi umowy o pracę ze względu na to, że pracodawca dokonuje zmniejszenia zatrudnienia a powód ma gospodarstwo rolne i jako najmłodszemu będzie mu najłatwiej znaleźć pracę nie może być uznane za nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.

Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2011 r., I PK 238/10

Standard: 60566 (pełna treść orzeczenia)

Zasada równego traktowania pracowników (art. 18[3a] § 1 k.p.) wymaga, aby pracodawca, który wskazał kwalifikacje zawodowe jako zasadnicze kryterium wyboru do zwolnienia pracownika z pracy, umożliwił palaczowi c.o. uzupełnienie kwalifikacji zawodowych o umiejętności hydraulika, tak samo jak w okresie wypowiedzenia palaczowi c.o. umowy o pracę umożliwił kilku hydraulikom uzyskanie kwalifikacji palacza c.o., a dopiero następnie zastosował wszystkie obiektywne i sprawiedliwe kryteria wyboru do zwolnienia z pracy konkretnego pracownika spośród wszystkich zatrudnionych, których dotyczyły przyczyny zmuszające do dokonywania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracownika.

Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2008 r., I PK 86/08

Standard: 60562 (pełna treść orzeczenia)