Wyrok z dnia 1990-11-09 sygn. I PR 335/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 335/90

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 9 listopada 1990 r.

Uzasadnienie

Powód M. G. domagał się początkowo zasądzenia od P. Inspektorat w S. ekwiwalentu za niewykorzystany częściowo urlop wypoczynkowy, a następnie rozszerzył swoje żądania na odprawę pieniężną i odszkodowanie podając, że pozwany wypowiedział mu umowę o pracę z przyczyn ekonomicznych, a nadto, że strony - w drodze porozumienia - skróciły okres wypowiedzenia. Łącznie swoje roszczenia powód określił na kwotę 1.800.000 zł.

Pozwany uznał powództwo do kwoty 270.930 zł, stanowiącej ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, a w pozostałym zakresie wniósł o oddalenie pozwu.

Rozpoznając sprawę Sąd Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. poczynił następujące ustalenia. Powód był zatrudniony u pozwanego jako jeden z dwóch radców prawnych. Pod koniec 1989 r. dyrektor pozwanego otrzymał polecenie zwolnienia 10 % załogi do 31.12.1989 r. W związku z tym, że drugi z radców prawnych rozwiązał umowę pozwany wypowiedział powodowi warunki pracy proponując pracę we wszystkie dni robocze, czego powód nie przyjął. W tej sytuacji pozwany pismem z dnia 27.12.1989 r. wypowiedział powodowi umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31.1.1990 r. Powodowi przysługiwał trzymiesięczny okres wypowiedzenia, jednakże okres wypowiedzenia nie został przedłużony, gdyż strony w drodze porozumienia skróciły okres wypowiedzenia do jednego miesiąca.

Sąd Wojewódzki przyjął, że o przyznaniu odprawy decyduje ustalenie przyczyn wypowiedzenia warunków pracy i jednocześnie uznał, że były nimi zmiany w strukturze zatrudnienia. Sąd Wojewódzki uznał, że były to przyczyny dotyczące zakładu pracy w rozumieniu art. 1 ust. 1 str. 10 ust. 1 i art. 8 ustawy z 28.12.1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 1990 r. poz. 19 ze zm.). Powołał się przy tym na wykładnię przytoczoną w Służbie Pracowniczej (nr 3, 1990 r., s. 5), w myśl której, jeżeli wypowiedzenie warunków pracy lub płacy jest uzasadnione przyczynami w ustawie i na skutek nie przyjęcia przez pracownika nowych warunków dochodzi do rozwiązania z nim umowy o pracę, to nabywa on prawo od odprawy pieniężnej. Na tej podstawie Sąd Wojewódzki zasądził na rzecz powoda odprawę w wysokości jego dwumiesięcznego wynagrodzenia (752.580 zł).

Sąd Wojewódzki zasądził na jego rzecz także dalszą kwotę stanowiącą równowartość dwumiesięcznego zarobku powoda z tytułu skrócenia jego okresu wypowiedzenia na zasadach art. 36¹ KP. Sąd Wojewódzki orzekł tak mimo, że art. 36¹ KP przewiduje przyznanie odszkodowania jedynie wtedy gdy skrócenia okresu wypowiedzenia dokonuje zakład pracy, Sąd ten przyjął zaś w uzasadnieniu, iż skrócenie okresu wypowiedzenia nastąpiło w drodze porozumienia stron.

Zasądzając 270.030 zł, tytułem ekwiwalentu na 18 dni niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego Sąd oparł się na uznaniu w tym zakresie powództwo przez pozwanego, które znajduje pełne uzasadnienie w okolicznościach sprawy.

Wyrok zaskarżyły obie strony sporu.

Strona powodowa domaga się natomiast zasądzenia od całej orzeczonej kwoty (a nie tylko od 270.930 zł) odsetek począwszy od 1.2.1990 r. Argumentuje, że zarówno odszkodowanie z art. 36¹ KP jak i odprawa pieniężna z art. 8 ustawy z

• 28.12.1990 r., stają się wymagalne z chwilą rozwiązania stosunku pracy, że Sąd nie wyjaśnił powodów, dla których zasądził odsetki od tych świadczeń począwszy od

• 16.3.1990 r. (data rozszerzenia powództwa) oraz, że w wypadkach gdy ustawodawca używa określenia "przysługuje" oznacza, to że wierzytelność staje się wymagalna z chwilą ustania stosunku pracy.

Powód zaprzecza przy tym, by zawarta została ugoda o skrócenie okresu wypowiedzenia. Twierdzenie takie nie polega na prawdzie, nie zostało nawet uprawdopodobnione, a sam powód nie miał interesu w skróceniu okresu wypowiedzenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasadniczym przedmiotem sporu między stronami jest kwestia przyczyn wypowiedzenia powodowi umowy o pracę i ich kwalifikacji w aspekcie art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z 28.12.1989 r. W komórce organizacyjnej, w której był zatrudniony powód nastąpiło zmniejszenie stanu zatrudnienia, było ono podyktowane zarówno względami ekonomicznymi (oszczędności) jak i organizacyjnymi. Sąd Wojewódzki zasadnie więc przyjął, że wypowiedzenie dokonane powodowi odpowiada wymaganiom przewidzianym w art. 10 ust. 1 ustawy z 28.12.1989 r. Trafnie też uznał, że nawet gdyby rozwiązanie stosunku pracy z powodem nastąpiło w trybie wypowiedzenia zmieniającego, to nie stałoby to w zasadzie na przeszkodzie zakwalifikowania tej czynności zakładu pracy, jako odpowiadającej znamionom określonym w art. 10 ust. 1 ustawy z 28.12.1989 r.

Okoliczność, że rozwiązanie stosunku pracy następuje w trybie wypowiedzenia zmieniającego, a nie w drodze wypowiedzenia definitywnego ma jedynie znaczenie dla oceny czy przyczyny z art. 1 ust. 1 ustawy z 28.12.1989 r. stanowią wyłączny powód uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy. Jeżeli bowiem pracownikowi zaproponowano odpowiednią pracę, to odmowa jej przyjęcia może być w pewnych wypadkach potraktowana jako współprzyczyna rozwiązania stosunku pracy. Będzie tak wtedy gdy z uwagi na interes pracownika i zakładu pracy oraz rodzaj i charakter zaproponowanej pracy w zasadzie można oczekiwać, iż pracownik powinien przyjąć zaoferowane mu nowe warunki. Oznacza to, że odmowa przyjęcia nowych warunków pracy noszących znamiona szykany, jak i nie przyjęcia warunków wyraźnie z jakiegoś powodu niedogodnych dla pracownika nie stoi na przeszkodzie uznania, że przyczyny rozwiązania stosunku pracy leżą wyłącznie po stronie zakładu pracy. Oceniając również z tego punktu widzenia stan faktyczny będący przedmiotem rozstrzygnięcia, należy uznać, że także wtedy gdyby z powodem w istocie rozwiązano stosunek pracy w trybie wypowiedzenia, zmieniającego istniałyby podstawy do przyznania mu odprawy pieniężnej, z tego powodu, że rozwiązanie z nim stosunku pracy nastąpiło w warunkach określonych w art. 10 ust. 1 ustawy z 28.12.1989 r. Tym bardziej należy więc uznać, że przyczyny ekonomiczne i organizacyjne, które leżały u podstaw zmniejszenia zatrudnienia u pozwanego były jednocześnie powodem uzasadniającym rozwiązanie z powodem stosunku pracy, gdyż w rzeczywistości rozwiązanie to nastąpiło w wyniku wypowiedzenia definitywnego. O zastosowaniu podwyższonych kosztów "wyłączności powodów" można bowiem mówić tylko wtedy gdy dochodzi do złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy, nie zaś w sytuacjach gdy z pracownikiem były jedynie prowadzone rozmowy na temat przekształcenia treści jego stosunku pracy lecz ostatecznie zakład pracy nie decyduje się na formalne wypowiedzenie mu warunków pracy lub płacy. Z taką zaś sytuacją mieliśmy do czynienia w rozstrzygającej sprawie, gdyż zakład pracy nie zaproponował powodowi nowych warunków pracy na piśmie.

Sąd Najwyższy podzielił argumentację przytoczoną przez powoda, w której wywodzi on, iż nie składał żadnych oświadczeń w sprawie skrócenia okresu wypowiedzenia. Za przyjęciem, iż było tak w rzeczywistości oprócz tego, że brak jest dowodów na piśmie, iż doszło do skrócenia okresu wypowiedzenia na mocy zgodnych oświadczeń woli stron. Przemawia w sposób jednoznaczny domniemanie faktyczne, a mianowicie brak po stronie powoda interesu w skróceniu okresu wypowiedzenia, jak również fakt, iż o zastosowanie nieprawidłowego okresu wypowiedzenia przez zakład pracy został on powiadomiony przez zarząd związku zawodowego. Gdyby nie zastosowanie art. 361 KP, upoważniającego w pewnych sytuacjach zakład pracy do jednostronnego skrócenia okresu wypowiedzenia, powodowi i tak na zasadzie art. 49 KP, w miejsce odszkodowania przysługiwałoby wynagrodzenie do chwili, w której kończyłby się prawidłowo ustalony okres wypowiedzenia.

Skoro jednak pozwany jednostronnie skrócił okres wypowiedzenia na podstawie art. 36¹ KP to powodowi należy się odszkodowanie za okres do końca prawidłowo ustalonego wypowiedzenia, tj. za dwa miesiące.

Orzekając o odsetkach Sąd Wojewódzki postąpił nieprawidłowo, gdyż prawo do nich powstało po stronie powoda w momencie rozwiązania z nim stosunku pracy, tj. 1.2.1990 r. Opóźnienie pozwanego w wypłacie ekwiwalentu, odprawy pieniężnej oraz odszkodowanie z art. 36¹ KP powstało od dnia wymagalności tych świadczeń, a dniem tym, jest dzień rozwiązania stosunku pracy. Sąd Wojewódzki zasadzając ekwiwalent, odprawę pieniężną i odszkodowanie wraz z odsetkami - odpowiednio -od 2.2.1990 r. i 16.3.1990 r. nie oddalił w pozostałym zakresie powództwa. Oznacza to tym samym, że sprawa orzeczenia o odsetkach za okres od 1.2.1990 r. do 16.3.1990 r. (w wypadku odprawy i odszkodowania) nie była przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu I instancji, czyli że w tym zakresie nie zachodzi wypadek res iudicata. W rozpoznawanej sprawie możliwe było wystąpienie przez powoda o uzupełnienie wyroku w trybie art. 351 KPC, z czego jednak on nie skorzystał. Ponieważ rewizja wniesiona przez powoda w istocie nie dotyczy wyroku Sądu Wojewódzkiego, gdyż Sąd ten nie rozstrzygnął w nim w ogóle kwestii odsetek za okres od 1.2.1990 r. do 16.3.1990 r. - nie zasadzając ani nie oddalając w tej części powództwa - wobec tego rewizję tę jako niedopuszczalną należało odrzucić na podstawie art. 375 KPC. Natomiast z uwagi na brak uzasadnionych podstaw rewizji strony pozwanej Sąd Najwyższy oddalił ją na podstawie art. 387 KPC.