Wyrok z dnia 2002-05-08 sygn. I PKN 106/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PKN 106/01

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Myszka

Protokolant Ewa Wolna

w sprawie z powództwa M. S.

przeciwko P. […] Bankowi […] Spółce Akcyjnej – Oddziałowi w E.

o ustalenie

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 8 maja 2002 r.

kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń społecznych w B.

z dnia 13 grudnia 2000 r., sygn. akt VI Pa […]

o d d a l a kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2000 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w E. uznał, że powódka M. S. złożyła pozwanej P. […] Bank […] SA Oddział w E. nieważne oświadczenie woli z dnia 1 lutego 2000 r. o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron i zasądził na rzecz powódki kwotę 2.938,34 zł tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w pozwanym banku na czas nieokreślony w charakterze kasjerki w Ekspozyturze Nr […] w E. i w dniu 31 stycznia 2000 r. wystąpiła z ustną prośbą o przeniesienie jej do pracy w siedzibie Oddziału w E. ze względu na niekorzystną atmosferę w dotychczasowym miejscu pracy. Z uwagi na nieuwzględnienie tej prośby udała się następnego dnia do mieszkania dyrektora i aby spowodować przeniesienie jej na inne miejsce pracy, poinformowała o pobraniu na swoją rzecz pewnych kwot 5-cio i 10-cio złotowych przy likwidacji terminowych książeczek oszczędnościowych. Powódka została wezwana do stawienia się u dyrektora i w obecności zastępcy, kierownika Ekspozytury i specjalisty do spraw kadr powtórzyła wypowiedź o przywłaszczeniu pieniędzy na szkodę właścicieli książeczek terminowych, po czym dyrektor zaproponował powódce zwolnienie dyscyplinarne lub rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron. W obecności wyznaczonych osób powódka napisała pismo o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron i otrzymała świadectwo pracy z dnia 1 lutego 2000 r. z wpisanym art. 30 § 1 pkt 1 KP jako trybem rozwiązania umowy o pracę. Pismem z dnia 3 lutego 2000 r. powódka uchyliła się od skutków swego oświadczenia woli, twierdząc, że działała pod wpływem emocji i wywierania presji połączonej z groźbą zwolnienia dyscyplinarnego. Sąd Rejonowy uznał zatem, że powódka podjęła decyzję w warunkach wykluczających możliwość swobodnego jej podjęcia i ocenił, że znajdowała się w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

W uwzględnieniu apelacji strony pozwanej Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia 13 grudnia 2000 r. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i oddalił powództwo. Sąd drugiej instancji uznał, że ze względu na charakter pracy powódka była zobligowana do szczególnej rzetelności w wykonywaniu swoich obowiązków, tymczasem powódka przyznała się do przywłaszczenia kwot pieniężnych z likwidowanych książeczek oszczędnościowych, zaś będąc kasjerką i osobą materialnie odpowiedzialną, powinna się liczyć z poważnymi konsekwencjami aż do zwolnienia dyscyplinarnego włącznie, a zatem po przedstawieniu jej dwóch sposobów rozwiązania stosunku pracy wybrała dla siebie korzystniejszy i zdolna była podjąć swobodną decyzję i uzewnętrznić swoją wolę. Nie została ona zakłócona przez jakiekolwiek czynniki zewnętrzne, a zatem nie zaistniały przesłanki z art. 82 KC. Także złożenie oświadczenia w obecności czterech osób nie stwarzało sytuacji wyłączającej swobodne podjęcie decyzji ani nie działała powódka pod wpływem błędu.

Kasacja powódki od powyższego wyroku zarzuca naruszenie art. 224 § 1, 233, 212, 468 § 1 i § 2 KPC przez niewyjaśnienie wszechstronne wszystkich okoliczności sprawy i niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii biegłego lekarza psychiatry na okoliczność, czy składając w dniu 1 lutego 2000 r. podanie o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron powódka była w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji, oraz naruszenie art. 328 § 2 KPC w związku z art. 391 § 1 KPC, polegające na nierozważeniu przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku możliwości uchylenia się powódki od skutków swego oświadczenia jako złożonego pod wpływem groźby przewidzianej w art. 87 KC, a nadto – naruszenie prawa materialnego – art. 82 KC.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Sąd drugiej instancji, ustalając okoliczności złożenia przez powódkę oświadczenia woli w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę w dniu 1 lutego 2000 r. za porozumieniem stron, nie przekroczył ram swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 § 1 KPC. Ramy tej oceny wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich moc oraz wiarygodność – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000 r., nr 17, poz. 655). Kasacja nie wykazuje, na czym polegało przekroczenie granic swobodnej sędziowskiej oceny dowodów i jakie to przekroczenie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia. Przede wszystkim Sąd drugiej instancji trafnie wywiódł, iż powódka, jako kasjerka – osoba materialnie odpowiedzialna, powinna – przywłaszczając sobie kwoty z książeczek klientów banku – liczyć się z konsekwencjami takiego postępowania do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z jej winy włącznie. Twierdzenie o przywłaszczeniu tych kwot powódka podtrzymywała konsekwentnie, nie tylko w rozmowie z dyrektorem w dniu 31 stycznia 2000 r. poza miejscem pracy, ale i dnia następnego w siedzibie zakładu w obecności tegoż dyrektora, jego zastępcy, kierownika ekspozytury i specjalisty do spraw kadr. W materiale dowodowym brak jest – właśnie w świetle zasad doświadczenia życiowego i reguł logicznego myślenia – przesłanek do uznania, iż swoje oświadczenie złożyła powódka pod wpływem groźby lub w warunkach ograniczających świadome i swobodne podjęcie decyzji, skoro jednego dnia zdecydowała się na samooskarżenie i drugiego je podtrzymała. Uznając sprawę za dostatecznie wyjaśnioną, Sąd drugiej instancji nie był obowiązany z urzędu dopuszczać dowodu z opinii psychiatry na okoliczność stanu psychicznego powódki w dniu 1 lutego 2000 r. Odnośnie do składania oświadczeń woli, także następnie ocenionych przez pracowników jako niekorzystnych dla nich, orzecznictwo Sądu Najwyższego stoi konsekwentnie na stanowisku, że poinformowanie pracownika przez przełożonego o negatywnej ocenie jego działania i wskazanie mu możliwych konsekwencji prawnych, w tym uprzedzenie o możliwości rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie stanowi groźby bezprawnej w rozumieniu art. 87 KC w związku z art. 300 KP (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 1983 r., I PR 106/82, OSNC 1983/9/137, podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1981 r., I PR 652/80, PiZS 1982/6/57). Także zawarcie przez stronę niekorzystnej dla niej umowy z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej, w jakiej strona ta się znajduje, nie powoduje samo przez się nieważności jej oświadczenia woli w rozumieniu art. 82 KC (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1974 r., III CRN 119/74, OSP 1976/2/30). Określenie stopnia świadomości pracownika w chwili składania przez niego oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron (art. 82 KC w związku z art. 300 KP) może nastąpić na podstawie innych dowodów niż opinia biegłych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1999 r.,. I PKN 534/97, OSNAPiUS 2000/6/215). Zestawienie powołanych orzeczeń Sądu Najwyższego wskazuje też na brak potrzeby dokonywania wykładni przepisów prawa, wskazanych w przytoczeniu okoliczności uzasadniających przyjęcie kasacji do rozpoznania. Uwzględniając apelację strony pozwanej opartej na zarzucie obrazy prawa materialnego, Sąd drugiej instancji, uznając, że powódka złożyła oświadczenie woli niewadliwie, nie miał obowiązku ustosunkowania się w uzasadnieniu wyroku do kwestii złożenia tego oświadczenia pod wpływem groźby, skoro uznał, że zostało ono złożone w warunkach nie ograniczających nie tylko świadomości, ale i swobody powódki, co czyni zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC bezzasadnym. Natomiast przepis art. 468 KPC dotyczy postępowania przed sądem pierwszej instancji i nie może stanowić skutecznego zarzutu kasacyjnego.

Z powyższych motywów Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia kasacji i w oparciu o art. 393¹² KPC orzekł jak w sentencji wyroku.