Wyrok z dnia 2014-10-29 sygn. I PK 64/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PK 64/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Halina Kiryło (przewodniczący)

SSN Zbigniew Hajn SSA Anna Szczepaniak-Cicha (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa I. N. przeciwko Gminie K.

o odprawę w związku z rozwiązaniem stosunku pracy i ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 29 października 2014 r.,

skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K.

z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt VI Pa [...]

1 oddala skargę

2 zasądza od powódki I. N. na rzecz pozwanej Gminy K. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 r. zasądził od Gminy K. na rzecz powódki I. N. kwotę 16.794 zł tytułem odprawy z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2012 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka była zatrudniona w Publicznej Szkole Podstawowej w W. od 1 września 1989 r., początkowo jako nauczyciel, a od 1 września 1997 r. na stanowisku dyrektora. Powódka jest nauczycielem mianowanym. Publiczna Szkoła Podstawowa w W. stanowiła jednostkę organizacyjną Gminy K., a Gmina była organem prowadzącym tę Szkołę. Mocą Uchwały Rady Miejskiej w K. z dnia 24 lutego 2011 r. Publiczna Szkoła Podstawowa w W. przekazana została z dniem 1 września 2011 r. do prowadzenia osobie fizycznej, na podstawie art. 5 ust. 5g-5r ustawy o systemie oświaty. W dniu 25 stycznia 2011 r. powódka otrzymała zawiadomienie zawierające informację, że zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 1 września 1991 r. o systemie oświaty może ona w terminie trzech miesięcy złożyć oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną i że złożenie takiego oświadczenia spowoduje rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. I. N. złożyła takie oświadczenie w Urzędzie Miasta i Gminy K. w dniu 22 kwietnia 2011 r. Natomiast w dniu 18 maja 2011 r. Gmina K. podpisała z powódką umowę o przekazaniu jej właśnie, jako osobie fizycznej, prowadzenia Szkoły Podstawowej w W.. W piśmie z dnia 2 września 2011 r. powódka zwróciła się do Burmistrza Miasta i Gminy K. z żądaniem wydania świadectwa pracy oraz zapłaty należnej odprawy. Urząd Miasta i Gminy K. wystawił powódce świadectwo pracy stwierdzające, że stosunek pracy uległ rozwiązaniu z mocy porozumienia stron, na podstawie art. 30 § 1 pkt 1 k.p. W sprostowanym, na wniosek powódki, świadectwie pracy z dnia 28 października 2011 r. pozwana wskazała przepis art. 23 ust. 4 ppkt 1 KN, jako podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał powództwo o odprawę za zasadne, przyjmując że przejęcie przez powódkę Szkoły Podstawowej w W. nie zniweczyło skutków oświadczenia złożonego w dniu 22 kwietnia 2011 r. Powódka nie odwołała tego oświadczenia i nie ma dostatecznych przesłanek do przyjęcia, że przejmując szkołę wyraziła dorozumianą zgodę na rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron. Powódka w żaden sposób nie wyraziła woli rozwiązania umowy za porozumieniem, a istotą rozwiązania umowy w drodze tej czynności jest złożenie zgodnych oświadczeń woli, zmierzających do wywołania określonych skutków prawnych. Wobec tego Sąd przyjął, że w następstwie złożenia przez powódkę oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną doszło do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, jak przewiduje art. 5n ustawy o systemie oświaty. W takiej sytuacji nauczyciel nabywa prawo do odprawy pieniężnej. Sąd Rejonowy zaznaczył, że przekazanie szkoły publicznej osobie fizycznej na podstawie art. 59 ust. 9 ustawy o systemie oświaty jest równoznaczne z likwidacją dotychczasowej formy organizacyjno-prawnej szkoły. Zgodnie zaś z regulacją art. 12 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, zobowiązania likwidowanej jednostki budżetowej przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, co uzasadnia odpowiedzialność finansową Gminy K. za zobowiązania Publicznej Szkoły Podstawowej w W.. Pozew wobec tej Szkoły został przez powódkę cofnięty w piśmie z dnia 27 marca 2012 r., doszło przy tym do skutecznego podmiotowego przekształcenia powództwa na podstawie art. 193 k.p.c.

Pozwana Gmina K. w apelacji zarzuciła nieważność postępowania wynikającą z art. 379 pkt 2 k.p.c., przez skierowanie powództwa przeciwko nieistniającej Publicznej Szkole Podstawowej w W. oraz naruszenie prawa materialnego: art. 3 k.p. przez przyjęcie, że pozwana Gmina K. jest biernie legitymowana w procesie i art. 65 k.c. przez przyjęcie, że nie doszło do zakończenia stosunku pracy za porozumieniem stron oraz przez uznanie, że powódce służy prawo do skutecznego złożenia oświadczenia woli o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną, którą była sama powódka. Strona pozwana wskazała także na sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez uznanie, że powódka złożyła skuteczne oświadczenie woli o odmowie przejścia do szkoły, uprawniające do żądania odprawy, podczas gdy nie podważała treści świadectwa pracy, wskazującego na rozwiązanie stosunku pracy w trybie porozumienia stron. Zarzuciła również naruszenie art. 233 k.p.c. przez pominięcie przy ocenie dowodów dowodu z dokumentu w postaci świadectwa pracy oraz dowodów z zeznań świadków i strony pozwanej, z których wynika, że powódka miała świadomość, iż odprawa nie będzie się jej należała, a podpisanie umowy o prowadzenie szkoły było jednoznaczne z zawarciem porozumienia o rozwiązaniu stosunku pracy powódki za porozumieniem stron.

Sąd Okręgowy w K. uwzględnił apelację i zmienił zaskarżony wyrok oddalając powództwo oraz zasądzając od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.530 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za I i II instancję. Za słuszny uznał Sąd drugiej instancji zarzut dokonania ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że oświadczenie powódki z dnia 22 kwietnia 2011 r. nie zostało skutecznie odwołane, poprzez zawarcie w dniu 18 maja 2011 r. umowy o przejęciu szkoły publicznej do prowadzenia przez osobę fizyczną. Niewątpliwie pracodawcą powódki w roku szkolnym 2010/2011 była Publiczna Szkoła Podstawowa w W., a organem prowadzącym tę Szkołę była Gmina K.. Od dnia 1 września 2011 r. sytuacja ta zmieniła się, powódka została jednocześnie organem prowadzącym szkołę, jej dyrektorem i osobą prowadzącą zajęcia dydaktyczne. Zobowiązania finansowe likwidowanej jednostki gminnej przejmuje odpowiednia jednostka samorządu terytorialnego, co uzasadnia legitymację Gminy K. w procesie o odprawę pieniężną. Zawierając umowę o przejęciu szkoły do prowadzenia powódka odwołała swe oświadczenie o odmowie przejścia do nowej szkoły w sposób konkludentny. Przez zawarcie tej umowy dotychczasowy organ prowadzący działał w zaufaniu do powódki oraz zmierzał ku temu, aby powódka miała źródło utrzymania. Powódka cofnęła swe oświadczenie woli z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sposób dorozumiany, na co zgodę wyraził Burmistrz Miasta i Gminy K., działający w imieniu organu prowadzącego. Wskutek tego stosunek pracy z powódką uległ rozwiązaniu za porozumieniem stron. Sąd zważył, że roszczenie I. N. w stosunku do Gminy K. byłoby uzasadnione, gdyby nie doszło do cofnięcia oświadczenia woli o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej do prowadzenia przez osobę fizyczną, gdyż wówczas doszłoby do rozwiązania stosunku pracy po myśli art. 5n ustawy o systemie oświaty z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela z dniem przekazania szkoły i, stosownie do art. 12 ust. 4 ustawy o finansach publicznych, zobowiązania zlikwidowanej jednostki przejąłby organ, który ją zlikwidował. Skoro jednak powódka cofnęła swe oświadczenie woli, to nie nabyła prawa do sześciomiesięcznej odprawy pieniężnej na podstawie art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela.

W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powódka, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości, zarzuciła naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

1/ art. 56 oraz 60 i 65 § 1 k.c. w związku z art. 5 ust. 5m ustawy o systemie oświaty przez uznanie, że na skutek zawarcia umowy z dnia 18 maja 2011 r. o przejęciu Publicznej Szkoły Podstawowej w W. do prowadzenia przez osobę fizyczną, pomiędzy stronami procesu doszło do odwołania przez powódkę, przez czynności konkludentne, oświadczenia z dnia 22 kwietnia 2011 r. o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej, na co Burmistrz Miasta i Gminy K. wyraził zgodę w imieniu organu prowadzącego i w konsekwencji czego doszło do rozwiązania stosunku pracy z powódką na mocy porozumienia stron,

2/ art. 65 § 2 k.c. przez niewłaściwą interpretację umowy z dnia 18 maja 2011 r. o przejęciu szkoły do prowadzenia przez osobę fizyczną, przez pominięcie zamiaru stron i celu, w jakim umowa ta została zawarta oraz faktów i okoliczności wskazujących na to, że powódka nie miała zamiaru odwołania swojego wcześniejszego oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną;

3/ art. 5 ust. 5n ustawy o systemie oświaty w związku z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że nie nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy z powódką w tym trybie, gdyż powódka, podpisując umowę z dnia 18 maja 2011 r. o przejęciu szkoły do prowadzenia, skutecznie odwołała swe oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną;

4/ art. 23 ust. 4 pkt 1 Karty Nauczyciela przez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że stosunek pracy między powódką a Publiczną Szkołą Podstawową w W. uległ rozwiązaniu w dniu 31 sierpnia 2011 r. na mocy porozumienia stron.

Skarżąca zarzuciła nadto naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 385 k.p.c. przez jego niezastosowanie oraz art. 386 § 1 k.p.c. przez jego zastosowanie i uwzględnienie przez Sąd odwoławczy apelacji pozwanej, mimo jej bezzasadności, jak też art. 233 k.p.c. w związku z art. 245 k.p.c. i w związku z art. 382 k.p.c. przez niewłaściwą ocenę zebranego w sprawie materiału i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz dokonanie na tej podstawie niewłaściwych ustaleń, które miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy przez przyjęcie, że zawarcie umowy przejęcia szkoły było jednoznaczne z odwołaniem oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej oraz jednocześnie wyrażeniem zgody na rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron, a nadto art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł, przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz nie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.

Wniosła o przyjęcie skargi do rozpoznania na podstawie art. 398⁹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., ze względu na występujące zagadnienie prawne oraz potrzebę wykładni art. 5 ust. 5m i 5n ustawy o systemie oświaty, których treść budzi poważne wątpliwości. Rozstrzygnięcia wymaga bowiem zagadnienie: 1/ czy w przypadku zawarcia umowy o przekazanie do prowadzenia szkoły osobie fizycznej, którą jest nauczyciel tej szkoły, przysługuje temu nauczycielowi prawo do odprawy przewidzianej w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, jeżeli złożył on oświadczenie o odmowie przejścia do przekazywanej szkoły, czy też zgoda nauczyciela na przejęcie szkoły do prowadzenia wyklucza go z kręgu osób uprawnionych do złożenia skutecznego oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną, a także: 2/ czy nauczyciel zatrudniony w szkole przekazywanej, który przejmuje te szkołę do dalszego prowadzenia może rozwiązać swój stosunek pracy na podstawie art. 5 ust. 5n ustawy o systemie oświaty czy też zawsze przez czynności konkludentne, tj. przez wyrażenie zgody na przejęcie tej szkoły, a w konsekwencji przez zawarcie umowy o przejęcie szkoły odwołuje swoje oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej i tym samym wyraża zgodę na rozwiązanie z nim stosunku pracy na zasadzie porozumienia stron, któremu to oświadczeniu odpowiada zgodne oświadczenie woli pracodawcy.

W świetle powyższego skarżąca sformułowała wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania ewentualnie o uchylenie wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

Strona pozwana w odpowiedzi na skargę wniosła o odmowę przyjęcia skargi z uwagi na brak ustawowych przesłanek z art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c., a w przypadku jej przyjęcia do rozpoznania - o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podkreśliła, że ocena dokonana przez Sąd Okręgowy jest prawidłowa, wynika z wszechstronnej analizy prawidłowo zebranego materiału dowodowego. Sąd dokonał trafnej subsumcji uznając, że powódka skutecznie cofnęła swe oświadczenie woli o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej, stosunek pracy rozwiązał się za porozumieniem stron, a zatem nie nabyła prawa do odprawy pieniężnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna podlega oddaleniu.

Zauważyć przede wszystkim trzeba, że zgodnie z art. 398¹³ k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach jej podstaw. Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, podniesionych w ramach podstawy kasacyjnej wskazanej w art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c., jako bezzasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 385 k.p.c. przez jego niezastosowanie i art. 386 § 1 k.p.c. przez uwzględnienie apelacji i oddalenie powództwa, gdyż rozstrzygniecie Sądu Okręgowego jest prawidłowe, choć Sąd Najwyższy nie w pełni podziela rozważania prawne, które dowiodły Sąd drugiej instancji do - ostatecznie słusznego -oddalenia powództwa. Wprawdzie w art. 398³ § 3 k.p.c. ustawodawca nie wskazał expressis verbis konkretnych przepisów, których naruszenie w procesie ustalania faktów i przeprowadzania oceny dowodów nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną, jednak norma ta z pewnością obejmuje przepis, który określa kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów, a więc art. 233 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2013 r., II UK 66/13, LEX nr 1396080). Sąd Najwyższy, będąc sądem kasacyjnym, nie zajmuje się ponowną oceną materiału dowodowego ani kontrolą prawidłowości oceny dowodów według przesłanek art. 233 § 1 k.p.c., a co za tym idzie - jest związany ustalonym stanem faktycznym. Z uzasadnienia skargi wynika przy tym, że poprzez zarzut naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. zakwestionowane zostały nie tyle ustalenia faktyczne, co wnioski wyprowadzone z poczynionych ustaleń, iż powódka skutecznie złożyła, a następnie cofnęła przez czynności konkludentne swe oświadczenie woli o odmowie przejścia do przejętej przez siebie szkoły.

Zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.) szkoła może być placówką publiczną albo niepubliczną i może być prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego, inną osobę prawną lub osobę fizyczną. Jednostka samorządu terytorialnego, będąca organem prowadzącym szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może przekazać, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej, prowadzenie takiej szkoły - art. 5 ust. 5g ustawy. Przejęcie szkoły przez osobę fizyczną następuje w formie umowy, której warunki określone zostały w art. 5 ust. 5h ustawy. W dalszych postanowieniach art. 5 ustawy o systemie oświaty ustawodawca szczegółowo uregulował kwestie dotyczące zasad przechodzenia nauczycieli do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną. I tak w art. 5 ust. 5l ustawy, na jednostkę samorządu terytorialnego nałożony został obowiązek powiadomienia, w terminie 6 miesięcy przed dniem przekazania szkoły lub placówki, pracowników szkoły o terminie przekazania szkoły lub placówki, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych i socjalnych skutkach dla pracowników, a także nowych warunkach płacy i płacy. Nauczyciel, w terminie 3 miesięcy od uzyskania informacji, o której mowa w art. 5l, może złożyć oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez osobę fizyczną. Złożenie tego oświadczenia powoduje rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, z dniem przekazania szkoły - art. 5 ust. 5n ustawy. Jest to pewna fikcja prawna, umożliwiająca przyznanie nauczycielom, którzy nie zdecydują się na przejście do szkoły przejmowanej określonych uprawnień pracowniczych - głównie prawa do odprawy, choć nie wszystkich uprawnień, o jakich stanowi art. 20 Karty Nauczyciela. Nie przewiduje się bowiem możliwości przeniesienia w stan nieczynny, a więc sytuacja prawna nauczycieli składających omawiane oświadczenie nie będzie identyczna z sytuacją tych nauczycieli, których stosunki pracy rzeczywiście są rozwiązywane z powodu likwidacji lub zmian organizacyjnych szkoły.

Powódka I. N. w dniu 18 maja 2011 r. zawarła z Gminą K. umowę o prowadzenie Szkoły Podstawowej w W.. Wcześniej, tj. w dniu 22 kwietnia 2011 r., powódka złożyła oświadczenie o odmowie przejścia do tej szkoły.

Zagadnienie kluczowe w sprawie, w której rozpatrywana jest niniejsza skarga, stanowi odpowiedź na pytanie, czy nauczyciel szkoły publicznej, który przejmuje tę szkołę do prowadzenia jako osoba fizyczna, pozostaje w ogóle w kręgu osób uprawnionych do złożenia oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej - na podstawie art. 5 ust. 5m ustawy o systemie oświaty. Odpowiedź negatywna czyni bezprzedmiotowymi dywagacje o możliwości oraz formie cofnięcia takiego oświadczenia, jak i o dalszych skutkach tego cofnięcia w płaszczyźnie indywidualnego stosunku pracy. Sąd Najwyższy opowiada się poglądem, że nauczyciel, który przejmuje szkołę publiczną do prowadzenia jako osoba fizyczna, nie jest objęty hipotezą normy art. 5 ust. 5m ustawy o systemie oświaty. Przemawia za tym wykładnia językowa i systemowa zwrotu „przejście do szkoły”. Nie ma podstaw, aby twierdzić, że w przepisie tym chodzi wyłącznie o tych nauczycieli, którzy mogą przejść do przejmowanej szkoły jako pracownicy, gdyż „przejście do szkoły” należy rozumieć, jako możliwość bycia w tej szkole także drugą stroną stosunków pracy, a więc pracodawcą. Ustawodawca żadnego ograniczenia nie wprowadził. Nie ma wątpliwości, że z chwilą przejęcia szkoły osoba fizyczna staje się jednocześnie organem prowadzącym oraz pracodawcą dla zatrudnionych w szkole pracowników. Z faktu tego wynika, że osoba taka nie może być pracownikiem szkoły, którą prowadzi, gdyż nie może być jednocześnie pracodawcą i pracownikiem, przede wszystkim z uwagi na brak cechy podporządkowania, która jest elementem konstrukcyjnym stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. Za ukształtowany w orzecznictwie, na gruncie art. 3 k.p., uznać należy pogląd, że pracodawcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność, a nie prowadzone przez nią przedsiębiorstwo jako zespół zorganizowanych składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2003 r., I PK 284/02, OSNP 2004 nr 17, poz. 297). Zapatrywania te przystają do sytuacji prowadzenia szkoły przez osobę fizyczną, gdyż to ona, a nie szkoła, jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Innymi słowy, I. N. „przeszła” ze szkoły, w której była pracownikiem, do przejętej szkoły, w której została pracodawcą.

Prawidłowe odczytanie art. 5 ust. 5m ustawy o systemie oświaty prowadzi do logicznego wniosku, że nauczyciel, który już złożył oświadczenie woli o zamiarze przejęcia szkoły do prowadzenia jako osoba fizyczna, nie jest adresatem normy, która upoważnia nauczycieli do złożenia oświadczenia o „odmowie przejścia” do tej szkoły, gdyż są to sytuacje wzajemnie się wykluczające. Skoro nauczyciel podejmuje decyzję o przejęciu szkoły do prowadzenia, to jednocześnie postanawia o przejściu do tej szkoły (w charakterze pracodawcy), a zatem jest wykluczony z kręgu osób uprawnionych do złożenia oświadczenia, że do przejmowanej szkoły nie przechodzi. Uznanie przeciwne skutkowałoby konkluzją, że ustawodawca upoważnił adresata normy do złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia, a to z kolei kłóci się z założeniem racjonalnego działania prawodawcy. Odnosząc te rozważania do okoliczności przedmiotowej sprawy zauważyć należy, że uchwała Rady Miejskiej w K. o przekazaniu Publicznej Szkoły Podstawowej w W. do prowadzenia osobie fizycznej została podjęta już w dniu 24 lutego 2011 r. Osobą tą była powódka I. N., która wyraziła zgodę na przejęcie szkoły już w dniu 19 stycznia 2011 r. Wprawdzie umowa została podpisana w dniu 18 maja 2011 r., ale składając w dniu 22 kwietnia 2011 r. oświadczenie o odmowie przejścia do przejmowanej szkoły powódka miała świadomość, że to ona jest osobą przejmującą szkołę. Powódka, składając oświadczenie w dniu 22 kwietnia 2011 r., pozostawała w mylnym przekonaniu, że osoba fizyczna przejmująca szkołę jest uprawniona do złożenia oświadczenia, przewidzianego w art. 5 ust. 5m ustawy, o odmowie przejścia do tej szkoły. To błędne przekonanie legło także u podstaw zaskarżonego wyroku.

Konsekwencją przyjęcia poglądu, że powódka podejmując decyzję o przejęciu Szkoły Podstawowej w W. nie była już w kręgu osób uprawnionych do złożenia oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej jest uznanie bezskuteczności oświadczenia złożonego przez nią w dniu 22 kwietnia 2011 r. Oświadczenie to nie wywołało skutku określonego w art. 5 ust. 5n ustawy o systemie oświaty, a więc rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela z dniem przekazania szkoły. Pozostaje do rozważenia, w jaki sposób rozwiązał się nauczycielski stosunek pracy powódki, która przejęła szkołę do prowadzenia jako osoba fizyczna. Nie ulega bowiem wątpliwości, że z dniem 31 sierpnia 2011 r. stosunek pracy I. N., jako nauczyciela i jednocześnie dyrektora Publicznej Szkoły Podstawowej w W., przestał istnieć.

Gdy chodzi o umowny stosunek pracy, to jego ustanie nastąpić może wyłącznie przez rozwiązanie (art. 30 § 1 i 2 k.p.) lub wskutek wygaśnięcia (art. 63 k.p.). O właściwej kwalifikacji decydują okoliczności faktyczne danej sprawy. W orzecznictwie przyjmuje się, że do wygaśnięcia stosunku pracy może dojść w pewnych nietypowych i wprost nieuregulowanych sytuacjach. Przykładem tego jest wyrok z dnia 7 kwietnia 2010 r. (II UK 357/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 258), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że stosunek pracy wspólnika z ograniczoną odpowiedzialnością, będącego prezesem jej jednoosobowego zarządu, wygasa z chwilą nabycia przez niego wszystkich udziałów w spółce. Judykat ten stanowi o tyle istotny punkt odniesienia dla sprawy niniejszej, że Sąd Najwyższy przyjął w nim konstrukcję wygaśnięcia stosunku pracy w sytuacji, w której dotychczasowy pracownik stał się pracodawcą i właścicielem spółki. Jest to bowiem zdarzenie (a nie czynność prawna), które powoduje odpadnięcie jednej z konstytutywnych cech stosunku pracy określonych w art. 22 § 1 k.p., a nadto zachodzi podobieństwo do śmierci pracownika, w sensie „uśmiercenia” statusu pracowniczego, zaś śmierć pracownika jest ustawową przyczyną wygaśnięcia stosunku pracy. Zbliżone zapatrywania przestawione zostały w sprawie objętej wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r., I PK 81/10 (OSNP 2012 nr 12, poz. 10). W stanie faktycznym przywołanej sprawy nastąpiła likwidacja zatrudniającej powódkę poradni specjalistycznej ZOZ i przejęcie świadczenia usług przez NZOZ utworzony przez powódkę, która domagała się odprawy pieniężnej. W stosunku do nauczyciela, który będąc pracownikiem szkoły publicznej przejmuje ją i staje się pracodawcą także można rozważać, zdaniem Sądu Najwyższego, przyjęcie konstrukcji wygaśnięcia stosunku pracy, gdyż art. 26 Karty Nauczyciela nie zawiera zamkniętego katalogu przypadków, w których dochodzi do wygaśnięcia stosunku pracy. Przepis art. 63¹ k.p. znajduje zastosowanie do nauczycieli w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela.

Okoliczności faktyczne rozpatrywanej sprawy wskazują jednak, że sposób rozwiązania stosunku pracy powódki był inny. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że do rozwiązania stosunku pracy I. N. doszło wskutek porozumienia stron. Sąd uwzględnił sekwencję zdarzeń, a więc przede wszystkim zawarcie umowy o przejęcie szkoły oraz uzgodnienia towarzyszące tej czynności i słusznie stwierdził, że stosunek pracy rozwiązał się za porozumieniem stron, jak wskazano w świadectwie pracy powódki. Ogólne reguły wykładni oświadczeń woli zawiera art. 65 § 1 k.c., który w § 1 nakazuje tłumaczyć określone oświadczenie woli tak, jak wymagają tego, ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Należy przy tym mieć na uwadze, że wola osób dokonujących czynności prawnych może być wyrażona wprost, czyli przez ustne lub pisemne złożenie określonego oświadczenia woli, jak również, o ile ustawa nie stanowi inaczej, w sposób dorozumiany, czyli przez każde zachowanie, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Nie można odmówić racji stronie pozwanej, która podnosiła, że zachowanie osób reprezentujących organ prowadzący było dla powódki czytelne i jasno wskazywało, że bez zgody powódki na zawarcie porozumienia co do rozwiązania stosunku pracy, umowa o przejęcie szkoły z powódką może w ogóle nie być podpisana. Nie ma więc zasadniczego znaczenia, co jest eksponowane w skardze, że powódka nie składała oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy w trybie porozumienia stron, gdyż ustalenie dotyczy porozumienia o charakterze dorozumianym. Gmina K. była stroną umowy o przejęcie szkoły publicznej jako organ prowadzący (art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty). Dyrektor szkoły publicznej uzgadnia sposób rozwiązania stosunku pracy także z organem prowadzącym szkołę, toteż zachodzi tożsamość podmiotowa po stronie pozwanej pozwalająca przyjąć, że porozumienie o charakterze dorozumianym zawarły podmioty właściwe.

Odnosząc się do samego żądania zasądzenia odprawy pieniężnej podkreślić trzeba, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie prezentowano pogląd, że odprawa przewidziana w art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela, przysługująca w razie rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym z powodu likwidacji szkoły, ma charakter świadczenia rekompensującego i łagodzącego sytuację nauczyciela, który z powodu likwidacji szkoły traci w ogóle pracę. Dlatego odprawa nie przysługuje ani nauczycielowi przenoszonemu w stan nieczynny z powodu likwidacji szkoły, ani przenoszonemu na własną prośbę lub za jego zgodą do innej szkoły także wówczas, gdy szkoła, w której był zatrudniony przed przeniesieniem, uległa likwidacji. Cel odprawy z zasady odpada wówczas, gdy nauczyciel ma zachowane źródło utrzymania w innej szkole (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., I PKN 712/00, OSNP 2003 nr 23, poz. 564, z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 701/00, OSNP 2003 nr 21, poz. 518). Także i ze względu na tę analogię zaskarżone rozstrzygnięcie jest prawidłowe. Rozwiązanie stosunku pracy z powódką w trybie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela nie nastąpiło ani przez złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu, ani wobec złożenia przez powódkę oświadczenia o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej (bezskutecznie), toteż I. N. nie nabyła prawa do odprawy pieniężnej na podstawie art. 20 ust. 2 Karty Nauczyciela. Co do braku prawa do odprawy znalazła się więc w takiej samej sytuacji, jak pozostali nauczyciele Szkoły Podstawowej w W., którzy przeszli do szkoły przekazanej.

Z wymienionych względów zarzuty skargi kasacyjnej, aczkolwiek w części nie pozbawione racji, nie doprowadziły do zakwestionowania rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, zaś rozważania poczynione wyżej na tle art. 5 ust. 5l - 5n ustawy o systemie oświaty, dają odpowiedź na pytania, stawiane przez skarżącą w formie zagadnień prawnych. Mając to na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c., zaś o kosztach postępowania kasacyjnego - na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z art. 398²¹ k.p.c.