Wyrok z dnia 2001-02-15 sygn. II CKN 390/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 390/00

Wyrok

z dnia 15 lutego 2001 r.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa B. L. przeciwko B. D. o zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 19 czerwca 1998 r. I Ca (...) - oddalił kasację i zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 2.000 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym w dniu 24.I.1997 r. do Sądu Rejonowego w K. powódka B. L. domagała się zasądzenia od pozwanej B. D. 11.000 złotych tytułem wykonania zapisu.

Sąd Rejonowy wyrokiem z 16.XII.1997 r. oddalił powództwo. Sąd ten poczynił między innymi następujące ustalenia. W dniu 12.X.1988 r. Państwowe Biuro Notarialne w S. dokonało ogłoszenia testamentu z 25.X.1985 r. sporządzonego przez zmarłego w dniu 11.I.1986 r. E. D. Z treści testamentu wynikało, że spadkodawca był członkiem spółdzielni mieszkaniowej oraz że prawo członkostwa i prawo do mieszkania lub podjęcia pieniędzy z książeczki mieszkaniowej przekazał swojej siostrzenicy - powódce. W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku Sąd Rejonowy w S. prawomocnym postanowieniem z 19.XII.1995 r. stwierdził, że spadek po E. D. na podstawie testamentu z 25.X.1985 r. nabyła w całości jego żona B. D. Uczestniczką postępowania o stwierdzenie nabycia spadku była powódka.

Stan oszczędności na książeczce mieszkaniowej spadkodawcy na dzień 4.VII.1985 r. wynosił 32.500 starych złotych, a wraz z odsetkami i premią gwarancyjną 146.682 stare złote. Na wniosek pozwanej zarząd spółdzielni w dniu 2.IV.1986 r. przyjął ją w poczet członków, w miejsce zmarłego męża z zaliczeniem jego okresu oczekiwania. Następnie, w dniu 21.I.1987 r. przyznano pozwanej lokal mieszkalny kategorii M-3, o powierzchni 47,1 m². W dniu 15.XII.1989 r. zarząd spółdzielni wyraził zgodę na przekształcenie prawa do powyższego lokalu na własnościowe, przy czym z tego tytułu pozwana w dniu 19.XII.1989 r. wpłaciła kwotę 1.370.250 starych złotych oraz kwotę 30.000 starych złotych. Na dzień 25.VI.1997 r. wartość własnościowego prawa do powyższego lokalu wynosiła 31.370 złotych, a udział członkowski 0,05 złotych.

Pismem z 11.IX.1995 r. pełnomocnik powódki wezwał pozwaną do wykonania zapisu testamentu, zaś w piśmie z 13.II.1996 r. zakreślił siedmiodniowy termin do wykonania zapisu, przy czym powódka miała uznać zapis za wykonany, o ile pozwana wpłaciłaby na jej rzecz połowę wartości zajmowanego mieszkania.

Sąd Rejonowy, oddalając powództwo, uwzględnił podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia. Zdaniem Sądu Rejonowego roszczenie powódki przedawniło się na podstawie art. 981 k.c. i art. 970 k.c. Skoro testament został ogłoszony 12.X.1988 r., to bieg terminu przedawnienia wynikający z art. 981 k.c. rozpoczął się w dniu 13.X.1988 r., a upłynął z dniem 13.X.1993 r. Pozew został wniesiony w dniu 24.I.1997 r., a więc po upływie terminu przedawnienia.

Sąd Wojewódzki w K. wyrokiem z 19.VI.1998 r. oddalił apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego. Sąd Wojewódzki nie podzielił poglądu wyrażonego w apelacji, że bieg terminu przedawnienia z art. 981 k.c. zaczyna się od chwili, gdy zapisobierca wezwie obciążonego do wykonania zapisu. W ocenie Sądu Wojewódzkiego przyjęcie takiej zasady godziłoby w pewność obrotu. Wobec brzmienia art. 970 k.c. Sąd Wojewódzki uznał za słuszne stanowisko Sądu pierwszej instancji, że właśnie następnego dnia po ogłoszeniu testamentu rozpoczął bieg termin przedawnienia dochodzonego przez powódkę roszczenia. Sąd Wojewódzki jednak zauważył, że z akt notarialnych wynika, iż powódka nie została zawiadomiona o ogłoszeniu testamentu. Dlatego nie można daty 13.X.1988 r. uznać za pewny początek przedawnienia. Za datę pewną, w której powódka bez wątpienia wiedziała o treści zapisu, Sąd Wojewódzki przyjął dzień 21.X.1988 r., w której to dacie zawiadomiła ona zarząd spółdzielni mieszkaniowej, iż na mocy zapisu testamentowego, którego otwarcie nastąpiło 12.X.1988 r., przypadło jej własnościowe prawo do lokalu. Przynajmniej więc od daty 22.X.1988 r. mogła skutecznie wystąpić przeciwko pozwanej o wykonanie zapisu, czego nie uczyniła przed upływem przedawnienia.

W kasacji od wyroku Sądu Wojewódzkiego, opartej tylko na podstawie naruszenia prawa materialnego, powódka zarzuciła błędną wykładnię przepisów art. 970 k.c. i art. 981 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna. Przepis art. 981 k.c. stanowi, że roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu. W cytowanym przepisie nie określono, kiedy następuje wymagalności zapisu.

Drugi z rozważanych przez Sąd obu instancji przepisów - art. 970 k.c. przewiduje, że w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Skarżąca ma rację, że treść art. 970 k.c. nie upoważnia do przyjmowania, że wymagalność roszczenia o wykonanie zapisu następuje niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Działoby się tak, gdyby obowiązek wykonania zapisu w określonym czasie obciążał spadkobiercę z mocy samego prawa, niezależnie od zgłoszenia żądania przez uprawnionego zapisobiercę. Tymczasem w art. 970 k.c. mowa jest o żądaniu wykonania zapisu. Przepis ten określa pierwszy możliwy termin do skutecznego wezwania o wykonanie zapisu, więc dopiero wezwanie powoduje wymagalność roszczenia. Nie oznacza to jednak, że zaskarżony wyrok jest wadliwy.

Przepis art. 981 k.c. jest jednym z przepisów szczególnych, o jakich mowa w art. 118 k.c. Szczególny charakter tego przepisu sprowadza się do ustalenia krótszego terminu przedawnienia roszczenia z tytułu zapisu. Termin lat dziesięciu z art. 118 k.c. zastąpiony został terminem lat pięciu. Jednakowoż nie ma uzasadnionych przyczyn dla których należałoby obok art. 118 k.c. wyłączać także zastosowanie innych przepisów o przedawnieniu roszczeń, zamieszczonych w części ogólnej k.c. Przepisy te mają więc zastosowanie. Wedle art. 120 § 1 k.c. jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w który roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Z art. 970 k.c. wynika, że najwcześniej możliwym terminem do wystąpienia przez zapisobiercę z żądaniem wykonania zapisu jest dzień, w który dowiedział się on o ogłoszeniu testamentu. Porównując treść przepisów art. 120 § 1 k.c., art. 970 k.c. i art. 981 k.c. uznać trzeba, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o wykonanie zapisu rozpoczyna się od dnia, w który zapisobierca dowiedział się o ogłoszeniu testamentu; zasady tej wówczas tylko nie stosuje się, gdy spadkodawca wskazał termin wykonania zapisu.

Sąd Wojewódzki, mimo podzielenia poglądu Sądu pierwszej instancji, że bieg przedawnienia należy liczyć od następnego dnia po ogłoszeniu testamentu, przyjął prawidłowo za początek biegu przedawnienia w konkretnej sprawie datę, w której powódka bez wątpienia wiedziała o ogłoszeniu testamentu. Między tą nie kwestionowaną w kasacji datą (21.X.1988 r.) a datą wytoczenia powództwa o wykonanie zapisu upłynął pięcioletni termin z art. 981 k.c.

Z powyższych względów i na mocy art. 393¹² k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.