Wymagalność zapisu, moment początkowy żądania wykonania zapisu

Zgodnie z art. 970 k.c. w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

W doktrynie i orzecznictwie nie ma jednolitego stanowiska co do rozumienia powołanego przepisu. Sąd rozpoznający połączone sprawy stanął na stanowisku, iż powołany art. 970 zdanie pierwsze k.c. nie wyznacza daty wymagalności roszczeń zapisobiercy zapisu zwykłego, a jedynie chwilę, z której nadejściem zapisobierca może wystąpić z żądaniem wykonania zapisu i to także w sytuacji, kiedy termin na wykonanie zapisu został przez spadkodawcę wskazany w testamencie.

Do wymagalności zapisu zatem konieczne jest w każdej sytuacji podjęcie przez wierzyciela działania w postaci wezwania do jego spełnienia (vide: wyrok SA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2014r., VI ACa 130/13).

Powołany art. 970 zdanie pierwsze k.c. określa bowiem jedynie pierwszy możliwy termin do skutecznego wezwania o wykonanie zapisu (vide: wyrok SA w Białymstoku z dnia 18 lipca 2013r.,  I ACa 289/13; wyrok SN z dnia 15 lutego 2001r.,  II CKN 390/00).

Żądanie wykonania świadczenia natomiast określa do jakiej daty świadczenie powinno zostać spełnione. Dopiero więc żądanie spełnienia świadczenia pozwala na ustalenie terminu wykonania zobowiązania.

Zdaniem Sądu za wskazanym powyżej przyjęciem przemawia zarówno treść art. 970 zdanie pierwsze k.c., jak również art. 973 k.c. W pierwszym z powołanych przepisów mowa o terminie w jakim zapisobierca może żądać wykonania zapisu. Może to zatem nastąpić albo niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu, albo w innym terminie, który został wskazany przez spadkodawcę.

W ocenie Sądu nie ma podstaw, aby uznać, iż żądanie wykonania zapisu, o którym mowa w omawianym przepisie, odnosi się wyłącznie do sytuacji w której termin wykonania zapisu nie został oznaczonych przez spadkodawcę. Z kolei drugi z powołanych przepisów (art. 973 k.c.) stanowi, iż jeżeli osoba na której rzecz został uczyniony zapis, nie chce lub nie może być zapisobiercą, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania, powinien jednak w braku odmiennej woli spadkodawcy wykonać dalsze zapisy.

Uwzględniając treść powołanych przepisów, które niewątpliwie ze sobą korespondują, Sąd wysnuł wniosek, że zamiarem ustawodawcy było, aby to wyłącznie od woli zapisobiercy zależało czy skorzysta on z zapisu uczynionego na jego rzecz (vide: wyrok SN z dnia 28 października 2004r.,  III CK 461/03).

Wyrok SA w Poznaniu z dnia 25 września 2018 r., I ACa 1237/17

Standard: 20009 (pełna treść orzeczenia)

O chwili wykonania zapisu stanowi z kolei art. 970 KC. Zgodnie z tym przepisem w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Jednakże zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

Przyjmuje się zatem, że w braku stosownych dyspozycji testamentowych zapisobierca może żądać wykonania zapisu zwykłego niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Ustawa łączy powstanie wymagalności roszczenia wynikającego z zapisu z nie do końca określonym momentem „niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu”.

Pojęcie „niezwłocznie” bywa z reguły rozumiane jako odpowiadające sformułowaniu „bez nieuzasadnionej zwłoki”. Przesuwa to ciężar oceny na konkretny stan faktyczny i uzależnia tę ocenę od okoliczności sprawy. Dlatego należy przyjąć, że chwilę powstania definitywnego obowiązku spełnienia świadczenia przez osobę obciążoną wyznacza wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia (do wykonania zapisu). Jeżeli obciążony nie spełni świadczenia po wezwaniu, wystąpi opóźnienie lub zwłoka dłużnika z konsekwencjami przewidzianymi w przepisach o wykonaniu zobowiązań.

Wyrok SA w Gdańsku z dnia 7 marca 2018 r., V ACa 676/13

Standard: 19494 (pełna treść orzeczenia)