Postanowienie z dnia 1999-06-24 sygn. II CKN 298/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 298/99

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 24 czerwca 1999 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Kazimierz Zawada

Sędziowie SN: Zdzisław Świeboda (sprawozdawca), Hubert Wrzeszcz

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 1999 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w G. przeciwko Małgorzacie K. o uznanie za bezskuteczną czynności zniesienia współwłasności nieruchomości, na skutek kasacji powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 grudnia 1998 r., postanowił oddalić kasację.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 1998 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Bielsku-Białej z dnia 4 czerwca 1998 r. oddalające wniosek pozwanej o odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej i odrzucił pozew. Zdaniem Sądu Apelacyjnego wierzytelność Skarbu Państwa - Urzędu Skarbowego w G. wynika z zobowiązań podatkowych męża pozwanej z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku od towarów i usług oraz nie wpłaconych zaliczek na podatek dochodowy, które to zobowiązania zostały ściśle w decyzji Urzędu Skarbowego określone. Sposób dochodzenia tych wierzytelności został ustalony w ustawie o zobowiązaniach podatkowych i kodeksie postępowania administracyjnego, a od 1 stycznia 1998 r. w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.). Wierzytelności te nie mają charakteru cywilnoprawnego, a tylko publicznoprawny i do nich przepisy art. 527-532 k.c. nie mają zastosowania. Wymienione akty prawne, a zwłaszcza ordynacja podatkowa, regulują odpowiedzialność podatkową podatnika i osób trzecich; dla takich wierzytelności droga sądowa nie jest dopuszczalna.

W kasacji strona powodowa wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia i o oddalenie zażalenia pozwanej od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Bielsku Białej z dnia 4 czerwca 1998 r. Skarżący opiera kasację na podstawie wymienionej w art. 393¹ pkt 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sprawie istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, czy rozpoznawana sprawa jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. Według tego przepisu kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).

Artykuł 2 § 1 i 3 k.p.c. stanowi, że do rozpoznania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. Z treści przytoczonych przepisów można wyprowadzić wniosek, że ustalenie pojęcia sprawy cywilnej nie może zatem opierać się na kryterium sposobu ochrony prawnej danego zakresu stosunków. Pojęcie to wiąże się najściślej z pojęciem prawa cywilnego i jego zakresem. Jako kryterium miarodajne dla właściwego wyjaśnienia pojęcia sprawy cywilnej przyjąć należy zakres stosunków społecznych i prawnych, z których dana sprawa wynika. "Sprawą cywilną" będzie każda sprawa dotycząca ochrony praw podmiotowych, wynikająca ze stosunków unormowanych przez prawo cywilne. Skoro prawo cywilne reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi (art. 1 k.c.), przeto przez sprawy cywilne rozumieć należy sprawy dotyczące ochrony praw podmiotowych wynikłe ze stosunków cywilnoprawnych normowanych prawem cywilnym, bez względu na to, między jakimi podmiotami one zachodzą i czy chodzi w nich o prawa i interesy indywidualne jednostek, czy też o prawa i interesy Państwa.

W rozpoznawanej sprawie wierzyciel domaga się ochrony skargą pauliańską swej wierzytelności powstałej nie ze stosunku cywilnoprawnego, ale ze stosunku administracyjnoprawnego; charakter tej wierzytelności nie jest cywilnoprawny, a tylko publicznoprawny. Organ podatkowy wydał decyzję ustalającą zobowiązania podatkowe, a w tym postępowaniu nie występowała charakterystyczna dla stosunków cywilnoprawnych równorzędność podmiotów tych stosunków i wzajemność (ekwiwalentność) ich świadczeń, lecz stosunki kształtowane w drodze zarządzenia administracyjnego, opartego na zasadzie nadrzędności, w których jedna strona występowała w charakterze organu administracyjnego. Dla takich stosunków prawnych, a ściślej wierzytelności, nie jest dopuszczalna przewidziana w art. 527 i nast. k.c. ochrona. Zasadnie zatem Sąd drugiej instancji w uwzględnieniu zażalenia pozwanej zmienił zaskarżone postanowienie i odrzucił pozew. Słusznie Sąd Apelacyjny wskazał na akty prawne zapewniające wierzycielowi ochronę, w tym także na przepisy art. 29, 91, 107, 110, 111 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.).

W kasacji skarżący podnosi, że zarówno ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jak i ordynacja podatkowa nie przewidują takiej możliwości ochrony, jaką daje skarga pauliańska, która przysługuje również w odniesieniu do czynności dłużnika dokonanych wówczas, gdy powód nie był jeszcze wierzycielem. Dla takich wypadków, gdy jeszcze nie ustalono zobowiązania podatkowego, a zachodzi potrzeba ochrony wierzyciela w toku postępowania podatkowego, zanim zapadła decyzja co do wysokości zobowiązania, skarga pauliańska nie jest wyłączona, jeżeli wierzytelność była pewna co do zasady, bowiem określenie jej wysokości nie jest konieczne. Uzasadnieniem dla tej tezy jest to, że sprawa taka byłaby sprawą cywilną. Wierzytelność chroniona przez art. 527 i nast. k.c. musi istnieć i mieć charakter zaskarżalny. W rozpoznawanej sprawie zobowiązanie podatkowe zostało ustalone wydaną decyzją i ostatnie zastrzeżenia do niej się nie odnoszą.

Można zatem stwierdzić, że nie jest dopuszczalna w drodze sądowej ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art. 527 k.c.), jeżeli wierzytelność Skarbu Państwa wynika z wydanej decyzji organu podatkowego ustalającej zobowiązanie podatkowe dłużnika.

Z tych przyczyn kasacja uległa oddaleniu (art. 393¹² k.p.c.).