Postanowienie z dnia 2013-09-10 sygn. I UK 104/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I UK 104/13

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 10 września 2013 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy w sprawie z odwołania Andrzeja W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K. o emeryturę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 września 2013 r., skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 13 listopada 2012 r. (...), odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r. (...), Sąd Apelacyjny w K. oddalił apelację ubezpieczonego Andrzeja W. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z dnia 11 stycznia 2012 r. (...), w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K. o emeryturę.

Od wyroku Sądu Apelacyjnego ubezpieczony wniósł skargę kasacyjną, w której wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania uzasadnił w pierwszej kolejności powołaniem się na nieważność postępowania "w zakresie w jakim toczyło się ono przed Sądem Okręgowym w K., przy braku uwzględnienia powyższej okoliczności z urzędu przez Sąd Odwoławczy". Według skarżącego nieważność postępowania przed Sądem pierwszej instancji wynikała z wadliwego umocowania pełnomocnika procesowego organu rentowego. Nadto - w ocenie skarżącego -potrzeba rozpoznania skargi jest również podyktowana koniecznością dokonania wykładni art. 386 § 4 k.p.c., który wywołuje rozbieżności w orzecznictwie sądów w zakresie, w jakim stanowi, że w przypadku nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sporu, sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, "przy czym część judykatury ową możliwość rozumie jako powinność, a wręcz obowiązek Sądu, część natomiast jako decyzję pozostawioną do swobodnego uznania Sądu Odwoławczego, co wpływa w sposób bezpośredni na podstawy kwestionowania w skardze kasacyjnej braku rozstrzygnięcia o uchyleniu wyroku przez Sąd II instancji oraz na zagwarantowane w art. 172 ust. 1 Konstytucji prawo do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy". Ubezpieczony wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie w całości wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, a ponadto o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 398⁹ § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Z uwagi na to, że skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia prawomocnego wyroku wydanego przez sąd drugiej instancji (art. 398¹ § 1 k.p.c.), to przesłanką przyjęcia skargi do rozpoznania określoną w art. 398⁹ § 1 pkt 3 k.p.c., może być wyłącznie nieważność postępowania apelacyjnego. Ewentualna nieważność postępowania przed Sądem pierwszej instancji może być w postępowaniu kasacyjnym rozpatrywana wyłącznie w kontekście podniesionego w skardze zarzutu dopuszczenia się przez Sąd odwoławczy obrazy prawa procesowego przez nieuwzględnienie (z urzędu lub na wniosek strony) nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji, przy czym to uchybienie Sądu drugiej instancji musi mieć jeszcze istotny wpływ na wynik sprawy (art. 398³ § 1 pkt 2 k.p.c.). Skarżący nie powołuje się na nieważność postępowania przed Sądem odwoławczym (a takiej nieważności Sąd Najwyższy z urzędu nie dostrzega). Wobec tego pierwsza ze wskazanych we wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania okoliczności - jako nieodnosząca się do nieważności postępowania apelacyjnego - nie stanowi przesłanki przyjęcia skargi do rozpoznania.

Należy przy tym uwzględnić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wskazywano, iż dyrektor oddziału ZUS (samodzielnie, bez potrzeby legitymowania się odrębnym upoważnieniem pochodzącym od Prezesa ZUS) może udzielić radcy prawnemu (a także innemu pracownikowi ZUS) pełnomocnictwa do zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok z dnia 8 stycznia 2008 r. I UK 172/2007 OSNP 2009/3-4 poz. 51 oraz uzasadnienie postanowienia z dnia 5 sierpnia 2005 r. II UZ 48/2005 OSNP 2006/11-12 poz. 196). Pogląd ten ma potwierdzenie w sposobie, w jaki ustawowo uregulowano zdolność sądową i procesową w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 460 § 1 k.p.c.). Skoro zdolność sądową i procesową w tych sprawach ma organ rentowy, a więc jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określona w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych właściwa do wydawania decyzji w sprawach świadczeń (art. 476 § 4 pkt 1 k.p.c.), a nie "cały" Zakład Ubezpieczeń Społecznych, którego działalnością kieruje Prezes ZUS, to zdolność sądowa i procesowa organu rentowego w rozumieniu art. 460 § 1 k.p.c. ma oparcie bezpośrednio w przepisach ustawy, a nie w treści pełnomocnictwa udzielonego przez Prezesa ZUS. Ustawowe wyposażenie organu rentowego w przymiot zdolności procesowej oznacza zdolność do dokonywania przez ten organ (czyli przez terenową jednostkę organizacyjną ZUS) wszelkich czynności procesowych, łącznie z udzielaniem pełnomocnictw (por. uchwały: z dnia 24 stycznia 2012 r. III UZP 3/2011 OSNP 2012/15-16 poz. 197 i z dnia 9 lutego 2012 r. I UZP 10/2011 OSNP 2012/23-24 poz. 291 oraz wyrok z dnia 16 czerwca 2009 r. I UK 24/2009 LexPolonica nr 2904513 i postanowienie z dnia 4 kwietnia 2012 r. I UZ 65/2011 OSNP 2013/7-8 poz. 99). Skoro Oddział ZUS w K., który wydał decyzję kwestionowaną przez ubezpieczonego w rozpoznawanej sprawie, jest bez wątpienia "jednostką organizacyjną" w rozumieniu art. 476 § 4 pkt 1 k.p.c., wyposażoną w zdolność sądową i procesową, to dyrektor tego Oddziału mógł samodzielnie udzielić pełnomocnictwa osobie zatrudnionej w tym oddziale (niebędącej radcą prawnym) do reprezentowania Oddziału w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, bez konieczności składania w tym względzie odrębnego dokumentu wystawionego przez Prezesa ZUS, z którego wynikałoby takie uprawnienie dyrektora. Udział tak umocowanego pełnomocnika procesowego w rozprawie przed Sądem pierwszej instancji w dniu 11 stycznia 2012 r. nie stanowił tym samym przesłanki stwierdzenia przez Sąd odwoławczy nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym, o której mowa w art. 379 pkt 2 k.p.c. Nie może więc być mowy o naruszeniu (oczywistym) tego przepisu.

Co się tyczy drugiej z przedstawionych w skardze okoliczności mających uzasadniać rozpoznanie skargi kasacyjnej (potrzeba wykładni art. 386 § 4 k.p.c.), to wywody skarżącego w tym względzie nie są adekwatne do podstawy faktycznej i prawnej kwestionowanego orzeczenia. Ubezpieczony uzasadnił potrzebę dokonania wykładni art. 386 § 4 k.p.c. twierdzeniem, że Sąd pierwszej instancji "nie rozpoznał istoty sporu". Tymczasem - jak wynika z materiału procesowego zgromadzonego w sprawie - istotą sporu było ustalenie, czy ubezpieczony spełnił wszystkie przewidziane prawem materialnym przesłanki konieczne do nabycia prawa do wnioskowanej przez niego emerytury. Organ rentowy odmówił skarżącemu prawa do emerytury, bo przyjął, że wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych (a ten warunek w sytuacji faktycznej i prawnej ubezpieczonego był niezbędny do nabycia prawa do emerytury). Tę okoliczność potwierdził Sąd Okręgowy, przyjmując w szczególności, że ubezpieczony w spornym okresie od 5 kwietnia 1983 r. do 2 grudnia 1988 r. świadczył pracę w ramach umowy agencyjnej, a nie w ramach stosunku pracy. Sąd pierwszej instancji przeprowadził więc analizę w zakresie, czy ubezpieczony spełnił łącznie warunki wymagane do nabycia emerytury i doszedł do wniosku, że decyzja organu rentowego jest prawidłowa. Tym samym niewątpliwie została rozpoznana "istota sprawy", a więc brak było podstaw do zastosowania przez Sąd drugiej instancji art. 386 § 4 k.p.c. Skoro nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego (potrzeby wykładni przepisów), uzasadniającego przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, problem prawny, którego wyjaśnienie nie miałoby żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2005 r. II PK 98/2005 OSNP 2006/1516 poz. 243), to przywołana przez skarżącego potrzeba wykładni art. 386 § 4 k.p.c., nie może być usprawiedliwioną przesłanką rozpoznania skargi.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania na podstawie art. 398⁹ § 2 k.p.c.