Wyrok z dnia 2002-05-08 sygn. III CKN 1015/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 1015/99

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia8 maja 2002 r.

Przewodniczący: SSN Gerard Bieniek.

Sędziowie SN: Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca), Bronisław Czech.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w L. wyrokiem z dnia 30 czerwca 1999 r. oddalił apelację pozwanego Dariusza Z. od wyroku Sądu Wojewódzkiego w L. z dnia 31 grudnia 1998 r., którym zasądzono od pozwanego na rzecz powoda Powiatu J. kwotę 10.567 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 września 1995 r. do dnia zapłaty. Sąd drugiej instancji podzielił dokonane przez Sąd Wojewódzki następujące ustalenia, przyjęte za podstawę faktyczną orzeczenia.

W dniu 30 listopada 1993 r. pozwany zawarł z Wojewódzkim Ośrodkiem do spraw Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w T. umowę, w której zobowiązał się do zorganizowania w ciągu dwóch miesięcy dwóch nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, skierowanych jako bezrobotne przez Rejonowy Urząd Pracy. Wojewódzki Ośrodek do spraw Zatrudnienia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zobowiązał się z kolei do zwrotu kosztów poniesionych przez pozwanego przy spełnieniu warunków określonych w umowie. Pozwany w wykonaniu umowy utworzył miejsce pracy dla kierowcy, nabył za kwotę 10.567 zł samochód marki Polonez i zatrudnił w charakterze kierowcy - zaopatrzeniowca Zdzisława P., który został skierowany do pracy przez Rejonowy Urząd Pracy w J. Skierowanie dotyczyło zatrudnienia go na stanowisku pracownika budowlanego, a nie kierowcy. W dniu 4 lipca 1994 r. powód zrefundował pozwanemu koszt utworzenia stanowiska pracy kierowcy. Po pewnym czasie okazało się, że przedstawione przez Zdzisława P. świadectwo kwalifikacyjne uprawniające go do pracy w charakterze kierowcy było nieprawdziwe. W tej sytuacji pozwany zatrudnił go w dniu 24 listopada 1995 r. jako pomocnika murarza, zaś w dniu 30 stycznia 1995 r. zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony z innym bezrobotnym niepełnosprawnym skierowanym przez Rejonowy Urząd Pracy w L. - Andrzejem S. i zatrudnił go w charakterze kierowcy.

Umowa w przedmiocie refundacji kosztów utworzenia stanowisk pracy zawierała postanowienie, zgodnie z którym w przypadku przesunięcia zatrudnionego kierowcy na inne stanowisko pracy obowiązkiem pozwanego było zatrudnienie w terminie dwóch miesięcy innego kierowcy. Pozwany tego terminu nie dotrzymał. Z własnej też winy, polegającej na tym, że nie sprawdził kwalifikacji zatrudnionego pierwotnie Z. P., musiał przesunąć go na inne stanowisko pracy.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji co do tego, że pozwany z własnej winy nie wykonał umowy. Uprawniało to powoda do skutecznego odstąpienia od umowy na podstawie art. 493 § 2 k.c. w części dotyczącej zwrotu kosztów utworzenia stanowiska pracy kierowcy i do żądania na podstawie art. 494 k.c. zwrotu swego świadczenia, to jest kwoty 10.670 zł.

Wyrok powyższy zaskarżył pozwany kasacją opartą na pierwszej podstawie kasacyjnej określonej w art. 393¹ § 1 k.p.c. Skarżący zarzucał naruszenie prawa materialnego, to jest art. 493 k.c. i 494 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie. W konkluzji wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zarzutom kasacji nie można odmówić słuszności. Uwzględniając powództwo Sąd Wojewódzki, a następnie Sąd Apelacyjny oddalając apelację pozwanego przyjęły konstrukcję następczej niemożliwości świadczenia, za którą ponosi odpowiedzialność jedna ze stron umowy, określoną w art. 493 k.c. Uznały bowiem, że świadczenie pozwanego polegające na zatrudnieniu niepełnosprawnego bezrobotnego w charakterze kierowcy stało się niemożliwe, bowiem pozwany z własnej winy nie sprawdził kwalifikacji zatrudnionej osoby, a gdy okazało się, że nie ma ona wymaganych kwalifikacji, zatrudnił co prawda innego niepełnosprawnego bezrobotnego na tym stanowisku, jednak już po upływie terminu określonego w umowie.

Należy zwrócić uwagę, że prezentowana w zaskarżonym wyroku konstrukcja następczej niemożliwości świadczenia rozumiana w taki sposób jest wadliwa. Przepis art. 493 k.c., powołany jako podstawa prawna orzeczenia, daje bowiem możliwość odstąpienia od umowy, jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana. Chodzi tu zatem o świadczenie, które było możliwe w dacie zawarcia umowy (w przeciwieństwie do sytuacji określonej w art. 387 k.c., który dotyczy niemożliwości pierwotnej), a stało się niemożliwe później.

Pojęcie niemożliwości świadczenia (niezależnie od tego, czy chodzi o niemożliwość pierwotną czy następczą) ma charakter obiektywny, co oznacza, że takiego świadczenia nie może spełnić nie tylko dłużnik, ale żadna inna osoba. Chodzi tu o świadczenie rzeczywiście niewykonalne (por. uchwałę SN z dnia 26 października 1984 r., III CZP 64/84, OSNC 1985, nr 7, poz. 87).

Wymagało zatem w okolicznościach sprawy rozważenia, czy zatrudnienie w charakterze kierowcy niepełnosprawnego bezrobotnego było rzeczywiście, obiektywnie, niemożliwe. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej, chociażby z tego względu, że pozwany zatrudnił ostatecznie w charakterze kierowcy inną osobę, tyle tylko, że nastąpiło to kilka dni po upływie terminu określonego w umowie. Wbrew temu, co przyjęły Sądy rozpoznające sprawę, nie chodziło tu o zatrudnienie Zdzisława P., co rzeczywiście było niemożliwe z uwagi na to, że nie miał uprawnień do pracy w charakterze kierowcy, ale o zatrudnienie jakiejkolwiek osoby niepełnosprawnej, skierowanej do pracy jako bezrobotna przez Rejonowy Urząd Pracy. Taka osoba ostatecznie została na stanowisku kierowcy zatrudniona (Andrzej S.). Trafnie zatem skarżący zarzucał naruszenie art. 493 § 2 k.c.

Błędna wykładnia tego przepisu doprowadziła w konsekwencji także do naruszenia art. 494 k.c. przez jego wadliwe zastosowanie, co zasadnie zarzucał skarżący. Jeżeli bowiem nie można mówić o prawie odstąpienia od umowy z powodu następczej niemożliwości świadczenia, to nie można również na podstawie tego przepisu zasądzać zwrotu świadczenia stronie od umowy odstępującej. Poza sporem natomiast jest, że skarżący zatrudnił Andrzeja S. po upływie terminu określonego w umowie. Jak ustalono w sprawie, zgodnie z treścią umowy w sytuacji, gdy zatrudniona jako kierowca osoba zostanie przeniesiona na inne stanowisko, w terminie dwóch miesięcy od daty ustania zatrudnienia kierowcy skarżący miał obowiązek zatrudnić inną osobę. Zatrudnienie to nastąpiło natomiast po upływie dwóch miesięcy i sześciu dni od przeniesienia Zdzisława P. do pracy na stanowisku pomocnika murarza (chociaż w terminie tym nowy kierowca już był zatrudniony, jednak na podstawie umowy zlecenia, a nie umowy o pracę). Kwestia ta zatem mogła podlegać ocenie sądu rozpoznającego sprawę w kategoriach ewentualnego niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 393¹³ k.p.c., a w części orzekającej o kosztach postępowania na podstawie art. 393¹⁹ k.p.c. w związku z art. 108 § 2 k.p.c.