Wyrok z dnia 1998-03-30 sygn. III CKN 330/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 330/97

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 30 marca 1998 r.

W razie wyrządzenia szkody polegającej na zagarnięciu rzeczy ruchomych, wierzyciel może żądać odsetek od kwoty stanowiącej równowartość zagarniętych rzeczy od daty wezwania o zapłatę tej kwoty.

Przewodniczący: sędzia SN M. Wysocka.

Sędziowie SN: G. Bieniek (sprawozdawca), G. Filcek.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 30 marca 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Jana W. przeciwko Leszkowi F. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 8 maja 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie

Powód Jan W. domagał się zasądzenia od pozwanego Leszka F. kwoty 49.007,80 zł z odsetkami od dnia 1 lipca 1989 r. tytułem odszkodowania za przywłaszczone mienie. Rozpoznając to żądanie Sąd Wojewódzki w Rzeszowie wyrokiem z dnia 2 marca 1995 r. uwzględnił powództwo do kwoty 41.158 zł z odsetkami od dnia 31 marca 1994 r., oddalając dalej idące żądanie. Ustalił przy tym, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Rzeszowie pozwany został uznany winnym popełnienia przestępstwa określonego w art. 204 § 2 k.k. i art. 167 § 1 k.k. z 1969 r., polegającego na przywłaszczeniu wyrobów gotowych i maszyn szwalniczych wartości 49.087,22 zł na szkodę powoda - jako właściciela przedsiębiorstwa zagranicznego. Sąd Wojewódzki w Rzeszowie wyrokiem z dnia 11 maja 1992 r. sygn. akt (...) umorzył to postępowanie karne na podstawie amnestii. Na podstawie opinii biegłego Sąd Wojewódzki ustalił w sprawie cywilnej, że wartość ruchomości zabranych przez pozwanego wynosi 41.158 zł i kwotę tę zasądził. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając rewizję powoda, wyrokiem z dnia 7 grudnia 1995 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego w części oddalającej powództwo i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania. Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Wojewódzki - po ponowieniu dowodu z opinii biegłego - ustalił, że wysokość szkody wyraża się kwotą 41.158 zł, przy czym szkodę wyrządzono dnia 1 sierpnia 1989 r. Skoro na rzecz powoda zasądzono poprzednim wyrokiem kwotę 41.158 zł z odsetkami od dnia 31 marca 1994 r., to Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 16 grudnia 1996 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za okres od dnia 1 sierpnia 1989 r. (czyli od daty wyrządzenia szkody) do dnia 30 marca 1994 r. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 8 maja 1997 r. zmienił to orzeczenie i oddalił powództwo o zasądzenie odsetek od dnia 1 sierpnia 1989 r. do dnia 31 marca 1994 r. Sąd ten podniósł, że także przy szkodzie wyrządzonej czynem niedozwolonym, odsetki ustawowe należą się wierzycielowi za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Opóźnienie to związane jest z wezwaniem o zapłatę, a powód nie wykazał, aby przed wytoczeniem powództwa wzywał pozwanego do zapłaty.

Wyrok ten zaskarżył kasacją powód, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 481 § 1 i art. 455 k.c. Wskazując na powyższe, wniósł o zmianę wyroku i zasądzenie odsetek za okres od dnia 1 sierpnia 1989 r. do dnia 30 marca 1994 r., lub jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest uzasadniona. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Jest to jedna z funkcji, jaką spełniają odsetki, a mianowicie funkcję odszkodowania za opóźnienie dłużnika w wykonaniu zobowiązania pieniężnego. Zobowiązanie pieniężne może przy tym mieć charakter pierwotnie pieniężny lub formę naprawienia szkody (w ramach art. 363 § 1 k.c.). Określenie, kiedy dłużnik jest w opóźnieniu, wynika z art. 455 k.c. W pierwszej kolejności decyduje ustalony przez strony termin spełnienia świadczenia lub właściwość zobowiązania; w razie braku tych przesłanek decyduje wezwanie dłużnika do wykonania zobowiązania (art. 455 k.c.). Cechą charakterystyczną roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych jest to, że na ogół ich wymagalność zbiega się z datą powstania szkody, chyba że data powstania szkody nie jest zbieżna z datą powzięcia przez poszkodowanego wiadomości o szkodzie i osobie sprawcy.

Wymagalność roszczenia nie jest jednak jednoznaczna z opóźnieniem dłużnika, dlatego też stan ich opóźnienia pojawia się dopiero wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy nastąpiło zagarnięcie pieniędzy. Wówczas, jak to przyjęto w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r. III PZP 18/70 (OSNCP 1971, z. 1, poz. 5) "wierzyciel może żądać odsetek od kwoty zagarniętej przez dłużnika od daty wyrządzenia szkody". Z istoty zagarnięcia pieniędzy wynika, że sprawca zagarnięcia wie, iż pieniądze w określonej kwocie należą do kogoś innego, a zatem jest w opóźnieniu od dnia popełnienia przestępstwa. Jest to wszakże wyjątek uzasadniony "właściwością zobowiązania", o której mowa w art. 455 k.c. Tej reguły nie sposób jednak stosować do każdej szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Brak ku temu dostatecznego uzasadnienia. Jeżeli zatem w konkretnej sprawie nastąpiło zagarnięcie rzeczy ruchomych w postaci wyrobów gotowych i maszyn szwalniczych, to przede wszystkim powodowi przysługiwało roszczenie windykacyjne (przywrócenia do stanu poprzedniego - art. 363 § 1 k.c.). Z takim żądaniem - pozasądowo - powód występował do pozwanego, co podnosi się w uzasadnieniu kasacji. Wszakże z żądaniem pieniężnym - i to w określonej wysokości - jako formą wynagrodzenia powstałej szkody, powód wystąpił dopiero poprzez wytoczenie powództwa. Wcześniej nie wzywał pozwanego do zapłaty, a w każdym razie tego nie wykazał. Trafnie zatem Sąd Apelacyjny przyjął, że dopiero doręczenie odpisu pozwu było wezwaniem o zapłatę, tak więc z tą datą należą się powodowi odsetki. Te odsetki zasądzono w prawomocnym już orzeczeniu Brak zatem podstaw prawnych do zasądzenia odsetek od daty wyrządzenia szkody, co skutkuje oddalenie kasacji (art. 393¹² k.p.c.).

OSNC 1998 r., Nr 12, poz. 209