Wyrok z dnia 1999-01-27 sygn. II CKN 165/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 165/98

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 27 stycznia 1999 r.

Nabywcy gruntu uszkodzonego wskutek eksploatacji górniczej nie przysługuje roszczenie z tytułu obniżenia plonów, jeżeli stan gruntu nie uległ pogorszeniu po dacie jego nabycia.

Przewodniczący: sędzia SN H. Pietrzkowski.

Sędziowie SN: S. Dąbrowski (sprawozdawca), K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego "O.(...)" - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. przeciwko (...) Spółce Węglowej SA - Kopalni Węgla Kamiennego "S.(...)" w G. o naprawienie szkody, na skutek kasacji powodowej Spółki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 września 1997 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe "O.(...)" - Spółka z o.o. w Z. wystąpiło z powództwem przeciwko (...) Spółce Węglowej SA w G. o zasądzenie kwoty 39.360 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 1 listopada 1994 r. tytułem odszkodowania za zmniejszenie w 1994 r. plonów w wyniku działalności górniczej Kopalni Węgla Kamiennego "S.(...)", będącej zakładem pozwanej.

Sąd Wojewódzki w Katowicach wyrokiem z dnia 27 lutego 1997 r. oddalił powództwo. Rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach. W dniu 26 listopada 1990 r. powód kupił dwie działki rolne o powierzchni 3,6676 ha i 4,5999 ha. Notariusz pouczył strony umowy m.in. o przepisach dotyczących rekultywacji w związku z występującymi szkodami górniczymi. Eksploatacja górnicza miała wpływ na obie działki do 1970 r. W jej wyniku doszło do różnicy obniżeń pomiędzy punktem najwyższym a najniższym o 1,5 m, a także do wzrostu zwilgotnienia gleby, wadliwego funkcjonowania rowu melioracyjnego i zniszczenia systemu drenarskiego.

Według klasyfikacji przeprowadzonej w 1970 r. na przedmiotowej nieruchomości występują trzy kompleksy rolniczej przydatności gleb: pszenno-dobry, zbożowo-pastewny i użytki zielono-średnie. Wskutek eksploatacji górniczej na przeważającym areale degradacja gruntu osiąga spadek bonitacji o jedną klasę, a w trzech przypadkach, gdzie zawilgocenie jest silniejsze, o więcej klas. Od dnia nabycia gruntów przez powódkę ich klasa nie uległa zmianie. Straty w plonach za 1994 r. wyniosły łącznie 19.254 zł 72 gr.

Sąd Wojewódzki stwierdził, że wprawdzie eksploatacja górnicza doprowadziła do zmian w stanie gruntu w porównaniu do 1970 r., to powodowa Spółka uszkodzony grunt nabyła w 1990 r., a od dnia nabycia gruntu jego stan nie uległ zmianie. Nabywca uiścił cenę stosowną do stanu gruntu i powinien mieć świadomość, że będzie uzyskiwał odpowiednio niższe plony niż z gruntu nieuszkodzonego. W ocenie Sądu Wojewódzkiego nie można w tym przypadku mówić o szkodzie w rozumieniu art. 91 ust. 1 Prawa geologicznego i górniczego, gdyż szkoda nie wystąpiła.

Apelację strony powodowej od powyższego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił wyrokiem z dnia 10 września 1997 r. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji, że powódka nie poniosła szkody wskutek działalności gospodarczej pozwanej.

W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego powódka zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 ze zm.) w związku z art. 548 § 1 k.c. przez przyjęcie, że nie przysługuje jej prawo do odszkodowania za straty w plonach z tego powodu, że nabyła grunt już dotknięty szkodą górniczą. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kwoty 19.254,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 8 października 1996 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody górnicze regulują przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 ze zm.). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przepisy tej ustawy mają także zastosowanie do szkód górniczych powstałych na skutek zdarzeń, które miały miejsce przed jej wejściem w życie.

W myśl art. 94 ust. 3 powołanej ustawy, naprawienie szkody w gruntach rolnych i leśnych następuje przez ich rekultywację. Nie wyłącza to odszkodowania pieniężnego za szkody poniesione w uprawach, przysługującego właścicielowi na podstawie art. 91 ust. 1 tej ustawy. W tym wypadku ustawa nie ogranicza obowiązku odszkodowawczego, a zatem zastosowanie ma art. 361 § 2 k.c., stanowiący, że naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). W ustalonym stanie faktycznym jest rzeczą oczywistą, że po stronie powodowej nie ma damnum emergens. Dochodzone roszczenie dotyczy utraconych korzyści.

Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu swojego orzeczenia trafnie zauważył, że powódka, kupując uszkodzony grunt, nie mogła spodziewać się wyższych plonów niż to wynikało z ówczesnego stanu gruntu. Artykuł 157 § 1 kodeksu zobowiązań, który był odpowiednikiem obecnego art. 361 § 2 k.c., przewidywał, że odszkodowanie obejmuje korzyść, której poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. W kodeksie cywilnym słowo "spodziewać" zastąpiono słowem "osiągnąć". Dokonana zmiana ma charakter redakcyjny i nie oznacza, że zamiarem ustawodawcy było rozszerzenie pojęcia szkody w zakresie lucrum cessans. Niezależnie od brzmienia przepisu, obowiązek odszkodowawczy może dotyczyć tylko korzyści spodziewanych i utraconych, jeżeli bowiem korzyści nie były spodziewane, to w ogóle nie ma szkody. Dlatego nabywcy gruntu uszkodzonego wskutek eksploatacji górniczej nie przysługuje roszczenie z tytułu obniżenia plonów, jeżeli stan gruntu nie uległ pogorszeniu po dacie jego nabycia.

Wobec braku usprawiedliwionych podstaw kasacji Sąd Najwyższy na mocy art. 393¹² k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

OSNC 1999 r., Nr 9, poz. 148