Postanowienie z dnia 2001-01-17 sygn. IV CKN 1672/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 1672/00

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 17 stycznia 2001 r.

Przewodniczący: SSN Filomena Barczewska.

Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski, Marian Kocon (spr.).

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 29 maja 2000 r. oddalił zażalenie Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 8 grudnia 1999 r., którym tenże Sąd odrzucił pozew, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, skierowany przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście Powiatu G. U podłoża rozstrzygnięć Sądów niższych instancji legła przyjęta w kodeksie cywilnym konstrukcja instytucji Skarbu Państwa i pogląd, iż z samym sobą nie można prowadzić procesu.

Kasacja Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa - opartą na podstawie drugiej z art. 393¹ k.p.c. - zawiera zarzut naruszenia art. 1 i 2 k.p.c., i zmierza do uchylenia zaskarżonego postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z braku odmiennego uregulowania (art. 13 § 2 k.p.c.) żądanie przewidziane w art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) podlega rozpoznaniu w trybie procesu cywilnego. Cechą charakterystyczną procesu cywilnego odróżniającego go od innych rodzajów procesu, a również postępowania nieprocesowego, jest tzw. zasada dwustronności. Znaczy to, że w każdym procesie cywilnym muszą występować dwie strony i tylko dwie strony: tj., ogólnie ujmując, osoba, która występuje z powództwem w poszukiwaniu ochrony prawnej, i pozwany, czyli osoba, przeciwko której powództwo to jest skierowane. Strony w procesie są zawsze dwie, niezależnie od tego, ile podmiotów, tj. ilu współuczestników występuje po każdej z nich. Istnienie dwóch stron procesowych warunkuje możliwość toczenia się procesu. Gdyby w procesie występowała tylko jedna strona, co wyjątkowo może się zdarzyć w wypadku tzw. kumulacji stron procesowych, proces nie mógłby się toczyć i postępowanie musiałoby być umorzone. Przykładowo, gdy w procesie (majątkowym) po śmierci powoda pozwany staje się jego jedynym następcą prawnym albo gdy w toku procesu między dwoma osobami prawnymi dochodzi do ich połączenia (fuzji). Następuje wówczas brak jednej ze stron, w rezultacie którego postępowanie musi ulec umorzeniu, choćby dla jakichś względów było potrzebne ustalenie, czy zmarłemu powodowi służyła dochodzona wierzytelność lub inne prawo. Zgodnie z brzmieniem art. 33 k.c., Skarb Państwa jest osobą prawną. W stosunkach cywilnoprawnych jest podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego i nie należą do innych państwowych osób prawnych (art. 34 k.c.). Skarb Państwa jest jednak osobą prawną o szczególnych cechach. Odróżnia się od innych osób prawnych w szczególności tym, że pozbawiony jest siedziby oraz organów w rozumieniu art. 38 k.c. Ma on jedynie swoją strukturę organizacyjną, która w obrocie cywilnoprawnym, a także przy czynnościach procesowych występuje pod postacią stationes fisci. Skarb Państwa jest więc jednolitą i scaloną instytucją, stanowiącą jeden podmiot.

Nie sposób przeto dopuścić możliwości sporów sądowych między wskazanymi w pozwie organami Skarbu Państwa (stationes fisci Skarbu Państwa), jako stronami procesu. Rozstrzyganie sporów między stationes fisci Skarbu Państwa, na tle art. 37 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51, poz. 298 ze zm.), może mieć miejsce tylko poza systemem ochrony sądowej.

Zasadnie więc Sądy niższych instancji uznały, że nie może toczyć się proces cywilny pomiędzy dwoma organami administracji państwowej ("władzami"), jako organami Skarbu Państwa, tj. Ministrem Skarbu Państwa a Starostą Powiatu G., pomimo potrzeby, jak twierdzi skarżący, usunięcia istniejącej niezgodności między księgą wieczystą a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 393¹² k.p.c. jak w sentencji postanowienia.