Wyrok z dnia 2009-03-03 sygn. II KK 270/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KK 270/08

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 3 marca 2009 r.

II KK 270/08

Przewodniczący: Sędzia SN Andrzej Siuchniński (spr.).

Sędziowie: SN Ewa Strużyna, SA del. do SN Eugeniusz Wildowicz.

Prokurator Prokuratury Krajowej: Wincenty Grzeszczyk.

Sąd Najwyższy w sprawie Dariusza L. skazanego z art. 291 § 1 k.k. i innych po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 3 marca 2009 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 11 czerwca 2008 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 18 lutego 2008 r., uchyla wyrok Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 18 lutego 2008 r. uznał Dariusza L. za winnego tego, że:

"w dniu 24 maja 2007 r. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z ustalonymi dwiema nieletnimi, użył przemocy wobec Waldemara R. w ten sposób, że przytrzymywał go uniemożliwiając poruszanie się, podczas gdy jedna z nieletnich uderzała pokrzywdzonego po twarzy, tłukąc mu okulary optyczne, zaś obie nieletnie przeszukały odzież pokrzywdzonego i wyjęły z jego kieszeni pieniądze w kwocie 10 złotych oraz telefon komórkowy marki Siemens, które to przedmioty sprawcy zabrali następnie w celu przywłaszczenia, powodując straty o łącznej wysokości 210 zł na szkodę ww. pokrzywdzonego", tj. czynu z art. 280 § 1 k.k. i za to na podstawie art.

280 § 1 k.k. wymierzył mu karę 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 k.k. karę 50 stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30 zł;

"w dniu 8 czerwca 2007 r. w W. ukrywał telefon komórkowy marki Samsung X 640 o wartości 300 zł, uzyskany za pomocą czynu zabronionego, tj. rozboju dokonanego w dniu 18 maja 2007 r. w W. na osobie Karola S., działając w ten sposób na szkodę Karola S.", tj. czynu z art. 291 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 291 § 1 k.k. wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. Sąd wymierzył skazanemu karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Od tego wyroku apelację wniósł skazany oraz jego obrońca.

Skazany podniósł w apelacji zarzut:

1. naruszenia prawa procesowego, tj. art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k. i art. 410 k.p.k.;
2. błędu w ustaleniach faktycznych;
3. rażącej niewspółmierności wymierzonej kary.

W oparciu o te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Obrońca skazanego w apelacji podniósł zarzut:

1) naruszenia prawa procesowego, tj. art. 4 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.

2) obrazy prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 k.k. poprzez jego zastosowanie do czynu przypisanego skazanemu, "pomimo, iż zastosowanie powinny mieć art. 119 § 1 k.w. w zw. z art. 130 § 3 k.w.".

Obrońca skazanego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie Dariusza L. "od stawianych mu zarzutów."

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 11 czerwca 2008 r. zaskarżony wyrok zmienił w ten sposób, że:

- uznał, że czyn z pkt I aktu oskarżenia, opisany w pkt I wyroku, wyczerpuje dyspozycję art. 119 § 1 k.w. i za ten czyn na podstawie art. 119 § 1 k.w. wymierzył skazanemu karę 30 dni aresztu;

- uchylił orzeczenie o karze łącznej.

Od tego wyroku, w części dotyczącej rozstrzygnięcia w zakresie czynu opisanego w pkt I wyroku Sądu Rejonowego oraz kary łącznej, kasację na niekorzyść skazanego wywiódł Prokurator Generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 119 § 1 k.w. i art. 130 § 3 k.w., polegające na błędnym uznaniu, że czyn przypisany Dariuszowi L., z uwagi na niewielkie natężenie przemocy użytej wobec pokrzywdzonego, która nie stanowiła gwałtu na osobie, nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 280 § 1 k.k., lecz wykroczenia z art. 119 § 1 k.w., podczas gdy pojęcia "użycie przemocy" z art. 280 § 1 k.k. i "gwałt na osobie" z art. 130 k.w. są tożsame, a tym samym nawet niewielkie natężenie przemocy użytej wobec pokrzywdzonego w celu dokonania zaboru jego mienia, wyczerpuje znamiona przestępstwa rozboju. Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna.

Rację ma skarżący, że Sąd Okręgowy uznając, iż czyn przypisany Dariuszowi L., z uwagi na niewielkie natężenie przemocy użytej wobec pokrzywdzonego, która nie stanowiła gwałtu na osobie, nie wyczerpuje znamion przestępstwa z art. 280 § 1 k.k., lecz wykroczenia z art. 119 § 1 k.w., w sposób rażący naruszył przepisy prawa materialnego wskazane w kasacji. Sąd Okręgowy uznając zasadność podniesionego w apelacji obrońcy zarzutu naruszenia art. art. 280 § 1 k.k. wskazał, że "w pełni akceptuje orzecznictwo Sądu Najwyższego odnośnie pojęcia przemocy na gruncie art. 280 § 1 k.k. w kontekście wartości zabranego mienia". Powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w postanowieniu z dnia 16 maja 2007 r., III KK 46/06, (OSNKW 2008, z. 4, poz. 24).

Podniósł, że zachowanie Dariusza L. nieprawidłowo uznane zostało jako przestępstwo rozboju z art. 280 § 1 k.k., bowiem przepis ten ma zastosowanie jako podstawa kwalifikowania zachowania przestępczego wówczas, gdy przemoc, tj. bezpośrednie użycie siły fizycznej, ale niestwarzające niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia, będzie służyła do kradzieży rzeczy, której wartość przekracza kwotę 250 zł. Jeżeli natomiast kradzież rzeczy o wartości nie większej jak 250 zł została dokonana przy użyciu tylko przemocy wobec osoby, a więc siły fizycznej o niewielkim natężeniu, to stanowić będzie wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. w zw. z art. 130 § 3 k.k.

Jak słusznie podniesiono w kasacji, Sąd odwoławczy pominął jednak, że pogląd ten nie był nigdy w pełni akceptowany, tak w orzecznictwie sądowym, jak i w doktrynie. W doktrynie podkreślano, iż zmiany wprowadzone w Kodeksie karnym z 1997 r. spowodowały dezaktualizację wcześniejszej linii orzecznictwa i piśmiennictwa, rozgraniczającej pojęcia "przemocy" i "gwałtu na osobie", w celu rozróżnienia przestępstwa rozboju od kradzieży zuchwałej. Uwzględnienie, zatem, kontekstu normatywnego, w jakim występują przepisy art. 280 § 1 k.k. i art. 130 § 3 k.w., powoduje, że brak jest podstaw do różnicowania zakresów tych pojęć (A. Zoll (red.): Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna, tom III, Zakamycze 2006; A. Marek, Prawo wykroczeń, Warszawa 2002). Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r., sygn. II KK 345/03, LEX nr 137456, stwierdził, iż w nowym stanie prawnym brak jest postaw do różnicowania pojęć "gwałtu na osobie" i "przemocy" i, że "przemoc" uznać należy za synonim "gwałtu".

Ta sporna kwestia znalazła swoje wszechstronne wyjaśnienie w dwóch uchwałach składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego: z dnia 30 czerwca 2008 r., sygn. I KZP 10/08 (OSNKW 2008/7/53) i z dnia 17 grudnia 2008 r., I KZP 27/08 (OSNKW 2009/1/1), mającej moc zasady prawnej, w których stwierdzono, że znaczenie normatywne zwrotów "przemoc wobec osoby", użytego w . 280 § 1 k.k. i "gwałt na osobie", użytego w art. 130 § 3 k.w. jest tożsame. Oznacza to, że sprawca zaboru mienia o wartości do 250 zł, stosując każdą formę przemocy, ponosi odpowiedzialność za przestępstwo określone w art. 280 § 1 k.k., a nie za wykroczenie z art. 119 § 1 k.k.

W obu uchwałach wskazano, że na gruncie wykładni językowej nie ma podstaw do przyjęcia, iż "gwałt na osobie" jest szczególną, kwalifikowaną stopniem intensywności, formą przemocy wobec osoby. Żadne względy semantyczne nie uzasadniają konkluzji, że gwałt stanowi tak nasiloną formę przemocy, iż stwarza ona zagrożenie co najmniej dla zdrowia ofiary i pozbawia ją możności i woli stawienia oporu. Sąd Najwyższy kategorycznie odrzucił kierunek wykładni systemowej, który wiódłby do uznania kradzieży dokonanej przy użyciu "słabszej" formy przemocy wobec osoby (nieosiągającej cech "gwałtu na osobie" w rozumieniu uchwały SN z 1975 r.), za wykroczenie określone w art. 119 § 1 k.w. Odmiennemu stanowisku sprzeciwia się, w ocenie Sądu Najwyższego, podstawowa zasada wykładni systemowej, tj. założenie niesprzeczności systemu prawa.

W świetle powyższych uchwał pogląd Sądu odwoławczego nie mógł zostać zaakceptowany, tym bardziej, że sąd ten, poza powołaniem się na tezę postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2007 r., III KK 46/06, nie uzasadnił szerzej swego stanowiska, nie wskazał żadnych argumentów przemawiających jego zdaniem za tym, iż zakresy pojęciowe zwrotów "gwałt na osobie" i "przemoc" nie są tożsame.

Stwierdzić należy zatem, że w wyniku błędnej interpretacji znamion przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k., w zestawieniu z treścią unormowania art. 130 § 3 k.w., doszło do rażąco wadliwego zastosowania przepisu prawa materialnego w odniesieniu do czynu przypisanego Dariuszowi L.

W tej sytuacji wyrok Sądu odwoławczego w zaskarżonej części należało uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.