Uchwała z dnia 1995-10-11 sygn. III CZP 137/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 137/95

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 11 października 1995 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: F. Barczewska, T. Wiśniewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. przeciwko Zdzisławowi K. i Anieli K. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 11 października 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Białymstoku, postanowieniem z dnia 27 czerwca 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy wraz ze zniesieniem wspólności spółdzielczego prawa do lokalu wygasa solidarna odpowiedzialność współmałżonków za zobowiązania względem Spółdzielni mieszkaniowej z tytułu czynszu?"

podjął następującą uchwałę:

Zniesienie przez sąd wspólności spółdzielczego prawa do lokalu pozostaje bez wpływu na określoną w art. 30 § 1 k.r.o. odpowiedzialność solidarną obojga małżonków za zapłatę opłat związanych z używaniem spółdzielczego lokalu mieszkalnego.

Uzasadnienie

Z ustaleń przytoczonych przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku uwzględniającego w całości powództwo o zapłatę opłat związanych z użytkowaniem lokalu wynika, że przydział lokalu mieszkaniowego nr 136 przy ul. Waszyngtona 14 w B. nastąpił w czasie trwania małżeństwa i wspólności majątkowej małżonków Anieli i Zdzisława K. Spółdzielcze prawo do lokalu, uwzględniające potrzeby całej rodziny, w tym małoletnich dzieci, stanowiło przedmiot majątku wspólnego wymienionych małżonków K. Zadłużenie na dzień 31 grudnia 1993 r. za mieszkanie pozwanych wynosiło kwotę dochodzoną pozwem, tj, 6.647.200 zł w starej walucie. Z dniem 1 lutego 1993 r. ustała wiążąca małżonków ustawowa wspólność majątkowa (art. 52 k.r.o.) oraz wspólność spółdzielczego prawa do lokalu (art. 215 § 2 Prawa spółdzielczego). Zniesienie wspólności spółdzielczego prawa do lokalu nie zwalnia - w ocenie Sądu Rejonowego - pozwanych od solidarnego obowiązku uiszczenia opłat związanych z używaniem lokalu. Wnioski stron i twierdzenia na ich poparcie, a zmierzające do ustalenia tego obowiązku w stosunku do każdego z pozwanych w połowie lub w mniejszej części Sąd Rejonowy odrzucił, wskazując, że pozwani nadal pozostają w związku małżeńskim.

Wyrok ten zaskarżyła pozwana Aniela K. W osobiście sporządzonej rewizji skarżąca dowodziła, że skoro zaległości czynszowe, w tym także za okres objęty pozwem, zapłaciła w połowie, to dalsze żądanie spółdzielni z tego tytułu powinny być w stosunku do niej oddalone.

Rozpoznając rewizję pozwanej Sąd Wojewódzki powziął poważne wątpliwości zawarte w sformułowanym zagadnieniu prawnym, w brzmieniu przytoczonym na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym, którego zasadnicze elementy przytoczone zostały powyżej, nie ulega wątpliwości, że pozwani - mający dzieci, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie - stanowili rodzinę w rozumieniu art. 30 § 1 k.r.o. W myśl tego przepisu, oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodzinnych. Zważywszy, że stosowanie art. 30 k.r.o. uzależnione jest od istnienia rodziny w sensie prawnym, a rodzina pozwanych obejmuje i osoby, których zwykłe potrzeby mogą być zaspokajane tylko łączne, nie zachodzi potrzeba rozważania istnienia czy też nieistnienia stanu separacji faktycznej. Problem ten w rozważanym stanie faktycznym (składzie osobowym tej rodziny) pozostaje bez wpływu na wykładnię i stosowanie art. 30 k.r.o. w odniesieniu do praw i obowiązków małżonków. Jeżeli zatem małżeństwo pozwanych trwało w okresie objętym niniejszym pozwem o zapłatę, to należy stosować postanowienia art. 23-30 k.r.o. Stosowanie zaś art. 30 k.r.o. nie zależy od rodzaju istniejących między małżonkami stosunków majątkowych. Chodzi tu zarówno o zasadę ustawowej wspólności majątku dorobkowego, uregulowaną w art. 31 k.r.o. (jej zmianę, wyłączenie lub ustanie w czasie trwania małżeństwa), jak i wspólność spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, określoną jako przymusową (art. 215 § 2 i 3 Prawa spółdzielczego). Małżonkowie nie mogą bowiem jej ani zmienić, ani wyłączyć. Odmienność uregulowania co do sposobu powstania i ustania wspólności spółdzielczego prawa do lokalu wskazuje tylko na szczególne potraktowanie tego składnika majątkowego. Wiąże się to z charakterem lokalu mieszkalnego jako dobra wspólnego, służącego zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych nie tylko członka spółdzielni ale i innych osób.

Korzystanie z lokalu mieszkalnego może opierać się na tytule prawnorodzinnym. Takie uregulowanie pozostaje jednak bez wpływu na odpowiedzialność solidarną małżonków określoną w art. 30 § 1 k.r.o. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie przewidują możliwości umownego wyłączenia przez małżonków tej odpowiedzialności solidarnej. Służy ona ochronie interesów wierzycieli. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że małżonkowie odpowiadają za zobowiązania na podstawie art. 30 k.r.o. zarówno majątkiem wspólnym, jak i przedmiotami majątkowymi należącymi do ich majątków odrębnych. Sformułowanie art. 30 § 1 k.r.o. wskazuje na możliwość bezpośredniego stosowania do małżonków przepisów traktujących o zobowiązaniach solidarnych (art. 366 i nast. k.c.). Kwestia zakresu stosowania art. 30 § 1 k.r.o. i wykładni pojęcia zwykłych potrzeb rodziny nie była przedmiotem wysuniętych wątpliwości. Dlatego tylko na marginesie zauważyć należy, że opłacanie należności związanych z korzystaniem z mieszkania, tak spółdzielczego, jak i kwaterunkowego, traktowane było jako świadczenie normalne, wynikające z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny w rozumieniu art. 30 § 1 k.r.o. i ze skutkami z tego przepisu wynikającymi. Mianowicie, w orzeczeniu z dnia 29 października 1995 r. II CR 635/54 (OSNCP 1956, poz. 102) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zobowiązania wynikające z zawartej przez jednego z małżonków umowy najmu lokalu mieszkalnego, przeznaczonego na zamieszkanie małżonków, należą do zobowiązań zaciągniętych przez jednego z małżonków w zwykłych sprawach rodzinnych. Stosownie zaś do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 1977 r. I CR 277/77 ("Nowe Prawo" z 1980 r., z. 1, s. 160 oraz "Przegląd orzecznictwa i piśmiennictwa z zakresu prawa spółdzielczego" - roczniki Spółdzielczego Instytutu Badawczego z 1980 r., nr 18, s. 87 i nast.) za należności czynszowe spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, zgodnie z art. 30 k.r.o., są solidarnie odpowiedzialni oboje małżonkowie, nawet z majątku odrębnego każdego z nich, a nie tylko ten z małżonków, który jest członkiem spółdzielni.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne jak w sentencji uchwały.

OSNC 1996 r., Nr 1, poz. 16