Wyrok z dnia 2010-09-28 sygn. I ACa 733/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACa 733/10

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

z dnia 28 września 2010 r.

Skład orzekający: SSA Monika Koba (przewodniczący), SSA Marek Machnij, SSA Maryla Domel-Jasińska (sprawozdawca).

Uzasadnienie

Powód - kurator "R. P." sp. z o. o. w B. złożył przeciwko tej spółce pozew o jej rozwiązanie. Wywiódł w uzasadnieniu pozwu, że jedynym wspólnikiem pozwanej jest "R. V. f. Z. S. M.," który odwołał osobę pełniącą funkcję prezesa w jednoosobowym zarządzie spółki i nie powołał nowego zarządu, co skutkowało ustanowieniem kuratora spółki na podstawie art. 42 k.c. Spółka od kilku lat nie prowadzi działalności, zaś ostatnie sprawozdanie do KRS złożyła w 2005 r. Kurator zwołał nadzwyczajne zebranie wspólników lecz przedstawiciel jedynego wspólnika nie stawił się na nie, zaś z informacji uzyskanych przez kuratora wynika, że wspólnik ten utracił zainteresowanie bytem i funkcjonowaniem spółki. W 2003 r. prowadzone było postępowanie upadłościowe spółki, które umorzono z uwagi na brak majątku.

Powód podniósł, iż niemożliwe okazało się osiągnięcie celu spółki, jak również zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki, które uzasadniają rozwiązanie spółki w oparciu o art. 271 pkt. 1 k.s.h. Ustanowiony dla pozwanej kurator procesowy wniósł o przekazanie sprawy do sądu rejestrowego, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie powództwa i przyznanie kosztów procesu.

Kurator procesowy zarzucił, że kurator powołany na podstawie art. 42 k.c. powinien postarać się o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację, lecz nie posiada on legitymacji do wytoczenia powództwa o rozwiązanie spółki. Jego umocowanie dotyczy wyłącznie czynności faktycznych i prawnych, zmierzających do ustanowienia organów spółki, bądź podjęcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki. Kurator ten może również sygnalizować sądowi rejestrowemu potrzebę podjęcia czynności na podstawie art. 25 ustawy o KRS.

Wyrokiem z dnia 12 maja 2010r. Sąd Okręgowy - Sąd Gospodarczy w B. oddalił powództwo i przyznał kuratorowi procesowemu stosowne koszty procesu. Sąd I instancji ustalił, że pozwana Spółka istnieje od 30 sierpnia 2001 r., a jedynym jej wspólnikiem jest "R. V. f. Z. S. M." Spółka nie posiada zarządu, gdyż ostatni członek zarządu został odwołany z pełnionej funkcji w dniu 16 lutego 2007 r.

Postanowieniem z dnia 2 czerwca 2008 r. Sąd Rejonowy w B. Wydział Rodzinny i Nieletnich ustanowił dla pozwanej spółki kuratora w osobie M. P., celem reprezentowania jej praw, do podejmowania wszystkich czynności zarządu, w szczególności czynności zmierzających do likwidacji i rozwiązania spółki oraz wykreślenia jej z rejestru. Postanowieniem z dnia 20 listopada 2006 r. zostało wobec pozwanej umorzone postępowanie upadłościowe, wobec braku środków finansowych na dalsze jego prowadzenie.

Kurator pozwanej, ustanowiony na podstawie art. 42 k.c., podjął próbę powołania nowego zarządu spółki. Wyznaczył w tym celu dwukrotnie terminy nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników i zawiadomił o nich wspólnika. Wspólnik odmówił przyjęcia zawiadomień. Zasadnicze rozważania prawne w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy poprzedził uwagą natury ogólnej, wskazując, iż nie mógł zostać uwzględniony wniosek o przekazanie sprawy do sądu rejestrowego, gdyż "czym innym jest rozwiązanie spółki na podstawie art. 271 k.s.h., jak tego chciał powód, czym innym zaś rozwiązanie spółki w trybie ustawy o KRS". Skoro powód żądał rozwiązania spółki w oparciu o przepisy k.s.h., brak było podstaw do przekazania sprawy sądowi rejestrowemu.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż kurator sp. z o. o., ustanowiony na podstawie art. 42 k.c. nie posiada legitymacji do wystąpienia z powództwem o rozwiązanie tej spółki, w oparciu o art. 271 k.s.h. Zgodnie z treścią art. 271 k.s.h. poza przypadkami, o których mowa w art. 21 k.s.h., sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki, bądź na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu. Jeżeli zatem kurator prawa materialnego nie został wymieniony w art. 271 k.s.h. wśród podmiotów uprawnionych do złożenia pozwu o rozwiązanie spółki, a także nie można go uznać za członka spółki, ani za "organ państwowy", to nie można mu przyznać uprawnień wykraczających poza zakres określony w art. 42 k.c. W art. 42 k.c. z kolei nie ma mowy o rozwiązaniu spółki, lecz o jej likwidacji.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy powództwo oddalił, w oparciu o art. 271 k.s.h. a contrario i rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz.U. z 1982 r., Nr 27, poz. 197) w zw. z § 10 pkt. 23 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze. zm.).

Ubocznie jedynie Sąd Okręgowy zauważył, że w przypadku kuratora powołanego przez sąd rejestrowy ustawodawca wyraźnie w art. 29 ustawy o KRS przewidział uprawnienie takiego kuratora do wystąpienia o rozwiązanie osoby prawnej, zaś uprawnienia takiego nie zawiera art. 42 k.c.

Powód złożył apelację od powyższego wyroku zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 42 § 2 k.c. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że kurator prawa materialnego nie ma legitymacji do wystąpienia z pozwem o rozwiązanie sp. z o.o. oraz art. 271 pkt. 1 k.s.h. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie w jej konsekwencji, że kurator prawa materialnego nie jest legitymowany do żądania rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie tego przepisu. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań należy wyraźnie podkreślić, że instytucja kuratora ustanowionego dla osoby prawnej na podstawie art. 42 k.c. różni się w sposób zdecydowany od instytucji kuratora tzw. rejestrowego, ustanowionego w oparciu o art. 26 ustawy o KRS.

Warunkiem ustanowienia kuratora rejestrowego jest bezczynność osoby prawnej i niewykonywanie przez nią obowiązków rejestrowych mimo przeprowadzenia w pełni postępowania przymuszającego, o którym mowa w art. 24 ustawy o KRS. Postępowanie przymuszające może być zastosowane, a następnie ustanowienie kuratora rejestrowego, jedynie wówczas, gdy osoba prawna ma swoje organy odpowiedzialne za składanie wniosków i dokumentów do rejestru. Nie można przeprowadzić postępowania przymuszającego, w tym nałożyć na osobę prawną grzywien, gdy osoba ta nie posiada organów, które odpowiadają za wykonywanie obowiązków rejestrowych. Jeżeli osoba prawna nie posiada organów, winien zostać dla niej ustanowiony kurator przez sąd opiekuńczy, w oparciu o art. 42 k.c., co też nastąpiło w rozpoznawanej sprawie. Zakres zastosowania art. 26 ust. 1 ustawy o KRS i art. 42 k.c. jest inny. Powoduje on, że przepisy te wzajemnie się uzupełniają i nie ma przesłanek do stwierdzenia, że pierwszy z nich ma charakter normy szczególnej (por. postanowienie SN z dnia 30 maja 2008 r., III CZP 40/08, Lex Polonica nr 1908540). W powołanym postanowieniu Sąd Najwyższy wskazał, że zakres kompetencji kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 k.c., inaczej niż w przypadku kuratora rejestrowego, jest określany w zaświadczeniu wydanym przez sąd opiekuńczy (art. 604 k.p.c.), co przy ocenie zakresu jego umocowania wymaga uwzględnienia treści tego zaświadczenia. Legitymacja do wszczęcia odpowiedniego postępowania sądowego jest określana przez przepisy prawa materialnego. Art. 42 § 2 k.c. stanowi, że kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację. Nie powinno budzić wątpliwości, w ocenie Sądu Najwyższego, że art. 42 k.c. wskazuje dostatecznie na legitymację kuratora do wszczęcia postępowania sadowego, które mogłoby doprowadzić do urzeczywistnienia celu określonego w tym przepisie. Nadto Sąd Najwyższy stwierdził, że o istnieniu legitymacji kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 k.c. do domagania się rozwiązania spółki nie może decydować zagadnienie właściwości sądu, w tym ocena właściwości funkcjonalnej sądu.

Odnosząc powyższe uwagi, które Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje, do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, stwierdzić należy, że powód, jako kurator ustanowiony na mocy art. 42 k.c., jest uprawniony do czynności określonych w powołanym przepisie, uszczegółowionych w zaświadczeniu sądu opiekuńczego (art. 604 k.p.c.). Nie ulegało wątpliwości, że powód na podstawie art. 42 § 2 k.c. podjął starania o powołanie organów spółki, lecz starania te okazały się bezskuteczne wobec braku zainteresowania nimi jedynego wspólnika spółki, jak również braku zainteresowania wspólnika kontynuowaniem działalności spółki. Zachodziła w tej sytuacji potrzeba likwidacji spółki, która istnieje obecnie tylko jako zapis w KRS; nie posiada organów, nie prowadzi działalności gospodarczej i nie wykonuje od pięciu lat obowiązków wynikających z ustawy o KRS.

Zgodnie z art. 274 § 1 k.s.h. otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcie przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnieniu innej przyczyny jej rozwiązania. Przeprowadzenie likwidacji spółki, której celowość nie budzi w okolicznościach sprawy wątpliwości wymaga uprzedniego rozwiązania spółki. Rozwiązanie spółki przez wspólnika, wobec jego bezczynności trwającej już kilka lat, nie jest możliwe. W tej sytuacji odmówienie powodowi uprawnienia do wniesienia powództwa o rozwiązanie spółki jest nieuzasadnione. Co prawda art. 271 k.s.h. nie wymienia kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 k.c. wśród osób uprawnionych do żądania rozwiązania sp. z o. o. przez sąd, jednak zestawienie tego przepisu z art. 42 § 2 k.c., uprawniającym kuratora do podjęcia czynności koniecznych do otwarcia likwidacji spółki, które musi być poprzedzone "rozwiązaniem spółki, pozwala na uznanie, że kurator posiada uprawnienie do żądania rozwiązania spółki w oparciu o art. 271 k.s.h.

Należy zgodzić się z poglądem, iż zadaniem kuratora nie jest zastępowanie organów spółki, w normalnym ich funkcjonowaniu, w zakresie ich kompetencji umownych i ustawowych. Nie można jednak uznać, że kurator zgłaszając do sądu żądanie rozwiązania spółki w sposób nieuprawniony wkracza w kompetencje organów spółki. Realizuje on jedynie etap postępowania na drodze do likwidacji spółki.

W związku z powyższym należało na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylić zaskarżony wyrok, gdyż Sąd Okręgowy niezasadnie uznając, że powód nie posiada legitymacji procesowej czynnej do wytoczenia powództwa o rozwiązanie spółki, nie rozpoznał istoty sprawy, tj. nie ocenił merytorycznych przesłanek żądania pozwu.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd ten dokona merytorycznej oceny żądania rozwiązania spółki, w perspektywie art. 270 i nast. k.s.h. i rozstrzygnie o kosztach procesu za obie instancje, w oparciu o art. 108 § 1 i 2 k.p.c.