Wyrok z dnia 2003-04-03 sygn. I ACa 1186/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACa 1186/02

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z dnia 3 kwietnia 2003 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2003 r. w Ł., na rozprawie, sprawy z powództwa "Węglokoks" S.A. w K., przeciwko "Biuru Centrum" Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., o stwierdzenie nieważności uchwały, na skutek apelacji powódki, od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 lipca 2002 r., sygn. akt XIII GC 78/02, zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że stwierdza nieważność uchwały nr 8 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników "Biura Centrum" Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z dnia 29 listopada 2001 r. oraz zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej 8.219 zł tytułem kosztów postępowania za obie instancje.

Uzasadnienie

Strona powodowa - "Węglokoks" S.A. w K. domagała się stwierdzenia nieważności uchwały nr 8 podjętej przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej "Biura Centrum" Spółki z o.o. w K. w dniu 29 listopada 2001 r. jako sprzecznej z treścią art. 246 § 3 k.s.h.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa, zarzucając, że uchwała ta nie została zakwestionowana przez sąd rejestrowy i nie zwiększa ona świadczeń wspólników względem spółki.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanej 150 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd ustalił, że powódka jest wspólnikiem pozwanej spółki. Uchwała nr 8 podjęta w dniu 29 listopada 2001 r. stanowiła zmianę umowy spółki z dnia 9 czerwca 1994 r. i podlegała wprowadzeniu do § 8 umowy punktów 2, 3 i 4 § 8. Punkt 2 podjętej uchwały stanowi, że wspólnicy mogą być zobowiązani do dokonywania dopłat w wysokości dwukrotnej wartości nominalnej udziałów przez nich posiadanych, a pkt 3, że obowiązek wniesienia dopłat, ich wysokość i terminy, w jakich mają zostać wpłacone, zostaną określone uchwałą wspólników.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu, nie doszło do naruszenia art. 246 § 3 k.s.h. stanowiącego, że uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy. Sporna uchwała nie została podjęta za zgodą wszystkich wspólników, ale faktycznie nie zwiększa świadczeń wspólników. Uchwała ta tylko zapowiada, że wspólnicy mogą być zobowiązani do dopłat. Dlatego też powództwo zostało oddalone.

W apelacji powódka, zarzucając obrazę prawa materialnego, a to przepisu art. 246 § 3 k.s.h., polegającą na nieprawidłowej jego wykładni, wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Kwestią sporną w niniejszej sprawie jest ważność uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (NZW) pozwanej spółki z dnia 29 listopada 2001 r., zmieniającej umowę spółki poprzez wprowadzenie do niej instytucji dopłat, na gruncie art. 246 § 3 k.s.h. Stosownie do treści tego przepisu, stanowiącego wyjątek od ogólnej reguły wyrażonej w § 1 art. 246 k.s.h., uchwały co do zmian umowy spółki, zwiększające świadczenie wspólników lub uszczuplające prawa udziałowe lub prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymagają zgody wszystkich wspólników, których dotyczą.

Wbrew odmiennemu zapatrywaniu Sądu Okręgowego, zaskarżona uchwała jest uchwałą zwiększającą świadczenia wspólników w rozumieniu art. 246 § 3 k.s.h. Wymieniony przepis obejmuje m.in. obowiązek wprowadzenia dopłat. Jego kontekst systemowy, znaczenie funkcjonalne - ochrona wspólników przed takimi zmianami umowy spółki, które wyprowadzałyby bez ich zgody nowe obowiązki - świadczenia wymaga wykładnia w powiązaniu z innymi przepisami k.s.h., regulującymi dane instytucje. Instytucje dopłat regulują przepisy art. 177-179 k.s.h. Zgodnie z treścią art. 177 § 1 k.s.h. umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Dopłata stanowi specyficzny rodzaj świadczenia pieniężnego ze strony wspólników na rzecz spółki, podlegającego regulacji Kodeksu spółek handlowych. Instytucja dopłat jest czymś pośrednim między wpłatą na udziały w kapitale zakładowym a zwykłą pożyczką określoną w doktrynie mianem wewnętrznej, dotyczącej tylko wspólników, przymusowej pożyczki zaciąganej przez spółkę wobec wspólników. Dopłaty służą powiększeniu majątku spółki w celu zwiększenia efektywności jej działania.

Jedynym źródłem powstania obowiązku dopłat jest umowa spółki. Oznacza to, że obowiązek taki nie może być nałożony na wspólników bez stosownego postanowienia w umowie spółki. Wynika z tego, że tylko umowa pierwotna lub jej zmiana może przewidywać wnoszenie dopłat. Nie można tego obowiązku nałożyć nawet jednomyślną uchwałą wspólników, jeżeli umowa na ten temat milczy, a uchwała ta nie stanowi jednocześnie zmiany umowy spółki.

W doktrynie aktualnie zdaje się być ugruntowane stanowisko zasługujące na podzielenie, że obowiązek dopłat - jeżeli jest ustanowiony - dotyczy wszystkich wspólników, a nie tylko niektórych, a co za tym idzie wprowadzenie instytucji dopłat do umowy, jej zmiana wprowadzająca regulacje w tym przedmiocie musi się odbyć w szczególnym trybie, a mianowicie ilością głosów wymaganej treścią art. 246 § 3 k.s.h. - a więc jednomyślnie. Określenie zobowiązujące do dopłat może mieć ogólny charakter. Od tego odróżnić należy konkretyzację tego obowiązku, nałożenie konkretnej dopłaty. Dopuszczalne jest zamieszczenie w umowie spółki jedynie ogólnej formuły przewidującej możliwość nakładania na wspólników obowiązku dopłat w trybie art. 177 § 1 k.s.h. W sytuacji gdy dopłaty nie są przewidziane w umowie spółki, zmiana umowy polegająca na wprowadzeniu postanowienia przewidującego możliwość nakładania dopłat wymaga jednomyślności jako zmiana umowy zwiększająca świadczenia wspólników. W kwestii tej wypowiadali się przedstawiciele doktryny akcentując, że zachodzi różnica pomiędzy zmianą umowy spółki poprzez przewidzenie w niej dopiero możliwości nakładania dopłat na wspólników w trybie art. 177 § 1 k.s.h., gdy umowa spółki takiej możliwości nie przewidywała, od sytuacji gdy umowa taką możliwość przewiduje, a tylko uchwała wspólników decyduje o nałożeniu konkretnej dopłaty (art. 178 § 1 k.s.h.). W sytuacji zmiany umowy spółki ma zastosowanie art. 246 § 3 k.s.h., gdzie każdy wspólnik uczestnicząc w zakładaniu spółki lub przystępując do niej mógł się kierować okolicznością, że poza obowiązkiem wniesienia do niej wkładu nie będzie na niego nałożony żaden dodatkowy obowiązek wobec spółki. Natomiast sama uchwała "wykonawcza" realizująca postanowienie umowy spółki co do dopłat, nakładająca konkretną dopłatę, niebędące już zmianą umowy, nie wymaga zgody wszystkich wspólników, gdyż ta została już wyrażona wcześniej przy wprowadzeniu instytucji dopłat (vide Szajkowski, Szumański [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz do art. 151-300, Wyd. C. H. Beck, W-wa 2002 r., s. 568; J. Strzępka i E. Zielińska [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Orzecznictwo, W-wa 2001, s. 570, L. Żyzlewski: Dopłaty w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, PPH 1997/7/17; A. Brynika, A. Kowalczyk: Sposoby dofinansowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością... M. Prawn. 2001/20/1039). Poglądy te zasługują na podzielenie.

Konstatując, bez względu na sposób sformułowania postanowienia wprowadzającego do umowy spółki instytucję dopłat nieprzewidzianą wcześniej w pierwotnym brzmieniu umowy, zawsze wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, do których ta konstrukcja prawna się odnosi.

W świetle powyższego stanowisko sądu I instancji oparte na literalnym brzmieniu art. 246 § 3 k.s.h. nie może się ostać jako prowadzące do obejścia wymogu jednomyślności - przy wprowadzeniu zmiany umowy spółki przewidującej możliwość wprowadzenia dodatkowych, nieprzewidzianych w umowie obowiązków finansowych wspólników, pozbawiając ich jednocześnie ustawowo przyznanej ochrony. Ponieważ jest poza sporem, że przy podjęciu objętej sporem uchwały wymaganej zgody wszystkich wspólników nie było, uchwała ta podjęta została z naruszeniem bezwzględnie obowiązującego przepisu art. 246 § 3 k.c., co czyni powództwo zasadnym. Dlatego też na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok podlegał zmianie w sposób opisany w sentencji na podstawie art. 252 § 1 k.s.h. w związku z art. 246 § 3 k.s.h. O kosztach orzeczono stosownie do wyniku sporu w oparciu o art. 98 k.p.c.