Postanowienie z dnia 2000-02-08 sygn. I CKN 398/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 398/98

Postanowienie Sądu Najwyższego

z dnia 8 lutego 2000 r.

Przewodniczący: SSN M. Kocon.

Sędziowie SN: H. Pietrzkowski, T. Żyznowski (spr.).

Protokolant: I. Janke.

Uzasadnienie

W księdze wieczystej, prowadzonej dla lokalu użytkowego, prawo do którego, na zasadach wspólności ustawowej przysługuje Robertowi i Marii małż. D. Sąd Rejonowy - Wydział Ksiąg Wieczystych w Malborku wpisał hipotekę przymusową w kwocie 110.000 zł na rzecz Masy upadłości Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego "M." - Spółki z o.o. w T.

Oddalając - zaskarżonym postanowieniem - apelację uczestników postępowania Roberta i Marii małż. D. Sąd Wojewódzki powołał się na art. 37 prawa upadłościowego i stwierdził, że zgłaszając swój udział w czynnościach postępowania upadłościowego i wierzytelność (w wysokości określonej w piśmie uczest. post. Roberta D. z dnia 16 czerwca 1997 r.) wymieniony uczestnik postępowania nie złożył oświadczenia, o którym mowa w art. 37 prawa upadłościowego. Skoro zatem uczest. post. R. i M. małż. D. przed zgłoszeniem wierzytelności ani też równocześnie z jej zgłoszeniem nie złożyli wymaganego oświadczenia nie istnieją - w ocenie Sądu drugiej instancji - przeszkody do uwzględnienia wniosku wierzyciela o wpis hipoteki przymusowej na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego.

Kasację złożyli uczest. post. Robert i Maria małż. D. Skarżący wskazując na obie podstawy kasacji przewidziane w art. 393¹ kpc i z powołaniem się na podstawę z art. 393¹ pkt 1 kpc -zarzucili naruszenie prawa materialnego w postaci mylne subsumcji przez błędne zastosowanie przy rozstrzygnięciu wniosku o wpis hipoteki przymusowej przepisów prawa upadłościowego zamiast prawidłowo przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Natomiast w ramach podstawy z art. 393¹ pkt 2 kpc uczestnicy postępowania zarzucili: niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 37 prawa upadłościowego, zamiast art. 46 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, obrazę art. 328 § 2 kpc oraz art. 73 § 1, 133 i 140 kpc przez zaniechanie doręczenia uczest. postęp. Marii D. odpisu odpowiedzi na apelację złożoną bezpośrednio do Sądu drugiej instancji.

Wskazując na powyższe i art. 393¹³ § 1 kpc skarżący wnosili o uchylenie zaskarżonego postanowienia z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie - na zasadzie art. 393¹⁵ kpc o orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie wniosku syndyka masy upadłości PPHU "M." Sp. z o.o. ustanowienie hipoteki przymusowej wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika.

Skarżący nie negują istnienia wszystkich przesłanek warunkujących uzyskanie hipoteki przymusowej na spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego. Z powołaniem się na § 4 umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego przez R. i M.D. z Przedsiębiorstwem Produkcyjno-Handlowo-Usługowym - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością "M." dnia 2 grudnia 1996 r. stanowiącym o uzgodnieniu przez strony tej umowy, że zapłata ceny nastąpić może przez potrącenie wierzytelności kupujących wobec Spółki - skarżący dowodzili, że wymieniona Spółka nie wydała im towaru objętego wymienioną umową wartości 104.218,32 zł. Czyli po potrąceniu należność Spółki wynosi 5.781,68 i tylko do wysokości tej kwoty może być - zdaniem skarżących - ustanowiona hipoteka. Potrącenie - o co wnosili skarżący -jest sposobem na wygaśnięcie wierzytelności i polega na tym, że jedna strona zamiast spełnić swoje świadczenie umarza je poprzez zaliczenie świadczenia drugiej strony na poczet swojej należności. Skorzystanie z zarzutu potrącenia wywiera ten skutek - wnioskowany już w apelacji przez R. i M.D. (k. 84-85) - że żaden z wierzycieli nie otrzymuje efektywnego świadczenia dłużnika, lecz każdy zostaje zwolniony ze swego zobowiązania do wysokości wartości mniejszej, reszta zaś należności pozostaje do uregulowania. Sąd drugiej instancji z powołaniem się na przepisy prawa upadłościowego, przewidując specyficzny tryb potrącenia wierzytelności, stwierdził brak podstaw do uwzględnienia zarzutu potrącenia. I powyższe stanowisko nie narusza - wbrew odmiennym wywodom i zarzutom - obowiązujących przepisów. Do potrącenia długu z wierzytelnością nie dochodzi automatycznie przez to, że istnieją dwie wzajemne wierzytelności nadające się do potrącenia, ale konieczne jest oświadczenie, że korzysta się z prawa potrącenia. W upadłości termin do zgłoszenia tego oświadczenia jest ograniczony. W myśl art. 37 prawa upadłościowego wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, winien o tym oświadczyć nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności. Niezgłoszenie potrącenia we właściwym czasie wywiera ten skutek, że skarżący - jak trafnie wskazał Sąd drugiej instancji - nie mogą dokonać potrącenia na warunkach prawa upadłościowego. Czynność materialna stanowiąca podstawę wpisu była zatem badana przez sądy niższych instancji nie tylko pod względem formalnoprawnym, lecz także i pod względem jej skuteczności materialnej (art. 46 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Zarzutów w odniesieniu do naruszenia przepisów prawa materialnego nie można podzielić. Sąd drugiej instancji wypowiedział się - w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia -co do tej rozstrzygającej o wyniku sprawy - kwestii. Jeśli ponadto uwzględnić - przyjmowaną w orzecznictwie - konstrukcję uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia w wypadku oddalenia apelacji - w następstwie podzielenia w całości przyjętej przez Sąd pierwszej instancji podstawy prawnej orzeczenia, to zarzutu kasacji o naruszeniu art. 328 § 2 kpc nie można podzielić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/98 -OSNC 1999, nr 3, poz. 60).

Skuteczność zarzutów przytoczonych dla wypełnienia podstawy kasacji z art. 393¹ pkt 2 kpc uwarunkowana jest - obok przytoczenia właściwych przepisów - wskazaniem, że zarzucane uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Oczywiście niewystarczającym jest powtórzenie sformułowania ustawy. Uwzględnienie bowiem kasacji na omawianej podstawie wymaga - poza stwierdzonym naruszenie przepisów - wykazania, że następstwa stwierdzonych wadliwości były tego rodzaju (lub skali), iż kształtowały one lub współkształtowały treść kwestionowanego w sprawie orzeczenia (por. m.in. post. Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1997 r., I CKN 57/96 - OSNC 1997, nr 6-7, poz. 82).

Z powyższego wynika, że kasacja nie zawiera usprawiedliwionych - w rozumieniu art. 393¹² kpc - podstaw i dlatego podlega oddaleniu.