Postanowienie z dnia 1990-11-15 sygn. II CZ 169/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CZ 169/90

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1990 r.

Przewodniczący: sędzia SN G. Bieniek. Sędziowie SN: J. Gudowski.(sprawozdawca), F. Barczewska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Bogdana Ż. przeciwko Kazimierzowi D. o podział majątku spółki i wydanie ruchomości na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 23 kwietnia 1990 r.

postanowił oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

W pozwie zawierającym żądanie zniesienia współwłasności i dokonania podziału majątku spółki powód Bogdan Ż. domagał się także zabezpieczenia powództwa poprzez nakazanie pozwanemu Kazimierzowi D. korzystania z alubatu, samochodu ciężarowego "Star-28", stołu wibracyjnego, betoniarki, matryc i form. Podczas rozprawy w dniu 23 kwietnia 1990 r. pozwany nie sprzeciwił się zabezpieczeniu i oświadczył, że nie wnosi żadnych zastrzeżeń co do formy zabezpieczenia.

Zarządzeniem tymczasowym - postanowieniem z dnia 23 kwietnia 1990 r. - Sąd Wojewódzki (Gospodarczy) w Szczecinie uwzględnił wniosek powoda, stwierdził bowiem, że roszczenie jest wiarygodne, a korzystanie przez pozwanego z rzeczy należących do spółki obniża ich wartość.

Zażalenie pozwanego opiera się na zarzucie, że brak podstaw do uznania roszczenia za wiarygodne, zwłaszcza w odniesieniu do wartości poszczególnych składników majątku wspólnego. Zaskarżone postanowienie powinno być zatem uchylone.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przystępując do rozpoznania zażalenia na samym wstępie należy zauważyć, że żądanie Bogdana Ż. zmierza do likwidacji majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki cywilnej. W świetle treści żądania dotyczącego "... zniesienia współwłasności i dokonania podziału majątku spółki...", a także w kontekście uzasadnienia wskazującego na rozwiązanie spółki na skutek wystąpienia z niej jednego z dwu wspólników, wniosek powyższy jest uzasadniony.

Nie może również budzić wątpliwości, że sprawa niniejsza - o tak właśnie określonym żądaniu i przedmiocie - jest sprawą ze stosunku spółki w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz. U. Nr 33, poz. 175) oraz art. 479¹ § 2 pkt 1 k.p.c., a więc, że należy do kategorii spraw gospodarczych.

Powstaje w związku z tym - istotne z punktu widzenia art. 200 k.p.c. - pytanie o tryb postępowania, w jakim niniejsza sprawa powinna się toczyć. Pytanie to staje się aktualne z tego względu, że w myśl art. 875 § 1 k.c. w związku z art. 617 i nast. k.p.c., likwidację majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej rozwiązaniu przeprowadza się w trybie właściwym dla zniesienia współwłasności, a więc w trybie postępowania nieprocesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1977 r. III CRN 76/77, OSNCP 1978, z. 7 poz. 115). Z kolei z uregulowania ujętego w art. 479¹ § 2 k.p.c. - wprowadzonego do kodeksu postępowania cywilnego cytowaną już ustawą z dnia 24 maja 1989 r. - wynika, że sprawy gospodarcze, w tym także sprawy ze stosunku spółki (z wyłączeniem spraw określonych w art. 479² § 2 k.p.c.), są rozpoznawane przez sąd przy zastosowaniu przepisów działu IVa k.p.c., a więc w trybie procesowego postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych.

Na tle powyższych przepisów można by dojść do wniosku, który - jak to wynika z przebiegu niniejszej sprawy - stanowi także pogląd Sądu Wojewódzkiego, że sprawy o podział majątku spółki prawa cywilnego po jej rozwiązaniu należą do procesu i są rozpoznawane przez sądy gospodarcze w postępowaniu odrębnym. Wniosek taki nie jest jednak uzasadniony.

Trzeba przede wszystkim stwierdzić, że w świetle całokształtu przepisów ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznaniu przez sądy spraw gospodarczych, lokowanych na tle przepisów kodeksu postępowania cywilnego, sprawy gospodarcze są rozpoznawane przez sądy gospodarcze bądź w procesie, bądź w postępowaniu nieprocesowym (także rejestrowym, układowym i upadłościowym). Działając natomiast w ramach procesu sąd gospodarczy prowadzi albo postępowanie odrębne (postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych), albo postępowanie procesowe "zwykłe". O tym zaś, do jakiego postępowania należy konkretna sprawa, decyduje reguła generalna ujęta w art. 13 k.p.c., nie naruszona ani przepisami ustawy z dnia 24 maja 1989 r., ani też nowelą przyjętą w ustawie z dnia 13 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 55, poz. 318).

Trzeba także podkreślić, że przepisy działu IVa k.p.c., regulujące postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych, dotyczą tylko spraw rozpoznawanych w procesie. Stwierdzenie takie jest oczywiste, zwłaszcza, gdy się weźmie pod uwagę umieszczenie działu IVa w księdze I k.p.c. traktującej o procesie, jak też istotę postępowań odrębnych, będących - uwzględniającą odrębność niektórych rodzajów spraw - odmianą postępowania procesowego. Jeśli zatem przepisy działu IVa kierują do postępowania odrębnego sprawy ze stosunku spółki, to tylko należące do procesu, nie przekazane mocą ustawy do postępowania nieprocesowego. Skoro więc - co już wcześniej zaznaczono - sprawy dotyczące likwidacji majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej zostały na podstawie art. 875 § 1 w związku z art. 617 i nast. k.p.c. przekazane do postępowania nieprocesowego, to art. 479¹ § 2 pkt 1 k.p.c. nie ma do nich zastosowania. W tym stanie rzeczy uzasadniona jest teza, że sprawy o podział majątku wspólnego wspólników po rozwiązaniu spółki cywilnej są sprawami gospodarczymi rozpoznawanymi przez sąd gospodarczy w trybie postępowania nieprocesowego.

Za trafnością powyższego poglądu przemawia także charakter spraw o podział majątku spółki. Wielość wspólników oraz roszczeń, ich wzajemne przenikanie, a także zróżnicowanie i zmienność układów pomiędzy poszczególnymi wspólnikami, a w końcu potrzeba stosowania przepisów art. 199-205 k.c., to okoliczności dodatkowo potwierdzające kwalifikację omawianych spraw do trybu nieprocesowego.

Przeprowadzone rozważania prowadzą do stwierdzenia, że wdrożenie w niniejszej sprawie trybu procesowego było wadliwe, podobnie jak nieuzasadniona jest właściwość sądu wojewódzkiego. W myśl bowiem art. 507 k.p.c. sprawy należące do postępowania nieprocesowego rozpoznają sądy rejonowe (bez względu na wartość przedmiotu sprawy) i brak jest przepisu szczególnego, który właściwość rzeczową w niniejszej sprawie regulowałby odmiennie. Przy dalszym prowadzeniu sprawy powinien więc Sąd Wojewódzki - zgodnie z art. 200 k.p.c. - wziąć poczynione stwierdzenie pod uwagę i podjąć odpowiednie czynności.

Przynależność niniejszej sprawy do postępowania nieprocesowego nie wpływa na ocenę zaskarżonego zażaleniem postanowienia, przyjęto bowiem powszechnie, że przepisy postępowania zabezpieczającego dotyczą w takim samym stopniu postępowania procesowego, jak i nieprocesowego. Jeżeli chodzi zatem o zabezpieczenie wykonania orzeczenia mającego w sprawie zapaść, to przepisy o postępowaniu zabezpieczającym mają zastosowanie bez ograniczeń.

Z akt sprawy, w tym także z twierdzeń byłych wspólników, wynika, że nie ma sporu co do przynależności wyszczególnionych w zarządzeniu tymczasowym przedmiotów do majątku wspólnego spółki, jak też - wobec oświadczenia Kazimierza D. (akta) - brak zastrzeżeń co do formy zabezpieczenia. Zażalenie nie może być zatem uwzględnione, gdyż okazuje się, że wszystkie przesłanki określone w art. 730 i 755 k.p.c. zostały spełnione. Także podważanie przez skarżącego wartości poszczególnych składników majątku spółki, jak też formułowanie twierdzeń mogących sugerować, że zobowiązania Bogdana Ż. przekraczają jego udziały, nie ma istotnego znaczenia przy ocenie zaskarżonego orzeczenia.

Z tych względów Sąd Najwyższy zażalenie - jako bezzasadne - oddalił (art. 387, art. 397 § 2 k.p.c.).

OSNC 1992 r., Nr 7-8, poz. 135