Postanowienie z dnia 1996-06-21 sygn. V KZ 16/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KZ 16/96

Postanowienie z dnia 21 czerwca 1996 r.

1. Zamyka drogę do wydania (in concreto - do wydania wyroku w postępowaniu kasacyjnym) taka i tylko taka decyzja, która zamyka tę drogę "bezwarunkowo", czyli decyzja kształtująca taką sytuację, w której pewne jest, że wydanie wyroku w danym postępowaniu nie nastąpi. Prawidłowość lub nieprawidłowość ocen sądu nie może determinować dopuszczalności lub niedopuszczalności (ustalanej wszak in abstracto) środka odwoławczego od określonej kategorii orzeczeń, skoro w aspekcie art. 409 k.p.k. chodzi o "bezwarunkowe", a więc generalne i niezależne od trafności ocen sądu, zamknięcie drogi do wydania wyroku. Niedopuszczalność zaskarżenia decyzji sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu dotyczy więc także odmowy ustanowienia obrońcy z urzędu w celu sporządzenia kasacji.
2. W kodeksie postępowania karnego brak jest wprawdzie "odpowiednika" art. 116 § 2 k.p.c., tym niemniej nieracjonalne byłoby rozważnie zasadności zwolnienia od opłaty, jeśli owo zwolnienie dotyczyć miałoby czynności prawnie niedopuszczalnej. Tak więc odmowę zwolnienia od opłaty kasacyjnej można uzasadnić również tym, że kasacja jest z mocy prawa niedopuszczalna.

Przewodniczący: sędzia S. Zabłocki.

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej: F. Pasturczak.

Sąd Najwyższy w sprawie Adama S., skazanego z art. 148 § 1 k.k. i innych, po rozpoznaniu zażalenia skazanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 14 maja 1996 r. o odmowie zwolnienia od opłaty kasacyjnej i ustanowienia obrońcy z urzędu dla sporządzenia kasacji, po wysłuchaniu wniosku prokuratora

postanowił u t r z y m a ć w m o c y zaskarżone postanowienie w części dotyczącej odmowy zwolnienia od opłaty kasacyjnej, a w części dotyczącej odmowy ustanowienia obrońcy z urzędu dla sporządzenia kasacji pozostawić wniesione zażalenie bez rozpoznania.

Uzasadnienie

Przede wszystkim wyjaśnić należy, że przedmiotem zaskarżenia mogła być jedynie kwestia odmowy zwolnienia od opłaty kasacyjnej. Co do próby zaskarżenia odmownej decyzji w przedmiocie wyznaczenia obrońcy z urzędu w celu sporządzenia kasacji zważyć bowiem należy, co następuje:

W świetle art. 409 k.p.k. wniesienie środka odwoławczego w postaci zażalenia przysługuje na:

1) postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku,

2) postanowienia co do środka zabezpieczającego,

3) inne postanowienia - w wypadkach przewidzianych w ustawie.

Pomijając z oczywistych względów grupę wymienioną w pkt 2, podnieść należy, że postanowienie o odmowie ustanowienia obrońcy z urzędu nie należy także do grupy wymienionej w pkt 1 lub w pkt 3. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1992 r. I KZP 37/92 (OSNKW 1993, z. 1-2, poz. 5) wyjaśniono, dlaczego nie można wywodzić zaskarżalności omawianej odmowy z przepisów w kwestii kosztów postępowania karnego. W tym zakresie zatem zbędne jest powtarzanie argumentów przytoczonych w powołanej uchwale. Pozostaje do omówienia kategoria orzeczeń wymienionych w pkt 1. W tej kwestii stwierdzić należy, że zamyka drogę do wydania wyroku (in concreto - do wydania wyroku w postępowaniu kasacyjnym) taka i tylko taka decyzja, która zamyka tę drogę "bezwarunkowo", czyli decyzja kształtująca taką sytuację, w której pewne jest, że wydanie wyroku w danym postępowaniu nie nastąpi (por. Z. Doda: Zażalenie w procesie karnym, Warszawa, 1985, s. 45 i cytowana tam literatura przedmiotu). Tymczasem w analizowanej sytuacji procesowej rozstrzygnięcie odmowne nie zamyka bezwarunkowo drogi do wydania wyroku. Po odmowie skazany może wszak ustanowić obrońcę z wyboru, który sporządzi skargę kasacyjną. Co najwyżej można założyć, że nieprawidłowa (tj. źle oceniająca stan wyjątkowy w aspekcie możliwości ustanowienia adwokata z wyboru do sporządzenia kasacji) decyzja sądu, wydana w realiach jednostkowej sprawy, tamować może drogę do wydania wyroku. Prawidłowość lub nieprawidłowość ocen sądu nie może jednak determinować dopuszczalności lub niedopuszczalności (ustalanej wszak in abstracto) środka odwoławczego od określonej kategorii orzeczeń, skoro - jak wyżej wskazano - w aspekcie art. 409 k.p.k. chodzi o "bezwarunkowe", a więc generalne i niezależne od trafności ocen sądu, zamknięcie drogi do wydania wyroku. Reasumując ten wątek rozważań, stwierdzić należy, iż niedopuszczalność zaskarżenia decyzji sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu dotyczy także odmowy ustanowienia obrońcy z urzędu w celu sporządzenia kasacji.

Powracając do problematyki odmowy zwolnienia od opłaty kasacyjnej, na które to rozstrzygnięcie w istocie przysługiwało skazanemu zażalenie, stwierdzić trzeba, iż kierunek rozumowania przyjęty przez Sąd Apelacyjny jest prawidłowy. Co prawda, w kodeksie postępowania karnego brak jest "odpowiednika" art. 116 § 2 k.p.c., tym niemniej nieracjonalne byłoby rozważanie zasadności zwolnienia od opłaty, jeśli owo zwolnienie dotyczyć miałoby czynności prawnie niedopuszczalnej, a tak jest w niniejszej sprawie (kasacja miałaby bowiem dotyczyć orzeczenia sądu odwoławczego, które uprawomocniło się przed dniem 1 stycznia 1996 r., a strona nie złożyła przed tą datą podania o wniesienie na jej rzecz rewizji nadzwyczajnej, nie zachodzą więc warunki, o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. - por. bliżej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 1996 r., V KZ 1/96 (OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 21). Tak więc wyrazić należy pogląd, że odmowę zwolnienia od opłaty kasacyjnej można uzasadnić również tym, iż kasacja jest z mocy prawa niedopuszczalna. Natomiast tego rodzaju decyzja byłaby nieuprawniona, gdyby odmowa zwolnienia od opłaty motywowana była oczywistą bezzasadnością kasacji. Kwestia bezzasadności (nawet: oczywistej) należy bowiem do sfery ocen merytorycznych, do których uprawniony jest jedynie sąd kasacyjny orzekający w przedmiocie zasadności kasacji, a nie w kwestii incydentalnej.

Za wyrażonym poglądem przemawiają dwa argumenty zasadniczej wręcz wagi.

Po pierwsze - byłoby uprawianiem swoistej "sztuki dla sztuki" procedowanie w kwestii zwolnienia od opłaty kasacyjnej w sytuacji, gdy z góry wiadomo dla sądu, iż sama kasacja jest z mocy prawa niedopuszczalna. Co więcej, procedowanie takie mogłoby stanowić swoiste ,,łudzenie" strony dopuszczalnością kasacji w sytuacji, gdy z góry wiadomo, że sąd nie będzie jej mógł nadać dalszego biegu. Omawianą sytuację procesową porównać można z tą, o której mowa w tezie 3 powołanego już postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 1996 r. V KZ 1/96 (OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 21).

Po drugie - ewentualny błąd sądu co do niedopuszczalności kasacji może być naprawiony w drodze postępowania odwoławczego, albowiem stronie przysługuje na odmowę zwolnienia od opłaty (niezależnie od przyczyny tej odmowy) zażalenie do sądu kasacyjnego.

OSNKW 1996 r., Nr 7-8, poz. 41