Uchwała z dnia 1997-05-15 sygn. I KZP 9/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 9/97

Uchwała z dnia 15 maja 1997 r.

Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 227 § 2 k.k. nie mogą być - jako nie będące prawnym środkiem płatniczym - pieniądze wycofane z obiegu, chociażby podlegały wymianie w banku.

Przewodniczący: sędzia M. Sokołowski.

Sędziowie: A. Konopka (sprawozdawca), E. Sadzik.

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Adama W., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu, postanowieniem z dnia 23 stycznia 1997 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Jak należy rozumieć pojęcie wprowadzenia do obiegu podrobionego pieniądza polskiego; czy w szczególności zakresem tego pojęcia obejmuje się tylko banknot będący prawnym środkiem płatniczym czy też banknot wycofany z obiegu zarządzeniem Prezesa Narodowego Banku Polskiego, ale podlegający wymianie według wartości nominalnej w kasach banku w warunkach określonych w zarządzeniu z 23 marca 1994 r. z późniejszymi zmianami i przedstawiony we wskazanym w zarządzeniu banku do wymiany?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Zarówno z treści przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu zagadnienia prawnego, jak i z treści uzasadnienia wynika, że problem sprowadza się do kwestii, czy przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa określonego w art. 227 § 1 i 2 k.k. jest wyłącznie pieniądz będący w obiegu, czy także pieniądz z obiegu wycofany.

Z treści § 1 art. 227 k.k., w brzmieniu nadanym przez art. 13 pkt 5 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego (Dz. U. Nr 126, poz. 615), wynika jednoznacznie, że chodzi o pieniądz (polski lub obcy) będący środkiem płatniczym. Wskazuje na to użycie w tym przepisie alternatywnie zwrotu "pieniądz" oraz "inny środek płatniczy".

Prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są znaki pieniężne emitowane przez Narodowy Bank Polski. Prezes NBP ustala zarówno wzory i wartość nominalną banknotów, jak też wzory, wartość nominalną, stop, próbę i wagę monet, a także terminy wprowadzenia ich do obiegu (art. 8 i 9 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim - jedn. tekst: Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 360 ze zm.). Prezes NBP może wycofać z obiegu poszczególne rodzaje znaków pieniężnych, co powoduje, że po upływie terminu określonego przez Prezesa, znaki te przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i podlegają wymianie w wyznaczonych bankach (art. 9 ust. 2 cyt. ustawy).

Przez pojęcie "obieg pieniądza" rozumieć należy obracanie środkami pieniężnymi w związku z kupnem lub sprzedażą towarów, przyjmowaniem pieniędzy, płaceniem za usługi, regulowaniem należności, itp. "Być w obiegu" znaczy być w powszechnym użyciu, mieć ważność, a "wycofać z obiegu", to: wyłączyć z użycia, pozbawić wartości (por. Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1994, wyd. IX, t. II, s. 410-411).

Zgodnie z zarządzeniem Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 28 listopada 1994 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie wycofania z obiegu banknotów nominalnej wartości 50.000 zł, 100.000 zł, 500.000 zł, 1.000.000 zł i 2.000.000 zł oraz terminu wycofania ich z obiegu (M.P. Nr 62, poz. 553), banknoty o tych nominałach, a zatem także o nominale 500.000 zł - który to banknot jest przedmiotem przestępstwa w niniejszej sprawie - zostały wycofane z obiegu, przestały być prawnym środkiem płatniczym z upływem dnia 15 października 1994 r., co oznacza, że z dniem 16 października 1994 r. pozbawione zostały wartości, nie pełniły już funkcji miernika wartości, środka cyrkulacji, środka tezauryzacji, środka płatniczego, niezależnie od tego, że podlegają wymianie do dnia 31 grudnia 2010 r. (§ 2 ust. 1 cyt. zarządzenia) w kasach banków lub bankach, o których mowa w § 2 ust. 2 pkt 1, 2 i 3 cyt. zarządzenia.

Jest rzeczą niesporną w doktrynie, że pojęcie "pieniądza", będącego przedmiotem czynności wykonawczej w art. 227 k.k., odnosi się do takich pieniędzy polskich lub obcych, które są w obiegu ustawowym (por. Z. Siwik: Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1979 r. I KR 245/78, Probl. Praworz. 1980, z. 8-9, s. 105 i powołane tam stanowisko komentatorów, a ponadto O. Chybiński, W. Gutekunst, W. Świda: Prawo karne, Część szczególna, Wrocław-Warszawa 1971, s. 336).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego również przyjmuje się jednolicie, że pieniądze wycofane z obiegu nie są chronione przez art. 227 k.k. (por. postanowienie z dnia 24 maja 1954 r. III Ko 22/54, OSN 1954, z. 3, poz. 41; wyrok z dnia 5 września 1978 r. VI KRN 226/78, Gaz. Prawn. 1978 r., nr 24, s. 6; wyrok z dnia 5 lutego 1979 r. I KR 245/78, OSNKW 1979, z. 5, poz. 56).

Nie budzi także kontrowersji w doktrynie pojęcie "puszczania w obieg" pieniądza, który to zwrot oznacza przekazywanie środków płatniczych (w tym pieniędzy) komukolwiek z myślą, że ta osoba może dany przedmiot przekazać dalej (por. I. Andrejew: Kodeks karny. Krótki komentarz, Warszawa 1986, teza 12 do art. 227, i analogicznie R. Góral: Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 1997, teza 10 do art. 227, s. 283).

W takiej sytuacji nie można przyjąć, że przedłożenie w banku do wymiany sfałszowanego banknotu jest "wprowadzeniem go do obiegu", gdyż gromadzenie przez bank wycofanych z obiegu banknotów jest jedynie środkiem do realizacji zarządzenia Prezesa NBP.

Wszystko to nie oznacza jednak, że czyn polegający na przedłożeniu sfałszowanego banknotu wycofanego z obiegu do wymiany według wartości nominalnej w kasie banku nie może stanowić przestępstwa określonego w innym przepisie.

OSNKW 1997 r., Nr 7-8, poz. 58