Uchwała z dnia 2000-11-16 sygn. I KZP 38/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 38/00

Uchwała z dnia 16 listopada 2000 r.

W sprawach o wykroczenia skarbowe, w których akt oskarżenia wniosła Policja lub inny niefinansowy organ dochodzenia, wskazany w art. 134 § 1 k.k.s., zwrot sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego - na podstawie art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. następuje prokuratorowi.

Przewodniczący: sędzia SN J. Bratoszewski.

Sędziowie SN: H. Gradzik, J. Sobczak (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Mykoli K., po rozpoznaniu, przekazanego na podstawie art. 441 §1 k.p.k., przez Sąd Okręgowy w L., postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2000 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy sąd rejonowy w sprawie o wykroczenie skarbowe, w sytuacji, gdy akt oskarżenia sporządził i wniósł niefinansowy organ dochodzenia określony w art. 134 § 1 pkt 2 k.k.s., stosując odpowiednio art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k., zwraca sprawę w celu usunięcia istotnych braków prokuratorowi, czy też organowi dochodzenia?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne zrodziło się na tle następującej sytuacji procesowej.

Do Sądu Rejonowego w L. wpłynął sporządzony i wniesiony przez funkcjonariusza Policji akt oskarżenia przeciwko Mykoli K. o popełnienie wykroczenia skarbowego określonego w art. 65 § 4 k.k.s. w zw. z art. 65 § 1 k.k.s. Postanowieniem z dnia 20 lipca 2000 r. Sąd Rejonowy w L., na podstawie art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. i 345 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., zwrócił sprawę prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. Na wspomniane postanowienie zażalenie złożył prokurator, zarzucając w jego treści obrazę przepisów prawa procesowego, polegającą na niezawiadomieniu Policji, jako organu uprawnionego do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w przedmiotowej sprawie, o terminie posiedzenia i na niedoręczeniu Policji odpisu postanowienia (art. 96 k.p.k. w zw. z art. 121 § 1 i 2 k.k.s.). Ponadto podniósł obrazę przepisów prawa procesowego, polegającą na zwrocie sprawy prokuratorowi, podczas gdy - jego zdaniem - organem uprawnionym do usunięcia braków jest Policja, jako organ wnoszący akt oskarżenia. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w L. "celem ponownego rozpoznania".

Rozpoznając zażalenie Sąd Okręgowy uznał, że wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, a jego przedmiotem powinien być przepis art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. i art. 121 § 2 k.k.s. i postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2000 r. odroczył rozpoznanie sprawy, przedstawiając, na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone na wstępie zagadnienie prawne, wymagające zasadniczej wykładni ustawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na wstępie należy zauważyć, iż w art. 118 § 1 i 2 k.k.s. wskazano organy dochodzenia w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Właściwość rzeczową wymienionych w art. 118 § 1 i 2 k.k.s. organów dochodzenia sprecyzowano w art. 133 i 134 k.k.s. Z organów wskazanych w treści art. 118 § 1 i 2 k.k.s. finansowymi organami dochodzenia są - jak wskazuje dyspozycja art. 53 § 37 k.k.s.: urząd skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny, funkcjonariusz inspekcji celnej. Niefinansowymi organami dochodzenia są natomiast - w świetle art. 53 § 38 k.k.s. - Straż Graniczna, Policja, Urząd Ochrony Państwa, Żandarmeria Wojskowa. Podział organów dochodzenia w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe na finansowe organy dochodzenia i niefinansowe organy dochodzenia ma istotne znaczenie w świetle treści art. 122 k.k.s., regulującego zakres uprawnień finansowych organów dochodzenia oraz procesowy nadzór nad dochodzeniem prowadzonym przez te organy oraz w kontekście przepisów art. 133 i 134 k.k.s., regulujących właściwość rzeczową finansowych i niefinansowych organów dochodzenia.

Z treści art. 122 § 1 pkt 1 k.k.s. jednoznacznie wynika, iż w sprawach, w których finansowy organ dochodzenia prowadził takowe dochodzenie, a następnie wniósł i popierał akt oskarżenia przed sądem, przez wyrażenie "prokurator", użyte m.in. w treści art. 339 § 1 pkt 1 i 3, § 3 pkt 4 i § 5 k.p.k., rozumie się także "finansowy organ dochodzenia". W tym stanie rzeczy wydaje się bezsporne, iż wspomniany przepis art. 122 § 1 k.k.s. wyposażył finansowe organy dochodzenia w niektóre uprawnienia i obowiązki, które według kodeksu postępowania karnego w postępowaniu przygotowawczym i sądowym przysługują tylko prokuratorowi. Oczywiście, z treści wspomnianego przepisu wynika jednoznacznie, że wspomniane uprawnienia odnoszą się do sytuacji, w których finansowy organ dochodzenia prowadzi w konkretnej sprawie postępowanie przygotowawcze, a następnie wnosi i popiera akt oskarżenia. Uprawnienia, w które finansowe organy dochodzenia wyposażył przepis art. 122 § 1 k.k.s., kończą się jednak - wobec treści art. 122 § 3 k.k.s. - w razie przejęcia sprawy przez prokuratora do "swego prowadzenia".

Tak więc w sprawach, w których finansowy organ dochodzenia prowadził dochodzenie, a następnie wnosił i popierał akt oskarżenia przed sądem, nie może być wątpliwości co do tego, iż organ ten wyposażony został w niektóre uprawnienia i obowiązki przysługujące w postępowaniu przygotowawczym i sądowym według kodeksu postępowania karnego tylko prokuratorowi. Prowadzi to do wniosku, iż podmiotem, któremu sąd zwraca sprawę w celu usunięcia istotnych braków postępowania na podstawie art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. - który to przepis na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe - jest finansowy organ dochodzenia, oczywiście pod warunkiem, że prowadził on dochodzenie, a następnie popierał akt oskarżenia przed sądem. Tylko w przypadku, gdyby prokurator przejął sprawę, w której finansowy organ dochodzenia prowadził dochodzenie, prokurator byłby adresatem zwrotu sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. W razie bowiem przejęcia sprawy przez prokuratora do swego prowadzenia nie stosuje się przepisów art. 122 § 1 i 2 k.k.s., a więc w takich sprawach finansowych organ dochodzenia przestaje korzystać z uprawnień przysługujących w postępowaniu przygotowawczym i sądowym tylko prokuratorowi. Oczywiście, w sytuacji, gdy akt oskarżenia o przestępstwo skarbowe bądź wykroczenie skarbowe wniósł prokurator, a finansowy organ dochodzenia przyłączył się doń i działa obok prokuratora w charakterze oskarżyciela publicznego z mocy art. 157 § 2 k.k.s., finansowy organ dochodzenia będzie miał takie uprawnienia, jakie kodeks postępowania karnego nadaje "oskarżycielowi publicznemu" lub ogólnie stronie, a nie te, które wyraźnie przypisuje prokuratorowi.

Tym samym w takich przypadkach prokurator, a nie finansowy organ dochodzenia, będzie adresatem zwrotu sprawy w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego.

Odmiennie natomiast przedstawia się sytuacja w stosunku do niefinansowych organów dochodzenia, ponieważ dyspozycja art. 122 § 1 k.k.s. odnosi się tylko i wyłącznie do finansowych organów dochodzenia i nadzoru. Niefinansowe organy dochodzenia, które wskazano w treści art. 53 § 38 k.k.s., a których właściwość rzeczową określił art. 134 k.k.s., nie zostały w żadnym z przepisów kodeksu karnego skarbowego wyposażone w kompetencje przysługujące w postępowaniu przygotowawczym i sądowym prokuratorowi. Z mocy art. 121 § 2 k.k.s. mają one w sprawach o wykroczenia skarbowe uprawnienia do sporządzania i wnoszenia aktu oskarżenia oraz do popierania go przed sądem, a także do występowania w toku całego postępowania, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia. Niefinansowym organom dochodzenia, podobnie zresztą jak finansowym organom, przysługują więc w sprawach określonych w art. 121 § 2 k.k.s. uprawnienia oskarżyciela publicznego. Podkreślić należy, że akt oskarżenia wnoszony przez niefinansowe organy dochodzenia, podobnie zresztą jak taki akt wnoszony przez finansowy organ dochodzenia, nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora. Zarówno finansowe, jak i niefinansowe organy dochodzenia nie mają nawet obowiązku zawiadamiać prokuratora o wniesieniu aktu oskarżenia.

Uprawnienia określone w treści art. 121 § 2 k.k.s. obejmują zarówno finansowe jak i niefinansowe organy dochodzenia. Jednakże wykładnia językowa przepisu art. 122 § 1 k.k.s. prowadzić musi do jednoznacznego wniosku, że tylko finansowe organy dochodzenia wyposażone są w niektóre uprawnienia i obowiązki prokuratora, w tym uprawnienia określone w art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. Tym samym tylko finansowe organy dochodzenia mogą być adresatami zwrotu sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego, oczywiście pod warunkiem, że w sprawach tych prowadziły dochodzenie, a następnie wniosły i popierały akt oskarżenia.

Niewątpliwe jest, że przepisy kodeksu karnego skarbowego przyznały niefinansowym organom dochodzenia, w tym Policji, uprawnienia do sporządzania i wnoszenia aktu oskarżenia oraz popierania go przed sądem oraz występowania w toku całego postępowania, rozszerzając kompetencje Policji w porównaniu z przepisami kodeksu postępowania karnego. Ta zwiększona samodzielność Policji, wbrew sugestiom zawartym w postanowieniu Sądu Okręgowego w L., nie może jednak prowadzić do wniosku, iż Policja jako niefinansowany organ dochodzenia może być adresatem czynności przewidzianej w treści art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. - a więc zwrotu sprawy w celu uzupełnienia istotnych braków postępowania przygotowawczego. Uprawnienie to przyznano jedynie finansowym organom dochodzenia, do których nie zaliczono Policji, będącej jednym z niefinansowych organów dochodzenia. Odniesienie się do wykładni teleologicznej i wnioskowanie, że skoro Policja stała się oskarżycielem publicznym obok prokuratora, to powinna ponosić wszelkie konsekwencje związane z wadliwością postępowania przygotowawczego i jego niepełnością, co proponuje Z. Gostyński (por. Komentarz do kodeksu karnego skarbowego, Warszawa 2000, s. 90-91), a w ślad za nim Sąd Okręgowy w L., jest całkowicie nieuprawnione, skoro reguły wykładni językowej jednoznacznie wskazują, iż adresatem zwrotu sprawy w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego może być, w świetle art. 122 § 1 k.k.s., finansowy organ dochodzenia, który prowadził dochodzenie, a następnie wnosił i popierał akt oskarżenia przed sądem.

Podkreślić należy, iż stanowisko - prezentowane w niniejszej sprawie przez Prokuratora Prokuratury Krajowej - zrównujące wymienione w art. 133 § 1 k.k.s. finansowe organy dochodzenia ze wskazanymi w art. 134 § 1 k.k.s. niefinansowymi organami dochodzenia jest nieuzasadnione i pozostaje w sprzeczności nie tylko z treścią art. 53 § 37 i 38 k.k.s., lecz przede wszystkim z dyspozycją art. 122 § 1 k.k.s. Prezentujący to stanowisko zdaje się nie zauważać wyraźnych dystynkcji między pozycją finansowych i niefinansowych organów dochodzenia, które poczynił ustawodawca w treści art. 122 § 1 k.k.s. Stwierdzić należy, iż nowe rozwiązania procesowe zawarte w treści kodeksu karnego skarbowego nie pozwalają na recepcję stanowisk judykatury wyrażanych na gruncie dawnego stanu prawnego i zwalniają od konieczności dyskusji z poglądami doktryny, wyrażonymi w szczególności na tle uchwały pełnego składu Izby Karnej z dnia 11 kwietnia 1984 r., VI KZP 31/83 OSNKW, 1983, z. 7-8, poz. 67, oraz uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1983, VI KZP 38/82, OSNKW 1983 r., z. 7-8, poz. 53.

OSNKW 2000 r., Nr 1-12, poz. 95