Uchwała z dnia 1971-10-29 sygn. VI KZP 13/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 13/71

Uchwała 7 sędziów z dnia 29 października 1971 r.

Przewidywany w przepisie art. 408 k.p.k. zakaz orzeczenia - przy ponownym rozpoznaniu sprawy - kary surowszej niż orzeczona w uchylonym wyroku odnosi się także do wypadku, gdy sąd rewizyjny uchylił na podstawie art. 388 pkt 8 k.p.k. wyrok sądu powiatowego zaskarżony tylko przez oskarżonego i przekazał sprawę sądowi wojewódzkiemu właściwemu do orzekania w I instancji.

Przewodniczący: Prezes F. Wróblewski. Sędziowie: L. Chmielewski (sprawozdawca), M. Budzianowski (współsprawozdawca), Z. Neumann, M. Paluch, A. Pyszkowski, W. Sutkowski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: T. Guzkiewicz.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu postawionego przez Prokuratora Generalnego PRL wniosku z dnia 27 lutego 1971 r. o podjęcie na podstawie art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 11, poz. 54) uchwały w celu wyjaśnienia przepisu art. 408 k.p.k., który budzi wątpliwości co do tego:

"Czy przewidziany w tym przepisie zakaz orzeczenia - przy ponownym rozpoznaniu sprawy - kary surowszej niż orzeczona w uchylonym wyroku odnosi się także do wypadku uchylenia przez sąd rewizyjny na podstawie art. 388 pkt 8 k.p.k. wyroku sądu powiatowego zaskarżonego tylko przez oskarżonego i przekazania sprawy sądowi wojewódzkiemu właściwemu do orzekania w I instancji?"

i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie 

W k.p.k. z 1928 r. istniało podjęcie wyroku nieważnego (nieważnego z mocy prawa), m.in. z powodu wydania orzeczenia przez sąd niższego rzędu z obrazą przepisów o właściwości rzeczowej (art. 377 w związku z art. 12 § 1 d.k.p.k.).

Wyrok zapadły z obrazą art. 12 § 1 d.k.p.k., jako bezwzględnie nieważny, co sąd obowiązany był w każdym stadium postępowania stwierdzić z urzędu, nie wywołał skutków prawnych i nie stwarzał stanu materialnej prawomocności. Był on wyrokiem nie istniejącym (non existens) i dlatego stwierdzenie nieważności powodowało, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy zakaz reformationis in peius zawarty w art. 393 d.k.p.k. nie miał zastosowania.

To unormowanie uległo zmianie z dniem wejścia w życie obecnie obowiązującego k.p.k., tj. z dniem 1 stycznia 1970 r. Kodeks ten - w odróżnieniu od poprzedniego - nie wprowadził instytucji nieważności orzeczenia, przy czym w projekcie k.p.k., jak to wynika z jego uzasadnienia (wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1968 r., str. 176), podkreślono, że "uchybienia w orzeczeniu sadowym, choćby najważniejszej miary, nie powinny prowadzić do nieważności tego orzeczenia »z mocy prawa«, lecz powinny być zawsze usuwane w trybie zwyczajnych lub nadzwyczajnych środków zaskarżenia (w trybie rewizji, rewizji nadzwyczajnej i wznowienia postępowania), zawsze więc przez orzeczenie sądu wyższego rzędu".

W ten sposób w związku z zasadniczą zmianą k.p.k. w omawianym zakresie odpadła podstawa, która pod rządami dawnego k.p.k. uzasadniała w warunkach art. 393 d.k.p.k. eliminację zakazu reformationis in peius.

Podkreślić należy, że obecnie obowiązujący k.p.k., ujmując w jednym przepisie, tj. w art. 388, wszystkie uchybienia stanowiące bezwzględne powody uchylenia wyroku (które są treściowym odpowiednikiem zarówno powodów nieważności, jak i bezwzględnych powodów rewizyjnych w rozumieniu art. 377 i 378 d.k.p.k.), tym samym jednolicie potraktował te uchybienia w zakresie spowodowanych nimi skutków procesowych. Skoro zatem warunkiem uchylenia wyroku jest wniesienie środka odwoławczego, to nie ma żadnej racjonalnej przyczyny do odmiennego traktowania uchybienia wymienionego w art. 388 pkt 8 k.p.k. (czy też w art. 388 pkt 7 k.p.k.) od pozostałych uchybień (np. od uchybienia polegającego na wydaniu orzeczenia przez osobę do tego nieuprawnioną - art. 388 pkt 1 k.p.k.).

Okoliczność, że art. 408 k.p.k., zawierający zakaz reformationis in peius, odnosi go do wypadku, gdy w określonych warunkach nastąpiło przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, nie oznacza, że zakazu tego nie stosuje się z powodu braku w art. 388 k.p.k. sformułowania dotyczącego wspomnianego przekazania w razie stwierdzenia uchybień w przepisie tym wymienionych. Art. 388 k.p.k. - w odróżnieniu od art. 377 i 378 § 2 d.k.p.k. - nie zawiera w ogóle wskazówki co do tego, jak ma postąpić sąd odwoławczy, gdy stwierdzi uchybienie w przepisie tym przewidziane. Wskazówka taka jest zresztą zbędna, gdyż sąd w zależności od rodzaju uchybienia bądź przekaże sprawę do ponownego rozpoznania, bądź też, jak w wypadku uchybienia z art. 388 pkt 8 k.p.k., przekaże sprawę sądowi wojewódzkiemu właściwemu do orzekania w pierwszej instancji (co wynika z art. 407 w związku z art. 25 k.p.k.), w obu bowiem wypadkach sprawa będzie de facto ponownie rozpoznawana.

Za przedstawionym wyżej poglądem przemawia nadto przepis art. 479 § k.p.k., w myśl którego w razie wznowienia postępowania na podstawie wskazanej we wniosku (a wiec także z powodu uchybienia wymienionego w art. 388 pkt 8 k.p.k.) zakaz reformationis in peius obowiązuje.

Jak z powyższego wynika, na gruncie nowego k.p.k. zachowana jest gwarancja z art. 408 w każdym wypadku, jeżeli tylko uchylenie wyroku nie nastąpiło na skutek zaskarżenia go na niekorzyść oskarżonego.

OSNKW 1972 r., Nr 2, poz. 20