Postanowienie z dnia 1999-12-10 sygn. II CKN 635/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 635/98

Postanowienie z dnia 10 grudnia 1999 r.

Przewodniczący: Sędzia SN E. Skowrońska-Bocian (spraw.).

Sędziowie SN: M. Kocon, M. Sychowicz.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1999 r. na rozprawie sprawy z wniosku Jadwigi i Andrzeja małż. W. przy uczestnictwie Małgorzaty M. o dział spadku i zniesienie współwłasności, na skutek kasacji uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Wojewódzkiego z dnia 12 marca 1998 r., postanawia:

oddalić kasację i zasądzić od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawców kwotę 1.500 zł (słownie: tysiąc pięćset), tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego. 

Uzasadnienie

Postanowieniem z 24 czerwca 1997 r. Sąd Rejonowy w Z. dokonał działu spadku i częściowego zniesienia współwłasności w ten sposób, że nieruchomość położoną w Z. zabudowaną domem mieszkalnym, której współwłaścicielami byli Andrzej W. w 1/8, Małgorzata M. (uczestniczka postępowania) w 1/8 oraz Andrzej i Jadwiga małż. W. (wnioskodawcy) w 6/8 na zasadzie wspólności ustawowej, przyznał w całości na współwłasność Andrzejowi W. w 1/8 oraz małż. W. w 7/8 na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej i zasądził od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania spłatę.

Apelacja uczestniczki postępowania została oddalona postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w K. z 12 marca 1998 r.

Kasacja uczestniczki postępowania od tego postanowienia zawiera zarzut naruszenia art. 211 k.c. W uzasadnieniu wskazuje się, że powinien zostać dokonany podział fizyczny przedmiotu współwłasności w drodze ustanowienia odrębnej własności lokali mieszkalnych. Skarżąca podkreśla, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym ustawa precyzyjnie określa prawa i obowiązki właścicieli lokali, sankcje za ich naruszenie oraz sposób zarządu, zatem ewentualne konflikty pomiędzy wnioskodawcami i uczestniczką postępowania mogłyby znaleźć rozwiązanie.

Oddalając kasację Sąd Najwyższy miał na uwadze następujące względy:

Oparcie kasacji tylko na podstawie naruszenia prawa materialnego powoduje, że ustalony w toku postępowania stan faktyczny jest wiążący przy dokonywaniu oceny, czy występuje zarzucane naruszenie prawa materialnego. Naruszenia prawa materialnego skarżąca upatruje zaś w tym, że wbrew wynikającemu z art. 211 k.c. obowiązkowi nie dokonano fizycznego podziału nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokali. Prezentowany jest przy tym pogląd, że na prawidłową wykładnię art. 211 k.c. nie może mieć wpływu konflikt pomiędzy wnioskodawcami a poprzednikiem prawnym uczestniczki, a także wielkość przysługującego uczestniczce udziału. Stanowiska tego nie sposób podzielić.

Artykuł 211 k.c. wprowadza pierwszeństwo fizycznego podziału rzeczy wspólnej jako sposobu wyjścia ze współwłasności, jednak dopuszcza możliwość odstąpienia od niego w określonych okolicznościach wskazując, że podział fizyczny nie jest dopuszczalny jeżeli pozostawałby w sprzeczności z ustawą, społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

W rozpoznawanej sprawie nie występuje sprzeczność podziału z ustawą, a także wyodrębnienie lokali nie pociągnęłoby za sobą zmniejszenia wartości rzeczy ani istotnej jej zmiany. Jednak ten sposób podziału należy uznać za sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy. Należy bowiem mieć na uwadze, że społeczno-gospodarczym przeznaczeniem budynku mieszkalnego jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, przy czym zaspokajanie tych potrzeb powinno przebiegać bezkonfliktowo. Wydzielenie dwóch odrębnych lokali w stosunkowo niewielkim budynku, a także w sytuacji, gdy współwłaściciele pozostają w konflikcie, nie zapewnia takiego spokojnego korzystania. W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy dokonano, nie kwestionowanych, ustaleń, z których wynika, że pomiędzy wnioskodawcami a uczestniczką postępowania występują konflikty. Wskazuje to na sprzeczność fizycznego podziału rzeczy z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.

Bez znaczenia pozostaje okoliczność, że pod rządem ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388 z późn. zm.) istnieją instrumenty prawne pozwalające rozstrzygać konflikty występujące pomiędzy właścicielami wyodrębnionych lokali. Jako wysoce nieracjonalne należałoby uznać wyodrębnianie lokali w sytuacji, w której już występują konflikty pomiędzy współwłaścicielami, z powołaniem się na to, że ustawa przewiduje określone możliwości rozwiązania takich konfliktów.

Nie sposób także uznać za uzasadnione stanowisko, zgodnie z którym bez znaczenia pozostaje wielkość przysługujących współwłaścicielom udziałów. Mimo braku wyraźnego stwierdzenia zawartego w ustawie należy jako zasadę przyjąć, że po wykluczeniu fizycznego podziału rzeczy wspólnej, powinna ona przypaść temu ze współwłaścicieli, którego udział jest największy. Zasada ta znajdzie zastosowanie w szczególności w takich sytuacjach, w których występuje znacząca dysproporcja pomiędzy wielkością udziałów poszczególnych współwłaścicieli. Taka właśnie dysproporcja występuje w rozpoznawanej sprawie, gdyż wnioskodawcom łącznie służy udział w wysokości 7/8, a uczestniczce jedynie w 1/8. Dodatkowo należy wskazać także, że - jak wynika z poczynionych ustaleń - uczestniczka ma inne możliwości zaspokojenia swych potrzeb mieszkaniowych.

Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw (art. 393¹² k.p.c.). O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.