Uchwała z dnia 1976-01-22 sygn. VI KZP 17/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 17/75

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna z dnia 22 stycznia 1976 r.

1. Okoliczność, że lekarze psychiatrzy są w stosunku do siebie osobami najbliższymi (art. 120 § 5 k.k.), stanowi - jako ważny powód w rozumieniu art. 179 § 2 k.p.k. - przeszkodę do powołania ich w charakterze biegłych w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego (art. 183 k.p.k.).
2. Uchwałę powyższą wpisać do księgi zasad prawnych.

Przewodniczący: Prezes B. Dzięcioł. Sędziowie: J. Dankowski, F. Karolus, W. Komorniczak (współsprawozdawca), Z. Ziemba (sprawozdawca), W. Żebrowski, R. Chendyński (sędzia SW deleg. do SN).

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Ferenc.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1975 r. o wyjaśnienie przez skład siedmiu sędziów zagadnienia prawnego:

"Czy okoliczność, że lekarze psychiatrzy są w stosunku do siebie osobami najbliższymi (art. 120 § 5 k.k.), należy uważać za ważny powód w rozumieniu art. 179 § 2 k.p.k., stanowiący przeszkodę w ich powołaniu w charakterze biegłych w tej samej sprawie?"

i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

Wyjaśnienia postawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego należy szukać w treści i racji przepisu art. 183 k.p.k.

Odrębność unormowania zawartego w wymienionym przepisie polega na tym, że - w odróżnieniu od innych opinii specjalistycznych, składanych przez biegłych - do wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego niezbędny jest udział co najmniej dwóch biegłych.

Ustawowy obowiązek zespołowego opiniowania ma swoje głębokie uzasadnienie w szczególnej swoistości tej dziedziny medycyny.

Zespołowe opiniowanie ma na celu - przez wymianę poglądów i doświadczeń biegłych, uzupełnianie się ich wiedzy, wzajemną kontrolę itp. - zapewnienie jakości oraz trafności opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, która może mieć istotny wpływ na treść orzeczenia zarówno co do winy, jak i co do kary.

Przepis art. 183 k.p.k. zatem służy właściwej realizacji, w zakresie określonej czynności procesowej, zasad wyrażonych w przepisie art. 2 § 1 k.p.k.

Zespołowość opinii nie może być więc iluzoryczna, formalna tylko czy choćby niepełna, a powinna mieć charakter rzeczywisty, to znaczy powinna być rezultatem swobodnej wymiany samodzielnych ocen i poglądów oraz wzajemnej kontroli co najmniej dwóch biegłych.

Natomiast z doświadczenia życiowego wiadomo, że związek małżeński, pokrewieństwo lub powinowactwo może mieć niepożądany wpływ na prawidłowe wykonywanie pewnych funkcji zawodowych.

Potwierdzeniem tego jest ustawowe ograniczenie możliwości zatrudniania w niektórych urzędach lub instytucjach osób najbliższych, zwłaszcza zaś małżonków (por. § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1974 r. w sprawie praw i obowiązków pracowników urzędów państwowych - Dz. U. Nr 49, poz. 300 oraz art. 52 prawa o ustroju sądów powszechnych).

Względy podobne do tych, które legły u podstaw wymienionego ustawowego ograniczenia zatrudniania osób najbliższych, zachodzą również co do lekarzy psychiatrów, pełniących funkcję biegłych sądowych.

Praktycznie nie jest możliwe, a ponadto z punktu widzenia procesowego - pożądane, by w każdym konkretnym wypadku sąd orzekający ustalał, czy okoliczność, że biegli lekarze psychiatrzy są osobami najbliższymi, miała wpływ na treść wydanej przez nich opinii w sensie ograniczenia jej rzeczywistej zespołowości. Jedynym zatem rozwiązaniem tej kwestii jest przyjęcie zasady, że okoliczność ta, jako mogąca mieć wpływ na treść opinii sądowo-psychiatrycznej, a pośrednio i na treść wyroku, stoi na przeszkodzie do powoływania tych lekarzy psychiatrów w charakterze biegłych w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego także wówczas, gdy opinię tę ma wydać zespół większy niż dwuosobowy.

Choć więc w stosunku do biegłych lekarzy psychiatrów przepisy kodeksu postępowania karnego nie wprowadzają wyraźnie tego rodzaju ograniczenia, wynika ono z właściwej interpretacji przepisu art. 183 k.p.k.

Stwierdzenie zatem, że biegli lekarze psychiatrzy są dla siebie osobami najbliższymi (art. 120 § 5 k.k.), powinno powodować zastosowanie przepisu art. 179 § 2 k.p.k. nie ze względu na osłabienie zaufania do wiedzy lub bezstronności tych biegłych albo jednego tylko z nich, gdyż te przesłanki nie zachodzą, lecz ze względu na inny ważny powód, jakim jest omówione wyżej wymaganie rzeczywistej zespołowości opinii.

Ograniczenie to dotyczy jedynie wspólnego opiniowania o stanie zdrowia psychicznego danego oskarżonego, brak bowiem podstaw, by rozszerzać to ograniczenie na całą sprawę, jeśli wydawanych w niej jest kilka opinii sądowo-psychiatrycznych w stosunku do różnych oskarżonych i przez różne zespoły biegłych.

Konsekwencją powyższego ograniczenia jest obowiązek sprawdzania w razie powoływania biegłych lekarzy psychiatrów w celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego, czy nie zachodzi wymieniona w niniejszej uchwale przeszkoda, co powinno być uwidocznione w aktach sprawy.

Ze względu na duże znaczenie podjętej uchwały dla praktyki sądowej oraz na potrzebę ujednolicenia rozbieżnego w tej materii orzecznictwa należało postanowić wpisanie tej uchwały do księgi zasad prawnych.

 OSNKW 1976 r., Nr 3, poz. 37