Wyrok z dnia 2020-01-30 sygn. II SA/Ke 1145/19

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Dorota Chobian, Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Armański,, Asesor WSA Agnieszka Banach (spr.), Protokolant Starszy inspektor sądowy Michał Gajda, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2020 r. sprawy ze skargi Marleny Mazurkiewicz na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Kielcach z dnia 14 października 2019 r. znak: SKO.PS-80/3881/1263/2019 w przedmiocie opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia 14 października 2019 r. znak: [...] (sprostowaną postanowieniem z dnia 17 grudnia 2019 r. znak: [...]) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach, po rozpatrzeniu odwołania M.M., utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Prezydenta Miasta Ostrowca Świętokrzyskiego z dnia 24 lipca 2019 r. znak: [...] ustalającą M.M. opłatę za pobyt ojca C.G. w Domu Pomocy Społecznej (dalej: "DPS") od 3 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. w wysokości 952,43 zł oraz za okres od 1 stycznia 2019 r. do 31 marca 2019 r. w wysokości 1.018,11 zł miesięcznie, która w łącznej kwocie 4.006,76 zł za ww. okresy podlega wpłacie na wskazany rachunek bankowy organu pierwszej instancji w terminie 30 dni od daty kiedy decyzja ustalająca ww. opłatę stanie się ostateczna.

W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia organ odwoławczy powołał art. 60 ust. 1 i ust. 2, art. 61 ust. 1 pkt 1-3 i ust. 2 pkt 1-3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 1508 ze zm.), zwanej dalej "u.p.s." i wskazał, że C.G. jest rozwiedziony i ma dwoje dzieci: córkę M.M. i syna K.G.

Kolegium wskazało, że decyzją organu pierwszej instancji z dnia 19 lutego 2019 r. znak: [...] C.G. został skierowany do DPS na czas określony od 3 grudnia 2018 r. do 31 marca 2019 r., zaś kolejną decyzją datowaną na ten dzień znak: [...] organ ustalił odpłatność wyżej wymienionemu za pobyt w DPS w wysokości 70% jego dochodu, tj. w kwocie 459,04 zł miesięcznie. Miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS dla osób somatycznie chorych w 2018 r. wynosił 3.035,64 zł (Dz. Urz. Woj. Św. z dnia 30 marca 2018 r., poz. 1340), natomiast od 1 marca 2019 r. wynosi 3.082,21 zł (Dz. Urz. Woj. Św. z dnia 27 lutego 2019 r., poz. 1017).

Kolegium ustaliło, że pozostała do uregulowania opłata za pobyt C.G. w DPS wynosi:

- za okres od 3 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. - kwotę 2.380,75 zł (3.035,64 zł średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS : 31 dni x 29 dni = 2.839,79 zł - 459,04 zł tytułem opłaty ponoszonej przez C.G.); zatem maksymalna opłata wnoszona przez każde z dzieci mieszkańca w ww. okresie nie może przekroczyć kwoty 1.190,38 zł na osobę (tj. 2.380,75 zł : 2 osoby);

- za okres od 1 stycznia 2019 r. do 28 lutego 2019 r. - kwotę 2.544,94 zł (3.035,64 zł średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS - 490,70 zł tytułem opłaty ponoszonej przez ww. mieszkańca); zatem maksymalna opłata wnoszona przez każde z dzieci mieszkańca w ww. okresie nie może przekroczyć kwoty 1.272,47 zł na osobę (tj. 2.544,94 zł : 2 osoby).

Jak wskazało Kolegium dochód rodziny skarżącej wynosi 7.806,33 zł miesięcznie (4.582,40 zł - miesięczny dochód za kwiecień 2019 r. skarżącej z zatrudnienia w Shell Sp. z o.o Oddział w Krakowie oraz dochód za kwiecień 2019 r. jej męża zatrudnionego w Komendzie Wojewódzkiej Policji Kraków w wysokości 3.223,93 zł). W przeliczeniu na osobę w trzyosobowej rodzinie dochód wynosi kwotę 2.602,11 zł (7.806,33 zł : 3 osoby) i przekracza 300% kryterium dochodowego tj. kwotę 1.584,00 zł, która dla osoby w rodzinie wynosi 528,00 zł (528,00 zł x 300%). Kolegium uznało zatem, że skarżąca kwalifikuje się do wnoszenia opłaty za pobyt ojca w DPS w następujących wysokościach:

- za okres od 3 grudnia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. w kwocie 952,43 zł (2.602,11 zł dochód na osobę w rodzinie - 1.584,00 zł 300 % kryterium dochodowego = 1.018,11 zł : 31 dni x 29 dni);

- za okres od 1 stycznia 2019 r. do 31 marca 2019 r. w kwocie 1.018,11 zł (2.602,11 zł dochód na osobę w rodzinie - 1584,00 zł 300 % kryterium dochodowego).

W ocenie Kolegium, zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s. skarżąca kwalifikuje się do wniesienia opłaty za pobyt ojca w DPS za okres od 3 grudnia 2018 r. do 31 marca 2019 r. w łącznej kwocie 4.006,76 zł (952,43 zł + 3 x 1.018,11 zł) w terminie wskazanym przez organ pierwszej instancji.

Kolegium stwierdziło nadto, że organ pierwszej instancji w sposób prawidłowy ustalił miesięczny dochód rodziny skarżącej, nie odliczając stałych, bieżących miesięcznych opłat, kosztów utrzymania, jak również miesięcznej raty kredytu, wskazując, że na gruncie ustawy o pomocy społecznej pod pojęciem dochodu należy rozumieć wszystkie przychody bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, z wyłączeniem jedynie odliczeń i pomniejszeń enumeratywnie wymienionych w art. 8 ust. 4 u.p.s., który ma charakter zamknięty. To oznacza, że skoro ww. katalog wyłączeń nie obejmuje spłaty kredytu, jak również bieżących kosztów utrzymania, organ pierwszej instancji w sposób prawidłowy ustalił dochód rodziny skarżącej.

Organ odwoławczy podkreślił, że postępowanie o zwolnienie z opłaty za pobyt w DPS jest postępowaniem odrębnym od postępowania o ustalenie obowiązku ponoszenia opłaty i jej wysokości. Odrębność ta polega na tym, że najpierw musi istnieć prawomocnie orzeczony obowiązek, a dopiero potem możliwe jest zwolnienie z tego obowiązku. Kolegium wyjaśniło zatem, że ponieważ skarżąca wniosek o takie zwolnienie złożyła w oświadczeniu z dnia 8 maja 2019 r. organ pierwszej instancji winien zawiesić postępowanie w zakresie tego wniosku do czasu ostatecznego prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie ustalenia ww. odpłatności.

Skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach na powyższą decyzję wywiodła M.M., podnosząc, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem Kolegium, bowiem nie miała kontaktu z ojcem od prawie 20 lat - nie interesował się on rodziną, nie uczestniczył w kosztach jej utrzymania i nie płacił zasądzonych alimentów. Skarżąca podała, że decyzję ustalającą opłatę za pobyt ojca w DPS otrzymała, będąc w zagrożonej ciąży, a informacja ta nie wpłynęła dobrze na stan zdrowia jej i jej dziecka. Dodała, że w trakcie trwania małżeństwa jej rodziców wielokrotnie doświadczała przemocy fizycznej i psychicznej ze strony ojca, co było powodem ograniczenia jego praw rodzicielskich. Skarżąca podniosła, że nie nawiązała więzi emocjonalnej z ojcem i nie czuje się zobowiązana do ponoszenia ww. opłaty.

W konsekwencji powyższego skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na skargę Kolegium wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 20 stycznia 2020 r. skarżąca przedstawiła swój życiorys, wskazując na brak relacji z ojcem od ponad 20 lat. M.M. podniosła, że jej ojciec nadużywał alkoholu, znęcał się psychicznie i fizycznie nad jej matką i nad nią, doprowadzając do rozpadu rodziny, za którą nie wziął odpowiedzialności - nie płacił alimentów, nie kontaktował się z córką. Zdaniem skarżącej, odpłatność za pobyt w DPS jej ojca obciążająca ją w świetle ustawy nie może sprowadzać się do matematycznej operacji rachunkowej, polegającej z jednej strony na ustaleniu wysokości jej dochodów, a z drugiej strony na ustaleniu wysokości przekroczonego kryterium określonego ustawą. Powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych, skarżąca podniosła, że sądy te wielokrotnie odstępowały od nakładania obowiązku uiszczania ww. opłaty przez zobowiązanych. Skarżąca podkreśliła, że nie podpisała żadnej umowy dotyczącej odpłatności za pobyt ojca w DPS. Dodała, że organ nie kontaktował się z jej bratem w kwestii ustalenia ww. opłaty, pomimo, iż podała jego adres zamieszkania w Wielkiej Brytanii. Ponadto skarżąca zarzucała, że organ pierwszej instancji dokonał błędnego wyliczenia kryterium dochodowego jej rodziny. Skarżąca przyjęła, że skoro ma ponieść opłatę w kwocie 4.006,76 zł, a miesięczny dochód jej rodziny wynosi 7.806,33 zł, zaś kwota 300 % kryterium dochodowego wynosi 1.584,00 zł, to po wniesieniu ww. opłaty pozostaje dochód miesięczny w kwocie 3.799,57 zł, co w przeliczeniu na jednego członka rodziny stanowi kwotę 1.266,52 zł, czyli poniżej kryterium dochodowego określonego w ustawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 2523 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", zadaniem wojewódzkich sądów administracyjnych jest sprawowanie kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Sąd nie jest przy tym związany zarzutami, wnioskami skargi, czy też powołaną w niej podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.), a kontrola legalności zaskarżonych orzeczeń administracyjnych sprawowana jest w granicach sprawy.

Rozpatrując skargę w ramach tak zakreślonej kognicji, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach nie dopatrzył się naruszeń prawa skutkujących koniecznością uchylenia bądź stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

Rozstrzygnięcia organów obu instancji w przedmiocie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej podjęto w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 ze zm.), zwanej dalej "u.p.s". W tym miejscu wskazać należy, że powstanie obowiązku wnoszenia opłaty za pobyt w DPS uwarunkowane jest z jednej strony przesłanką podmiotową (umiejscowienie w kręgu podmiotów wskazanych przez ustawodawcę), z drugiej przedmiotową - odnoszącą się do dochodu osoby zobowiązanej.

Przechodząc do merytorycznego rozstrzygnięcia kwestii zasadności ustalenia skarżącej odpłatności za pobyt ojca w DPS zauważyć należy, że zarzuty skarżącej dotyczą dwóch zagadnień, które w istocie stanowią przedmiot odrębnych spraw administracyjnych i odrębnych decyzji. Skarżąca formułuje w skardze zarzuty odnoszące się zarówno do zasadności obciążenia jej opłatą za pobyt ojca w DPS, jak i kwestii zwolnienia z tej opłaty. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym oraz w literaturze przedmiotu prezentowane jest stanowisko, podzielane również przez Sąd w składzie orzekającym w sprawie niniejszej, że są to w istocie dwie odrębne kwestie.

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 11 czerwca 2018 r. (sygn. akt I OPS 7/17), wyraził pogląd zgodnie z którym: "Obowiązek wnoszenia, przez osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., opłat za pobyt w domu pomocy społecznej umieszczonej w nim osoby, a w konsekwencji wydanie decyzji o zwrocie kosztów poniesionych zastępczo przez gminę na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 u.p.s., wymaga uprzedniego skonkretyzowania i zindywidualizowania tego obowiązku począwszy od dnia jego powstania w stosunku do każdej ze zobowiązanych osób w decyzji administracyjnej o ustaleniu opłaty wydanej na podstawie art. 59 ust. 1 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 u.p.s. lub w drodze umowy zawartej na podstawie art. 103 ust. 2 w związku z art. 61 ust. 1 i 2 oraz art. 64 u.p.s.". W uzasadnieniu tej uchwały NSA zauważył, że z treści art. 64 u.p.s. wynika, iż zwolnienie z opłaty za pobyt w DPS może dotyczyć sytuacji, w której osoba zobowiązana wnosi opłatę, czyli zarówno osoba jak i wysokość opłaty została już wcześniej ustalona w odpowiednim akcie stosowania prawa zgodnie z przepisami ustawy. Zwolnienie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku. Dlatego też rozstrzygnięcie w przedmiocie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może zostać wydane dopiero po ostatecznym ustaleniu osoby zobowiązanej i określeniu wysokości opłaty miesięcznej za pobyt.

Wobec powyższego, przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej, stwierdzić trzeba, że zarzuty skargi nie zasługuja na uwzględnienie.

Niesporne w rozpoznawanej sprawie jest to, że ojciec skarżącej – C.G. został umieszczony w Domu Pomocy Społecznej w Ostrowcu Świętokrzyskim. Niesporne są również kwestie związane z wysokością opłat za pobyt w DPS pobieranych od C.G.. Poza sporem pozostaje również kwestia ustalenia jego zstępnych oraz wysokości ustalonej opłaty (zresztą wynika ona z opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Województwa Świętokrzyskiego ogłoszenia Starosty Ostrowieckiego w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej o zasięgu powiatowym na terenie Powiatu Ostrowieckiego).

Istotą sporu w sprawie niniejszej jest zatem kwestia tego, czy zgodnie z prawem obciążono skarżącą obowiązkiem uiszczania ww. opłaty. Natomiast zarzuty skargi dotyczące zwolnienia z opłaty za pobyt ojca w DPS, z przyczyn wskazanych wyżej, pozostają poza zakresem rozpoznawanej sprawy.

Jak trafnie wskazało Kolegium, obowiązek wnoszenia opłaty w pierwszej kolejności ciąży na mieszkańcu domu. Dopiero gdy ten nie jest w stanie uiścić opłaty, opłaty obciążają kolejno małżonka, zstępnych, wstępnych oraz właściwą gminę (art. 61 ust. 1 u.p.s).

W odniesieniu do przesłanki przedmiotowej, o powstaniu obowiązku partycypowania w kosztach utrzymania krewnego skierowanego do DPS, przez osoby wymienione w art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. decyduje wyłącznie ich sytuacja dochodowa. Okolicznością niesporną w sprawie jest to, że ojciec skarżącej ponosi opłatę w granicach określonych w art. 61 ust. 2 pkt 1 u.p.s., tj. 70% dochodu uzyskiwanego z tytułu zasiłku stałego i zasiłku pielęgnacyjnego. Z kolei w odniesieniu do obowiązku skarżącej kluczowa jest treść art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) u.p.s., które przewidują, że zstępni ponoszą opłatę, jeżeli ich dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Dodatkowo, w obydwu przypadkach, kwota pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium.

W ocenie Sądu, organy obu instancji prawidłowo uznały, że na skarżącej ciąży obowiązek wnoszenia częściowo opłaty za pobyt ojca w DPS. Poza sporem jest, że skarżąca jest zstępną osoby umieszczonej w DPS. W doktrynie i orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że ustawodawca oparł powyższe zobowiązanie wyłącznie na więzach pokrewieństwa, a nie na faktycznym związku zobowiązanego do opłaty oraz korzystającego z usług DPS (por. I. Sierpowska, Pomoc społeczna, Komentarz, 4 wyd., Warszawa 2017, s. 292-293). Podnoszony przez skarżącą brak jakichkolwiek relacji z ojcem nie ma znaczenia w perspektywie powstania obowiązku wnoszenia opłaty. Na powstanie obowiązku odpłatności nie wpływa osobisty stosunek osoby potencjalnie zobowiązanej względem mieszkańca d.p.s. W postępowaniu administracyjnym prowadzonym w sprawie opłaty nie ma bowiem zastosowania art. 1441 zd. pierwsze k.r.o., który pozwala zobowiązanemu na uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Obowiązek zstępnego wywodzący się z art. 61 ust. 1 pkt 2 u.p.s., chociaż pozostaje w funkcjonalnym związku z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o alimentacji, nie jest obowiązkiem alimentacyjnym, lecz publicznoprawnym ciężarem powstającym z chwilą przyjęcia osoby skierowanej do d.p.s. Poniesienie tego ciężaru ma na celu pokrycie określanych w trybie administracyjnym kosztów utrzymania mieszkańca w d.p.s. Zobowiązany do ponoszenia opłaty może ubiegać się o zastosowanie instytucji zwolnienia z opłaty przewidzianej w art. 64 i art. 64a u.p.s., jak również z instytucji odstąpienia od zwrotu opłat wniesionych zastępczo przez gminę przewidzianej w art. 104 ust. 4 powołanej ustawy (por. wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 26 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Ke Rz 957/19, LEX 2756657).

W tej sytuacji niezasadne są zarzuty skargi odnoszące się do podnoszonych przez stronę argumentów związanych z jej sytuacją zdrowotna i rodzinna. Kwestia rzeczywistych relacji pomiędzy skarżącą, a jej ojcem nie ma znaczenia w sprawie wydania decyzji w przedmiocie zobowiązania skarżącej do uiszczenia opłaty za pobyt ojca w DPS. Są to kwestie, które mogą być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu ewentualnego zwolnienia z opłaty. Jak już wskazano wyżej, zwolnienie z opłaty może dotyczyć jedynie sytuacji, w której określona opłata została ustalona w sposób przewidziany przepisami prawa. Nie znając bowiem zakresu obowiązku, strona nie może nawet stwierdzić czy mu podoła, czy też winna wystąpić z wnioskiem o całkowite lub częściowe zwolnienie z nieustalonej jeszcze opłaty.

Odnosząc się z kolei do podnoszonych w piśmie procesowym zarzutów skarżącej, podnieść trzeba, że powołane orzeczenia sądów administracyjnych wydane zostały w odmiennych stanach faktycznych niż niniejszy, a poza tym dotyczyły kwestii zwolnienia z opłaty, nie zaś jej ustalenia jak w tym przypadku. Kwestia zaś nieprzeprowadzenia postępowania w przedmiocie ustalenia wobec brata skarżącej opłaty za pobyt C.G. w DPS, należy wyjaśnić, że w zaskarżonej decyzji ustalono taką opłatę wobec skarżącej z uwzględnieniem faktu, że C.G. ma dwoje zstępnych, czego dowodzi szczegółowa analiza sposobu obliczenia opłaty przedstawiona w uzasadnieniu tej decyzji. Dlatego postępowanie wobec drugiego z dzieci zobowiązanych do uiszczenia opłaty za pobyt mieszkańca w DPS będzie mogło toczyć się niezależnie od niniejszego, a organy administracji nie były zobowiązane do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego u brata skarżącej.

Sposób obliczenia ww. opłaty przedstawiony w piśmie procesowym skarżącej na dowód błędnego ustalenia tej opłaty przez organy orzekające w postępowaniu administracyjnym nie zasługuje na akceptację z tej przyczyny, że strona jednomiesięczny dochód pomniejsza o odpłatność łącznie należną za prawie 4 miesiące, podczas gdy dochód w rozumieniu art. 61 ust. 2 u.p.s. to dochód na osobę w rodzinie (dochód rodziny podzielony przez liczbę osób w rodzinie), gdzie dochód rodziny oznacza sumę miesięcznych dochodów osób w rodzinie (art. 6 pkt 3 i 4 u.p.s.).

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem.

Skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod rozwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 151 p.p.s.a.