Postanowienie z dnia 2020-04-29 sygn. I OW 261/19

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Przemysław Szustakiewicz (spr.) sędzia NSA Małgorzata Borowiec sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Burmistrza [...] o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Burmistrzem [...] a Prezydentem [...] w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku A.M. o skierowanie jej i dwójki dzieci do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. postanawia: wskazać Prezydenta [...] jako organ właściwy w sprawie

Uzasadnienie

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...], działający z upoważnienia Burmistrza Miasta [...], wnioskiem z dnia 21 października 2019 r. wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Burmistrzem Miasta [...] a Prezydentem Miasta [...] poprzez wskazanie organu właściwego do rozpoznania wniosku A.M. o skierowanie jej i dwójki dzieci do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że A.M. w siedzibie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w [...] złożyła ustnie do protokołu podanie o skierowanie jej wraz z dziećmi do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. W toku przeprowadzonego wywiadu środowiskowego ustalono, że wnioskodawczyni jest zameldowana na pobyt stały w B. Nie ma jednak zamiaru tam wracać, gdyż nie chce spotkać się z krytyką jej życiowych wyborów ze strony najbliższej rodziny. Od listopada 2015 r. mieszka w L. i z tym miastem wiąże swoje życiowe plany. Potwierdzeniem jej planów jest złożenie w grudniu 2018 r. wniosku do Urzędu Miasta L. o przyznanie jej lokalu socjalnego. Ponadto ustalono, że wnioskodawczyni do połowy września 2019 r. zamieszkiwała w lokalu mieszkalnym na terenie L., jednakże musiała go opuścić. Poszukiwała innego lokalu mieszkalnego, ale nikt nie chce wynajmować mieszkania samotnej kobiecie z dziećmi. W okresie sierpnia i września 2019 r. rodzina objęta była pomocą MOPR w [...] w formie zasiłku okresowego. Jednocześnie wskazała, że jej córka obowiązek szkolny realizuje na terenie miasta L.

MOPR [...] zawiadomieniem z dnia 17 września 2019 r. przekazał do MOPS [...], jako organowi właściwemu, protokół z ustnego zgłoszenia o udzielenie pomocy. W zawiadomieniu wskazano, że organem właściwym w sprawie jest MOPS [...], z uwagi na to, że A.M. wraz z dziećmi jest osobą bezdomną, a ostatni jej adres zamieszkania to miejscowość B.

W dalszej treści wniosku o rozstrzygnięcie sporu o właściwość Dyrektor MOPS [...] podniósł, że mimo iż wnioskodawczyni nie posiada zameldowania na terenie miasta L., nie jest osobą bezdomną, ponieważ nadal wynajmuje mieszkania w tym mieście, oczekuje na przydział lokalu socjalnego w L. oraz swoje plany życiowe wiąże z L. Z tych względów organem właściwym do rozpoznania wniosku o skierowanie wnioskodawczyni i dwójki jej dzieci do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży jest Prezydent Miasta [...].

W odpowiedzi na wniosek Dyrektor MOPR [...] wniósł o wskazanie Burmistrza [...] jako organu właściwego do rozpoznania wniosku. Podkreślił, że wnioskodawczyni, składając wniosek o umieszczenie w domu dla matek z małoletnimi dziećmi, była osobą bezdomną, bowiem posiada stałe zameldowanie w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania i nie zamieszkuje w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy (musiała opuścić użyczane mieszkanie ze względu na upływ okresu użyczenia oraz powrót właściciela mieszkania do lokalu). Zgodnie zatem z art. 101 ust. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 ze zm., dalej jako "u.p.s.") , w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały. W takim przypadku gminą właściwą do rozpoznania wniosku i wydania decyzji kierującej do Ośrodka wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, jest gmina ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały wnioskodawczyni, czyli Burmistrz [...].

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej jako "P.p.s.a."), sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość powstałe między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, jeżeli odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek, a organami jednostek rządowych. Przez spory, o których mowa w przywołanym przepisie, należy rozumieć sytuacje, w których przynajmniej dwa organy administracji publicznej uważają się za właściwe w sprawie (spór pozytywny), względnie dochodzi między tymi organami do sporu negatywnego, tj. każdy z organów uważa się za niewłaściwy. Z takim właśnie negatywnym sporem o właściwość między dwoma organami samorządu terytorialnego mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem żaden z organów nie uznaje swojej kompetencji do rozpoznania wniosku A.M. o udzielenie pomocy w formie skierowania do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.

Dla rozstrzygnięcia powstałego sporu podstawowe znaczenie ma przepis art. 101 u.p.s. określający właściwość miejscową gminy do prowadzenia postępowania w sprawie świadczeń z pomocy społecznej. Zgodnie z treścią powołanego przepisu właściwość miejscową gminy ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie (ust. 1). W przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały (ust. 2). W przypadkach zaś szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki, właściwą miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie (ust. 3).

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że ubiegająca się o świadczenie jest osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 u.p.s. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zameldowana jest na pobyt stały w B. Wnioskodawczyni jednak obawia się wrócić do swojego miejsca zameldowania. Z akt sprawy wynika także, że od 2015 r., mieszka na terenie L. Do 15 września 2019 r. mieszkała w lokalu mieszkalnym, który jednak musiała opuścić. Poszukiwania lokalu nie przyniosły spodziewanych efektów, z tych względów wystąpiła do MOPR [...] o skierowanie jej do Ośrodka wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Z akt wynika ponadto, że w grudniu 2018 r. zainteresowana wystąpiła do Prezydenta Miasta [...] o przyznanie jej lokalu socjalnego.

Powyższe okoliczności wskazują, że według art. 101 ust. 2 u.p.s. powinien być wyznaczony organ gminy ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały wnioskodawczyni, jako właściwy w niniejszej sprawie. Jednakże zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, prowadziłoby to do nieuzasadnionego zignorowania szczególnej sytuacji osobistej wnioskodawczyni, o której mowa w art. 101 ust. 3 u.p.s. W orzecznictwie przyjmuje się, że sytuacje, do których ma zastosowanie powyższa regulacja występują wówczas, gdy wnioskodawca z obiektywnych przyczyn nie ma możliwości ubiegać się o przyznanie świadczenia w organie, którego właściwość wynikałaby z przepisu art. 101 ust. 1 lub ust. 2 u.p.s.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego o przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby bezdomnej można też mówić w kontekście podjęcia przez nią działań zmierzających do związania swojego pobytu z danym miejscem lub miejscowością. W realiach niniejszej sprawy należy dostrzec, że zainteresowana od 2015 r. mieszka w L., stara się w tym mieście o przyznanie lokalu socjalnego z zasobów Gminy L., córka zainteresowanej uczęszcza do szkoły na terenie L. Ponadto w okresie sierpnia i września 2019 r. rodzina objęta była pomocą MOPR [...] w formie zasiłku okresowego. Dodatkowo wniosek o przyznanie pomocy złożyła do MOPR [...], co potwierdza, że jej interesy życiowe koncentrują się w tym właśnie mieście.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, że wykładnia i zastosowanie przepisów u.p.s. określających właściwość miejscową organów pomocy społecznej, powinna przede wszystkim uwzględniać zasady pomocy społecznej wymienione w art. 2 ust. 1 u.p.s. (umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości), art. 3 ust. 1 u.p.s. (wspieranie osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka) oraz art. 3 ust. 2 u.p.s. (zapobieganie sytuacjom, o których mowa w art. 2 ust. 1 u.p.s., przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem). Przy stosowaniu przepisów ustalających właściwość organów pomocy społecznej należy mieć zatem na względzie również te okoliczności, które z uwagi na sytuację osobistą wnioskodawcy, mogą zaważyć na tym, czy ewentualna pomoc będzie efektywna oraz czy w jakimkolwiek stopniu będzie ona realizowała ustawowe cele pomocy społecznej (vide: postanowienia NSA: z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt I OW 158/12 oraz z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt I OW 94/17).

Skoro niekwestionowanym miejscem pobytu wnioskodawczyni i jej centrum życiowym jest miasto L., a brak jest obecnie jakichkolwiek związków z miejscem ostatniego zameldowania na pobyt stały, to ze względu na przypadek szczególnie uzasadniony w jej sytuacji osobistej (art. 101 ust. 3 u.p.s.), przyjąć należy, że organem właściwym do rozpatrzenia jej wniosku o skierowanie do Ośrodka Wsparcia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie, a więc Prezydent Miasta [...].

Wobec powyższego, Naczelny Sąd Administracyjny, działając na podstawie art. 4, art. 15 § 1 pkt 4 oraz § 2 P.p.s.a., postanowił jak w sentencji.