Uchwała z dnia 1980-04-28 sygn. VI KZP 1/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 1/80

Uchwała z dnia 28 kwietnia 1980 r.

Dozorcy zabezpieczonego spadku przysługują - w zakresie sprawowanego nadzoru - uprawnienia pokrzywdzonego wtedy, gdy jego dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo skierowane przeciwko zabezpieczonemu spadkowi.

 Przewodniczący: sędzia W. Żebrowski. Sędziowie: S. Pawelec, J. Szamrej (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Kabat.

 Sąd Najwyższy w sprawie Tadeusza S., oskarżonego z art. 171 § 1 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Wojewódzki w Szczecinie - postanowieniem z dnia 28 grudnia 1979 r. - zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy osoba, której postanowieniem państwowego biura notarialnego oddano pod dozór majątek ruchomy i nieruchomy po zabezpieczeniu spadku, może występować w charakterze pokrzywdzonego w rozumieniu art. 40 § 1 k.p.k.?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 W myśl art. 40 § 1 k.p.k. pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Wykładnię art. 40 § 1 k.p.k. zawierają wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawie wzmożenia ochrony interesów pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym w sprawach karnych (uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej z dnia 26 listopada 1976 r. - VI KZP 11/75, OSNKW 1977, z. 1-2, poz. 1).

Sąd Najwyższy wyjaśnił w tych wytycznych między innymi, że naruszenie (lub zagrożenie) w sposób bezpośredni dobra prawnego określonej osoby przez sprawcę przestępstwa wynika najczęściej z wykonania przez niego czynności określonej czasownikowo przez ustawę. W takim wypadku stwierdzenie, kto jest pokrzywdzonym, nie nasuwa wątpliwości, gdyż wynika to z opisu czynu, a niekiedy także z samej jego kwalifikacji prawnej.

Bezpośrednie naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego określonej osoby może jednak wystąpić także i w tych wypadkach, w których nie wskazuje na to opis czynu lub jego kwalifikacja prawna. Sytuacja taka nastąpi wtedy, gdy przedmiotem ochrony prawnej jest wprawdzie dobro ogólniejszej natury, ale naruszenie lub zagrożenie tego dobra powoduje również bezpośrednie pokrzywdzenie indywidualnej osoby. W wypadku tak ujętego przedmiotu ochrony prawnej również przestępstwo skierowane przeciwko zabezpieczonemu spadkowi (art. 636 k.p.c.) może jednocześnie bezpośrednio naruszać (lub zagrażać) dobro dozorcy, a więc osoby sprawującej dozór nad wspomnianym spadkiem. Słuszność tego stanowiska wynika z następujących przesłanek.

Z aktem powołania na dozorcę łączy się powstanie określonych obowiązków i uprawnień osoby, która wyraziła zgodę na objęcie dozoru. Obowiązki dozorcy, określone w art. 856 i n. k.p.c. (por. § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 października 1966 r. o postępowaniu przy zabezpieczeniu spadku i przy sporządzaniu spisu inwentarza - Dz. U. Nr 43, poz. 258), sprowadzają się w istocie do przechowywania oddanego mu pod dozór zabezpieczonego spadku z taką starannością, aby nie stracił na wartości (art. 856 § 1 k.p.c.). Oceniając prawidłowość wykonania tych obowiązków, stosuje się art. 471 i n. k.p.c. tak, jak gdyby dozorca zobowiązany był do ich wykonania na mocy umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1966 r. - I CR 312/63, OSNCP 1966, z. 12, poz. 221).

Z pełnieniem dozoru może więc łączyć się odpowiedzialność przewidziana w art. 471 i n. k.c. Wspomniana odpowiedzialność dozorcy może także wynikać z faktu popełnienia przestępstwa przez inną osobę. W tych zaś wypadkach, w których owo przestępstwo pozostaje w związku ze sprawowanym dozorem, np. z brakiem należytej staranności o zabezpieczony spadek, a przedmiotem ochrony jest dobro ogólniejszej natury, ze względu na łączącą się z nim odpowiedzialność cywilną dozorcy może ono bezpośrednio naruszać (lub zagrażać) również dobro dozorcy. Jeżeli zaś dozór powierzono osobie uprawnionej do złożenia wniosku o zabezpieczenie spadku (art. 635 § 2 k.p.c.), np. temu, kto uprawdopodobnił, że jest spadkobiercą, współwłaścicielowi lub wierzycielowi mającemu pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy, a więc osobie liczącej na zaspokojenie z zabezpieczonego spadku określonych roszczeń lub spodziewającej się korzyści, to wówczas przestępstwo skierowane przeciwko zabezpieczonemu spadkowi niemal zawsze narusza (lub zagraża) indywidualne dobro tej osoby.

OSNKW 1980 r., Nr 5-6, poz. 42