Uchwała z dnia 1990-03-13 sygn. V KZP 33/89

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KZP 33/89 

Uchwała 7 sędziów z dnia 13 marca 1990 r.

Pokrzywdzonym przestępstwem, o którym stanowi art. 171 § 1 k.k., może być także osoba prawna, instytucja państwowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej.

Przewodniczący: sędzia J. Bratoszewski. Sędziowie: R. Góral, E. Jełowicka, M. Mizio (sprawozdawca), L. Nowak, W. Ochman, M. Szczepański.

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Minarczuk.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu wniosku Prokuratora Generalnego z dnia 12 grudnia 1989 r., przekazanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - na podstawie art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 45, poz. 241 z późn. zm.) - składowi siedmiu sędziów w celu wyjaśnienia następującego zagadnienia prawnego:

"Czy stroną pokrzywdzoną przestępstwem, o którym stanowi art. 171 § 1 k.k., może być tylko osoba fizyczna, czy także osoba prawna, instytucja państwowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej (art. 40 § 1 i 2 k.p.k.)?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 Rozstrzygając zagadnienie prawne, w którym w istocie chodzi o to, czy naruszenie tzw. miru domowego może dotyczyć również lokalu publicznego oraz pomieszczeń instytucji państwowych lub społecznych, należy zważyć, co następuje:

Brzmienie i wykładnia gramatyczna art. 171 § 1 k.k. nie dają podstawy do twierdzenia, że wymienione w nim obiekty są przedmiotem ochrony prawnej wyłącznie wtedy, gdy należą do osób fizycznych. W przepisie tym bowiem użyto m.in. takich wyrazów, jak "dom", "lokal", "pomieszczenie" i "ogrodzona działka gruntu", które oznaczają nazwy przedmiotów, będących często w praktyce własnością, w użytkowaniu lub w posiadaniu również osób prawnych, instytucji państwowych lub społecznych. Podkreślić przy tym trzeba, że w art. 171 § 1 k.k. wyrazy te zostały wymienione obok słowa "mieszkanie", które z istoty swej służy zawsze osobom fizycznym, chociaż jego właścicielem czy dysponentem może być jednocześnie podmiot nie będący osobą fizyczną.

Pewne wątpliwości może budzić to, że w art. 171 § 1 k.k. opuszczono słowo "przedsiębiorstwo", które zawierał odpowiednik tego artykułu - art. 252 § 1 k.k. z 1932 r. Jest to jednak tylko zmiana redakcyjna, skoro w nowym przepisie pozostały wyrazy "lokal" i "pomieszczenie".

Art. 171 § 1 k.k. umieszczony jest w kodeksie karnym w rozdziale XXII pt. "Przestępstwa przeciwko wolności". Tytuł ten wskazuje, że zgrupowane są tutaj przestępstwa, w których rodzajowym przedmiotem ochrony prawnej jest wolność osobista jednostki, a wolność tę można określić jako możliwość (niezależność, swobodę) podejmowania przez człowieka decyzji zgodnie z własną wolą. Natomiast w wypadku przestępstwa, o którym stanowi art. 171 § 1 k.k., bezpośrednim przedmiotem ochrony prawnej jest prawo osoby uprawnionej do wyłącznego swobodnego korzystania z obiektów (terenu) wymienionych w art. 171 § 1 k.k., prawo do dysponowania tymi obiektami według własnej woli.

Ze względów oczywistych pojęcie wolności osobistej łączy się tylko z człowiekiem, ale osoba taka może wyrażać swoją wolę we własnym imieniu lub jako organ uprawniony do działania w imieniu podmiotów nie będących osobami fizycznymi (art. 40 § 2 k.p.k. w zw. z art. 42 § 1 k.p.k., art. 38 k.c.).

Oba te wypadki różnią się tylko tytułem do wyrażania woli, natomiast sam akt wyrażania woli jest identyczny; jego istota w obu sytuacjach jest taka sama. Jest to bowiem zawsze wola osoby fizycznej.

Stanowisko takie znajduje swoje uzasadnienie także w art. 43 k.c., stwierdzającym, że "przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych", a dobra osobiste człowieka - to m.in. wolność i nietykalność mieszkania (art. 23 k.c.).

Przedstawione względy świadczą za słusznością wyrażonego poglądu, że pokrzywdzona przestępstwem, o którym stanowi art. 171 § 1 k.k.. może być także osoba prawna, instytucja państwowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, jeżeli wdarcie się do miejsca określonego w tym przepisie lub nieopuszczenie takiego miejsca nastąpiło wbrew żądaniu osoby fizycznej, będącej organem uprawnionym do działania w imieniu osoby prawnej, instytucji państwowej lub społecznej.

Pogląd ten nie jest w istocie rzeczy sprzeczny z poglądami wyrażonymi przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 stycznia 1968 r. (RW 1391/67 - OSN KW 1968, z. 4, poz. 47) i w uchwale z dnia 7 sierpnia 1982 r. (VI KZP 17/82 - OSN KW 1982, z. 10-11, poz. 71).

W uzasadnieniu bowiem tego postanowienia (teza dotyczy innych kwestii) na marginesie przedstawionych tam rozważań uznano, że włamanie się do wojskowego magazynu mundurowego wyczerpuje znamiona czynu określonego w art. 252 § 1 k.k. z 1932 r. A zatem przyjęto, że tzw. mir domowy narusza także wdarcie się do pomieszczenia nie należącego do osoby fizycznej.

Jest to więc stanowisko całkowicie zgodne z podjętą w niniejszej sprawie uchwałą.

Również nie jest z nią sprzeczny pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 sierpnia 1982 r., że przedmiotem ochrony prawnej w wypadku przestępstw określonych w art. 165-172 k.k. jest "swobodne dysponowanie osobistymi wartościami według własnej woli jednostki". Jak już bowiem wykazano, "wdarcie się" do obiektów wymienionych w art. 171 § 1 k.k. i należących do osób prawnych, instytucji państwowych lub społecznych stanowi naruszenie wolności osobistej osób fizycznych działających w imieniu tych podmiotów.

 OSNKW 1990 r., Nr 7-12, poz. 23