Uchwała z dnia 1993-07-01 sygn. I KZP 11/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 11/93

Uchwała z dnia 1 lipca 1993 r.

Zawarte w art. 215 § 1 k.k. określenie: "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" obejmuje rzecz, która została uzyskana za pomocą czynu zabronionego przez polską ustawę karną, popełnionego zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (bądź polskim statku wodnym lub powietrznym), jak też popełnionego za granicą. Jeżeli taki czyn został popełniony za granicą przez cudzoziemca, musi być ponadto zabroniony przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia, chyba że czyn należy do kategorii przestępstw wymienionych w art. 115 k.k.

Przewodniczący: sędzia L. Kubicki (sprawozdawca).

Sędziowie: J. Mikos, E. Strużyna.

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej: R. Stefański.

 Sąd Najwyższy w sprawie Kazimierza Z., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, postanowieniem z dnia 4 lutego 1993 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy zwrot - rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego - użyty w art. 215 § 1 k.k. obejmuje również kategorię rzeczy uzyskanych w ten sposób poza granicami RP?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

 Uzasadnienie

 Przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku zagadnienie prawne wynikło w toku rozpoznawania sprawy, w której oskarżonemu (obywatelowi polskiemu) postawiono m. in. zarzut, że na obszarze Państwa Polskiego w jednym przypadku - nabył, a w drugim - przyjął w celu osiągnięcia korzyści majątkowej samochody, o których wiedział, że pochodzą z kradzieży dokonanych za granicą. Powstała na tym tle w toku postępowania wątpliwość została wyrażona w treści przedstawionego Sądowi Najwyższemu pytania.

W związku z podniesionym problemem należy przede wszystkim wskazać, że stosownie do przepisu zawartego w art. 120 § 1 k.k. "czynem zabronionym" jest każdy czyn (działanie lub zaniechanie) o znamionach określonych w ustawie karnej, chociażby nie stanowił przestępstwa ze względu na brak winy. Podstawą oceny, czy czyn wypełnia chociażby przedmiotowe znamiona przepisu karnego jest polska ustawa karna. Inna, nie polska, ustawa karna może mieć dla oceny prawnej czynu znaczenie tylko dodatkowe w przypadkach wyraźnie w ustawie polskiej określonych. To rozstrzygnięcie ustawodawcy polskiego zostało wyrażone w art. 3 oraz art. 113-115 k.k. Tak więc "czynem zabronionym", stanowiącym jedno ze znamion przestępstwa określonego w art. 215 § 1 k.k., jest każdy czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę polską, za pomocą którego można "uzyskać" rzecz, jaka stać się może następnie przedmiotem czynności wykonawczej paserstwa.

Ustawa karna polska ma zastosowanie nie tylko do czynów popełnionych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, polskim statku wodnym lub powietrznym (art. 3 k.k.), lecz także do czynów popełnionych za granicą. W odniesieniu do czynów popełnionych za granicą kodeks karny różnicuje stan prawny w zależności od obywatelstwa sprawcy.

W stosunku do czynów popełnionych za granicą przez obywateli polskich ustawa karna polska ma pełne zastosowanie, niezależnie od miejsca czynu oraz ustawodawstwa obowiązującego w miejscu popełnienia czynu (art. 113 k.k.).

Natomiast w stosunku do czynów popełnionych za granicą przez cudzoziemców ustawa karna polska ma również zastosowanie, lecz ocenę prawną takich czynów z punktu widzenia ustawy karnej polskiej należy poddać weryfikacji także z punktu widzenia ustawy obowiązującej w miejscu ich popełnienia (art. 114 § 1 k.k.). Warunkiem uznania czynu popełnionego za granicą przez cudzoziemca za "zabroniony" musi być również uznanie takiego czynu za przestępstwo przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia. W odniesieniu do tej kategorii czynów stwierdzić więc należy ich "podwójną" bezprawność: przede wszystkim muszą to być "czyny zabronione" przez polską ustawę karną, lecz jednocześnie muszą to być "czyny zabronione" przez ustawę obowiązującą w miejscu ich popełnienia. W zakresie czynów zabronionych, za pomocą których "uzyskuje się" rzecz, w aktualnych ustawodawstwach karnych państw współczesnych występować mogą minimalne różnice co do ich ustawowego katalogu. Tak więc ich "podwójna bezprawność" zarówno z punktu widzenia prawa polskiego, jak i ustawodawstwa miejsca popełnienia - występować będzie niewątpliwie często. Przy stosowaniu ustawy polskiej ewentualne różnice między porównywanymi ustawami należy jednak uwzględnić na korzyść sprawcy (art. 114 § 2 k.k.).

Natomiast - stosownie do art. 115 k.k. - ustawa karna polska ma zastosowanie, niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu ich popełnienia, do takich czynów popełnionych przez cudzoziemców za granicą, które stanowią:

1) przestępstwa przeciwko istotnym interesom politycznym lub gospodarczym Rzeczypospolitej Polskiej,

2) przestępstwa ścigane na mocy umów międzynarodowych.

W świetle wskazanych przepisów kodeksu karnego nie może ulegać wątpliwości, że zawarty w art. 215 § 1 k.k. zwrot stanowiący znamię przestępstwa w przepisie tym określonym: "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" obejmuje również rzecz, która uzyskana została za pomocą czynu zabronionego przez polską ustawę karną, popełnionego także za granicą. Uwzględniać jednak przy tym należy ograniczenie wynikające z art. 114 § 1 k.k.

Jest rzeczą oczywistą, że dla spełnienia omawianego znamienia przestępstwa określonego w art. 215 § 1 k.k. wystarcza sam fakt, iż rzecz uzyskana została za pomocą czynu zabronionego, niezależnie od tego, czy sprawca takiego czynu poniósł odpowiedzialność karną lub czy w ogóle pociągnięto go do odpowiedzialności karnej.

OSNKW 1993 r., Nr 7-8, poz. 45